SEKTÖREL (DEVAMLI NİTELİKTEKİ İŞYERLERİ) ASGARİ İŞÇİLİK

Mevsimlikte olsa ihaleli işler ve özel inşaatlar dışında kalan, mevsimlik veya devamlılık arz eden işyerlerinde uygulanması gereken asgari işçilik tutarını bu sınıfta değerlendirmek mümkündür. Faaliyeti belirli bir süreye bağlı olmayan veya herhangi bir süreyle sınırlandırılamayan, esas itibariyle çalışma açısından sürekliliğin esas olduğu işyerleri devamlı nitelikteki işyerleri olarak adlandırılır243_{. Buradaki ayrımın İş} Kanunundaki, sürekli veya süreksiz iş ayrımı ile bir bağlantısı yoktur. 4857 Sayılı iş Kanunu244 _{m.10/1 de tanımlanan “Nitelikleri bakımından en çok otuz iş günü süren} işlere süreksiz iş, bundan fazla devam edenlere sürekli iş denir”. Bu tanıma göre eğer bir iş niteliği açısından otuz iş gününden fazla sürüyorsa İş Kanunu kapsamındadır245_.

Sektörel asgari işçilik yeni bir uygulama değildir. Sektörel asgari işçilik 3917 sayılı Kanun ile 1994 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanmıştır. Aynı uygulama 4958 sayılı yasa döneminde de devam etmiştir. Sektörel asgari işçiliğin uygulanabilmesi için mutlaka bir müfettiş incelesi ve tespit gerekir. Bu nedenle çalışma hayatında tam olarak yerini bulamamıştır. Dolayısı ile asgari işçilik dendiğinde, sadece özel inşaat ve ihaleli işlere münhasır bir uygulama olarak anlaşılmaktadır246_.

İşverenler, 5510 sayılı Kanun kapsamında sigortalı sayılan kişileri, sigortalılık başlangıç tarihinden önce, sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kuruma

242_{KARAKAŞ/KARAKAŞ, s.89}

243_{Mehmet Zülfi CAMKURT, Devamlı ve Mevsimlik İşyerlerinden Sosyal Güvenlik Kurumu’na} Bildirilmesi Gereken Asgari İşçilik Miktarının Tespitinde “Emsal İşyerlerinden Edinilen Bilgiler yöntemi”nin Kullanılması, E-Yaklaşım, Şubat 2007, sayı 43

244_{10.06.2003 Tarih ve 25134 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanmıştır.} 245_{M.Fatih UŞAN, Kamu ve Özel Sektör Açısından Özürlü İşçi İstihdamı,} http://www.ozida.gov.tr/ozveri/ov2/ov2kamuozel.htm (Er. :03.12.2009) 246_{KARAKAŞ/KARAKAŞ, s.320}

bildirmekle yükümlüdür247_.

3.8.1 Sektörel Asgari İşçilik Uygulamasında Asgari İşçilik oranları

Sektörel asgari işçilik uygulamasında, özel inşaat ve ihaleli işlerde olduğu gibi sabit bir asgari işçilik oranı yoktur. İşin yürütümü içim gerekli olan asgari işçilik tutarı;

• Yapılan işin niteliği,

• Kullanılan teknoloji,

• İşyerinin büyüklüğü,

• Benzer işletmelerde çalışan sigortalı sayısı,

• İlgili meslek veya kamu kuruluşlarının görüşü gibi unsurlar,

dikkate alınarak, Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları tarafından yapılır. Böyle bir durumda sektörel asgari işçilikten söz etmek mümkündür. Sektörel asgari işçilik, özel inşaat ve ihale konusu işler dışında tüm işler için söz konusudur248_.

3.8.2 Devamlı Nitelikteki İşyerlerinde Asgari İşçilik Uzlaşması

506 s.lı Kanun döneminde Sosyal Sigortalarda asgari işçilik incelemelerinde, işverenlerle Kurum arasında bir uzlaşma müessesesinin olmaması eleştirilmekteydi249_.

Sosyal sigortalarda uzlaşma kavramı, ilk defa, 01.10.2008 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, 17.04.2008 tarihli ve 5754 sayılı Kanunun 49 uncu maddesi ile 5510 sayılı Yasanın 85. maddesine eklenen ek fıkralarla uygulamaya girmiştir.

