İhaleli İşlerde Maliyetler ve Uygulanacak İşlemler

İhaleli işlerin neler olduğu ve hangi işlere asgari işçilik uygulanması gerektiği 506 sayılı Kanunun 83 maddesinde belirtilmiştir.

506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ;

“Teminatın ve Hakedişlerin Prim Borcuna Karşılık Tutulması İle Yapı Kullanma İzin Belgesinin Verilmesinde Borcu Yoktur Belgesinin Aranması:

MADDE 83 - (3395 sayılı Kanunun 7'nci maddesiyle değişen şekli)(9.7. 1987 tarihinden geçerli

olmak üzere) Genel ve katma bütçeli kuruluşlar, il ve belediyeler veya sermayesinin en az yarısı genel ve katma bütçeli kuruluşlar ile il ve belediyelere ait olan teşekkül ve müesseseler, Kamu İktisadi Kuruluşları ve bunların müessese, bağlı ortaklık ve iştirakleri, kanunla ve kanunların verdiği yetkiye dayanarak kurulan kurum ve kuruluşlar, döner sermayeli kuruluşların ihale yolu ile yaptırılan her türlü işleri üzerine alanları ve bunların adreslerini kuruma bildirmekle yükümlüdürler.

Sigorta primlerinin hakedişlerden mahsubu yapılmak şartıyla alıkonularak ödenmesi esastır. Ödemenin ve teminatın geri verilmesine ait işlemlerin usul ve esasları Bakanlar Kurulunca çıkarılacak yönetmelikle tespit edilir130

129_{ÖZKAN/TEZEL, s.31}

(5198 sayılı Kanunun 12'nci maddesiyle eklenen fıkra)(6.7.2004 tarihinden geçerli olmak üzere) Valilikler, belediyeler ve ruhsat vermeye yetkili diğer merciler tarafından, yapı kullanma izin belgesi verilmeden önce ilgililerden bu bina inşaatı işyerlerinden dolayı Kuruma borçlarının bulunmadığına dair Kurumca düzenlenmiş bir belgenin istenmesi zorunludur.”131

Bu maddede belirtilen yönetmelik, Sigorta Primlerinin Hakedişlerden mahsup Edilmesi ve Ödenmesi ile Kesin Teminatların İadesi Hakkında Yönetmelik adı altında 08.04.1989 gün ve 20133 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır132_.

İhale mevzuatı gereği, kural olarak ihaleye katılanlar ihaleye katılabilme ön şartlarından biri olarak önce geçici teminat, ihaleyi aldıklarında da ihale makamına belli bir miktar kesin teminat yatırılar. Kesin teminat oranı ihale bedelinin %6 sıdır133_.

İşte ihaleyi alanların, ihale makamına yatırdıkları, bu kesin teminatlarını geri iade alabilmeleri için, Sosyal Sigortalar Kurumundan “İlişiksizlik Belgesi” alıp ihale makamına vermeleri gerekir134_.

İhaleyi alan işverenlerin Kurumdan ilişiksizlik belgesi alabilmeleri için bu işle ilgili, Kuruma prim ve gecikme zammı borçlarının olmaması gerektiği “Sigorta Primlerinin Hakedişlerden Mahsup Edilmesi ve Ödenmesi ile Kesin Teminatların İadesi Hakkında Yönetmelik” te açıkça belirtilmiştir.

Sosyal Sigortalar Kurumu ihaleli işlerde maliyet hesaplamasını, Katma Değer Vergisi (KDV) hariç kesin hakediş bedeli üzerinden yapmaktadır. Buradaki hakediş bedeli ihaleli işle ilgili, işi alana ödenen KDV hariç toplam hakediş tutarı asgari işçilik oranının uygulanmasında baz alınacak tutardır. Asgari işçilik oranı ise, ihale konusu işle ilgili tebliğde belirtilen asgari işçilik oranına, SSİY belirtilen %25 indirim oranı uygulanarak bulunacaktır. Örneğin; ihale konusu iş: Kargir köprü inşaatı ise tebliğde bu işle ilgili asgari işçilik oranı %18 olarak belirtilmiştir. Bu %18 sayılı Kanunun 83. maddesi.

131_{5198 Sayılı Kanunun 12.maddesi ile değişen ve 06.07.2004 tarihinden geçerli olmak üzere, 506} sayılı kanunun 83. maddesi.

132_{ÖZKAN/TEZEL s.54}

133_{04.03.2009 Tarih ve 27159 sayılı Resmi gaetede yayımlanan Yapım İşleri İhaleleri Uygulama} Yönetmeliği madde 56/2

oranına %25 eksiltme uygulanarak bulunan yeni oran uygulanacaktır. Bu durumda toplam SPEK'e esas olmak üzere uygulanacak asgari işçilik oranı 18- (18 in %25 i)= 13,5 olacaktır. Bu işlemin formülü ise: Hakediş bedeli x işçilik oranı %25 eksiği135 dir.