85.madde ek fıkralar ile uygulamaya giren hüküm;

“Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurları tarafından devamlı mahiyetteki işyerlerinde yapılan asgari işçilik incelemesi sonucunda tespiti yapılan ve sigortalılara 247_{5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve genel sağlık sigortası Kanunu madde 8}

248_{ÇOLAK/ÖZTÜRK/KARAKAŞ, s.44}

249_{İbrahim IŞIKLI, Devamlı İşyerlerinde SGK ile Uzlaşma Uygulaması,}

maledilemeyen fark sigorta primine esas kazanç matrahı üzerinden gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte hesaplanacak sigorta primi ve buna bağlı uygulanacak idari para cezalarında, konuya ilişkin raporun Kurumun ilgili birimine gönderilmesinden önce işverenle uzlaşma yapılabilir. Uzlaşmaya varılması halinde, bu durum tutanakla tespit edilir. Uzlaşılan tutarlar kesin olup, uzlaşma konusu yapılan tutarlar hakkında işverence dava açılamaz ve hiçbir mercie şikayet ve itirazda bulunulamaz. Uzlaşılan prim ve idari para cezaları, uzlaşma tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren bir ay içinde ödenir. İşveren, uzlaşılan idari para cezası tutarı için ayrıca peşin ödeme indiriminden yararlandırılmaz. Uzlaşılan tutarların, bu sürede tam olarak ödenmemesi halinde uzlaşma bozulur ve uzlaşılan tutarlar kazanılmış hak teşkil etmez. Uzlaşmanın temin edilememiş veya uzlaşma müzakeresinde uzlaşmaya varılamamış olması veya uzlaşmanın bozulması hallerinde işveren, bu konuya ilişkin daha sonra uzlaşma talep edemez.

Uzlaşma neticesinde indirim yapılması nedeniyle tahsil edilmemiş olan sigorta primlerinin daha sonra Kurum veya mahkeme kararıyla sigortalılara mal edilmesi halinde, daha önce eksik tahsil olunan sigorta primleri, sigortalının çalıştığı süre ve sigorta primine esas kazancı dikkate alınarak gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil olunur.

Asgari İşçilik Tespit Komisyonunun çalışma usül ve esasları, Komisyonda görev alacak teknik elemanların nitelikleri, asgari işçilik tespitinde uygulanacak yöntem, verilerin belirlenmesi, tamamlanmış veya devam etmekte olan işlerle ilgili yapılacak yerinde tespit kriterleri uzlaşma komisyonlarının oluşumu, çalışma usul ve esasları ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer usül ve esaslar, Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.”250_{Şeklindedir.}

Bu maddeden aldığı yetki ile Kurum 25.04.2009 tarihinde, “Asgarî İşçilik İncelemelerinde Uzlaşma Yönetmeliği”251 _{ni yayımlamıştır.}

5510 sayılı Kanunun 85. maddesinde yapılan değişiklikle Sosyal Güvenlik Kurumu denetim ve kontrolle görevli memurlarınca, devamlı mahiyetteki işyerlerinde yapılan asgari işçilik incelemesi sonucunda, sigortalılara mal edilemeyen fark sigorta primine esas kazanç matrahı üzerinden gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte hesaplanacak sigorta primi ve buna bağlı uygulanacak idari para cezaları uzlaşma konusu yapılabilecektir252_.

Uzlaşmanın yapılabilmesi için;

1. Devamlı mahiyetteki işyerlerinde yapılan asgarî işçilik incelemesi sonucunda tespit yapılması,

2. Ve aynı zamanda bu tespit neticesinde sigortalılara mal edilemeyen fark sigorta primine esas kazanç olması gerekir.

250_{5510 Sayılı Kanun Madde 85/ 9-10 ve 11 fıkraları}

251_{25.04.2009 Tarih ve 27210 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanmıştır.}

252_{Hakkı KIZILOĞLU, Asgari İşçilikte Uzlaşma Talebi, TİSK İşveren Dergesi, Haziran 2009} http://www.tisk.org.tr/isveren_sayfa.asp?yazi_id=2429 (18.10.2009)

Bu durumda, sigortalılara mal edilemeyen fark sigorta primine esas kazanç matrahı üzerinden gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte hesaplanacak sigorta primi ve buna bağlı uygulanacak idarî para cezaları uzlaşma konusu yapılabilecektir253_.

5510 sayılı Yasada asgari işçilik uygulamasının düzenlendiği 85. maddede de öncelikle maddenin kenar başlığı “Asgarî işçilik uygulaması ve uzlaşma” olarak sisteme “uzlaşma” adı ile yeni bir müessese getirilmektedir254_.

Diğer taraftan, 5510 sayılı Kanun’da Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurları tarafından devamlı mahiyetteki işyerlerinde yapılan asgari işçilik incelemesi neticesinde ortaya çıkan ve sigortalılara mal edilemeyen fark SPEK matrahı üzerinden gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte hesaplanacak sigorta primi ve idari para cezalarında, işverenlerle uzlaşma yapılabilmesine ilişkin düzenlemeyle, işverenlerin ortaya çıkabilecek mağduriyetler önlenmiştir255_.