Diğer taraftan özellikle iş hizmet işi veya ihaleyi yapan(işi veren) makam ile ihaleyi alan işveren arasında imzalanan tip sözleşmede çalıştırılacak işçi sayısı ve/veya gün belirtilmiş ise bu durumda, Kurumca sözleşmeye uyulup uyulmadığı araştırılır. Sözleşmeye uygun belgeler verilmemiş veya eksik verilmiş ise bu durumda bu belgeler Kurumca resen düzenlenir.

İhale konusu işle ilgili asgari işçilik oranı daha önceden belirlenmemiş veya ihale makamınca işe alana kısmen malzeme verilmesi durumunda, asgari işçilik oranının değişmesi söz konusu olabileceğinden136 _{4958 sayılı Yasadan önce; işin} hakediş raporu ve ilgili diğer belgeleri Sosyal Sigortalar Kurumu Genel Müdürlüğü Sigorta Primleri Tahsilat Daire Başkanlığına gönderilir ve alınan cevaba göre işçilik oranı uygulanırken, 4958 sayılı Yasa ile 06.08.2003 tarihinden itibaren bu oranı belirleme yetkisi Asgari İşçilik Tespit Komisyonuna verilmiştir. Dolayısı ile 06.08.2003 tarihinden itibaren asgari işçilik oranı belli olmayan işlerde veya ihale makamınca işi alana kısmen malzeme verilmesi durumunda hakediş raporu ve ilgili diğer belgeleri Sosyal Sigortalar Kurumu Genel Müdürlüğüne, Asgari İşçilik Tespit Komisyonuna intikal ettirilmek üzere gönderilir. Asgari İşçilik Tespit Komisyonun belirlediği bu oran uygulanır137_.

İhaleli iş birden fazla işkolunu içeriyorsa, her bir işin ağırlığı ve tebliğdeki asgari işçilik oranları ayrı ayrı dikkate alınarak hesaplama yapılır138_.

135_{Yaşar KIZILKUM, Muhasebecinin El kitabı, Genişletilmiş 4.b.,Lebib Yalkın Yayınları, İstanbul} 1999, s.284

136_{KARAKAŞ/KARAKAŞ, s.317}

137_{29.03.2005 Tarih ve 25770 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan, Sosyal Sigortalar Kurumu} Başkanlığı Asgari İşçilik Tespit Komisyonunun Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik madde 16-17

138_{29.03.2005 Tarih ve 25770 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan, Sosyal Sigortalar Kurumu} Başkanlığı Asgari İşçilik Tespit Komisyonunun Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik madde 14/m

Yukarıda ki esaslar dahilinde Kurum ünitesince yapılan inceleme sonucunda , asgari işçilik tutarının üzerinde bir işçilik bildirilmiş ve aynı zamanda Kuruma prim ve gecikme zammı borcu yoksa bu durumda işverene ihale makamındaki teminatını çözdürerek geri iadesini almak üzere borcu yoktur yazısı verilir.

Kurum ünitesince yapılan bu inceleme neticesinde, fark işçilik tespit edilirse bu fark işçilik, işin bittiği son aya Kurumca resen tahakkuk ettirilerek işverene gecikme cezası ile birlikte tahsil edilmek üzere tebliğ edilir. İşveren bu borcu öderse ilişiksizlik belgesini alır. İşveren bu borcu süresi içerisinde ödemez ise dosya müfettiş incelemesine sevk edilir.

İhale konusu iş, iş ortaklığı veya konsorsiyum olarak yüklenilmiş olması durumunda; Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliğin 5. maddesi e fıkrası; “e) Kanunun 83 üçüncü maddesine göre ihale suretiyle yapılan işlerin konsorsiyum şeklinde üstlenilmesi halinde, konsorsiyumu oluşturan üstlenicilerin her birine müstakilen istihkak ödenmesi ve bu üstleniciler tarafından idareye ayrı ayrı teminat verilmiş olması kaydıyla üstlenicilerin her birine verecekleri işyeri bildirgelerine istinaden Kurumca ayrı ayrı sicil numarası verilebilir.” ayrı ayrı dosya verilmesi halinde ise bu dosyalar birbirinden bağımsız işlem görür139_.

İhale konusu iş, iş ortaklığı olarak yüklenilmiş ise böyle bir durumda, konsorsiyumda olduğu gibi ayrı ayrı dosya açılmasının imkanı yoktur, iş ortaklığı adına tek dosya açılır.