II. BÖLÜM
3.4 ÖZEL İNŞAATLARDA UYGULAMA
Asgari işçilik uygulamasının, Kuruma karşı sorumlusu işverendir. Özel inşaatlarda, arsa sahibi başka, inşaatı yapan başka özel veya tüzel kişiler olabilmektedir. İşveren olabilmek için sigortalı işçi çalıştırmak gerekir. Dolayısı ile inşaat işini yüklenen müteahhit işveren konumunda olup, işçi çalıştırmayan arsa sahibi işveren sayılmayacaktır218. Sosyal sigortalar açısından işverenin arsa sahibi değil inşaatı anahtar teslimi yapan müteahhit olduğu yönünde Yargıtay kararları da mevcuttur219. Öyle ki arsa sahibi bir arsayı müteahhide anahtar teslimi verse ve bazı malzemeleri de kendisi karşılasa yine de işveren sayılmayacaktır220. Diğer taraftan işçilerin işlerini yaptıkları yerler işyeri sayılacaktır. işverenin özel veya tüzel kişi olması, işyerinde başka başka kuralların uygulanması, bir yerin işyeri sayılıp sayılmayacağını etkilemeyecektir221. Taşeronlar da işçi çalıştırdıklarından işveren hükmündedirler. Ancak taşeronların çalıştırdığı işçilerin prim borcundan asıl işverende sorumludur222.
5510 sayılı Yasa kapsamında özel bina inşaatlarında asgari işçilik uygulamasının ne şekilde yapılacağını, uygulamanın usul ve esaslarını 5510 sayılı Yasa kapsamında yayınlanan SSİY'nin 118.maddesi düzenlemektedir.
Buna göre, gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliğe sahip olmayan kurum ve kuruluşlar tarafından yaptırılan özel nitelikteki inşaatlar, özel bina inşaatları sınıfını oluşturmaktadır223.
madde 17/6
218A.Can TUNCAY, Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, 8.Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 1998, s.184 219Bkz.Y.10.HD, 17.12.1974 Tarih, E:4960, K:7230, İhsan ÇAKMAK, Şerhli Sosyal Sigortalar Kanunu-1, Adalet Yayınevi, Ankara 2001, s.119
220Bkz.Y.21.HD.23.05.2002 tarih, E:2002/3998, K:2002/4863, Ercan AKYİĞİT, İş ve Sosyal Güvenlik Hukukuna İlişkin Emsal Yargıtay Kararları, Ethemler Yayıncılık, 2.Cilt, İstanbul 2003, s.1592
221Resul ASLANKÖYLÜ, Sosyal Sigortalar Kanunu Yorumu, Nurol Matbaacılık A.Ş, Ankara,2003, s.129
222Bk.Y.4.HD. 1960/8346,K:5294, Nizamettin CEBECİ, İş Hukuku ve Sosyal Sigortalar Mevzuatı, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul 1968, s.474
22327.09.2008 Tarihli Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ile Yeminli Mali Müşavirlerce İşyeri
3.4.1 Özel İnşaatlarda Asgari İşçilik Oranları ve Maliyet
Özel inşaatların da yapı toplam maliyetini bulmak için, belediyeler, valilikler ve ruhsat vermeye yetkili diğer makamlarca verilen inşaat ruhsatlarında yazılı bulunan bina toplam yüzölçümü ile m2 birim maliyetinin çarpılması sonucu elde edilen tutar bina toplam maliyetini oluşturacaktır. Eğer ruhsatname de bina toplam alanı (yüzölçümü) yazılı değilse bu durumda bina toplam yüzölçümü ilgili ünitece tespit edilecek ve ilgili ünitenin tespit ettiği bina yüzölçümü ile m2 birim maliyeti çarpılarak toplam bina maliyeti bulunacaktır. Birim maliyet bedelleri, her yıl inşaatın sınıfı ve grubuna göre Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca tespit edilerek Kurumca çıkarılacak bir genelge ile açıklanır 224.
Birim maliyet alınırken dikkat edilmesi gereken bir diğer özellik ise; SSİY açıklandığı üzere, başladığı yıl içinde bitirilmiş olan inşaatın maliyetinin hesaplanmasında o yıl için tespit edilen, başladığı yıldan sonraki yıllarda bitirilmiş inşaatın maliyetinin hesabında ise bitirildiği yıldan önceki yıla ait birim maliyet bedeli esas alınır225.
Asgari işçilik oranı ise, inşaat toplam maliyetine, Kurumca yayımlanan tebliğ ile belirlenen asgari işçilik oranının %25 eksiği uygulanmak suretiyle yapılır226.
Örneğin; İnşaat toplam maliyeti 500.000,00 (beş yüz bin) TL ise Kurumca yayınlanan tebliğde özel bina inşaatları için asgari işçilik oranı %9 olarak belirlenmiş ise bu durumda %9 oranı, %25 eksiltilecektir. Yani %9 - (%9 un %25) = 9-2,25 = 6,75 olacaktır. Diğer bir ifade ile %9 oranı %25 eksiltilecek ve 6,75 oranı bulunacaktır. Bu son bulunan 6,75 oranı işçilik oranıdır.
Bina toplam maliyetinin 500.000,00 TL olduğu düşünüldüğünde, bu toplam maliyetin %6,75 i asgari işçilik olarak hesaplanacaktır. Bu durumda 500.000,00x 22428.08.2008 Tarih ve 26981 sayılı Resmi gazetede yayımlanan SSİY madde 118
22528.08.2008 Tarih ve 26981 sayılı Resmi gazetede yayımlanan SSİY madde 118/6
226Ahmet AĞAR, Asgari İşçilik Farkından Vergi İstenemeyecek,http://www.resulkurt.com/artikel.php?
%6,75= 33.750,00 TL asgari işçilik tutarı olacaktır.
3.4.2 Kısmen Biten İnşaatlarda Asgari İşçilik Uygulaması
Genel olarak asgari işçilik hesaplaması ve araştırması inşaatın bittiği tarihte yapılır227. Ancak bazı durumlarda, örneğin, inşaatın el değiştirmesi, inşaat sahibinin ekonomik nedenlerden dolayı inşaata ara vermesi ve biten kısmı kullanmak istemesi gibi durumlarda inşaatın biten bölümüne asgari işçilik uygulaması yapılarak, inşaatın biten kısmı için Kurum ilişiksizlik yazısı verebilir.
Bu durum SSİY de düzenlenmiştir. Buna göre;
“Araştırma, bina inşaatının bittiği tarihten sonra yapılır. Ancak, bu işlem, inşaatın el
değiştirmesi ve zorunlu hâllerde, inşaat, Ek-11’de228 inşaatın ikmal edilen kısmının bina maliyetine
oranlarını gösterir tabloda gösterilen durumlara uygun bulunduğu takdirde bu oranlar aynen, uymadığı takdirde ise, yapılmayan kısımlar yapılan kısımlara oranlanarak bulunacak maliyet esas alınmak suretiyle inşaatın herhangi bir safhasında da yapılabilir.”229
Buradan da anlaşıldığı gibi kısmen biten özel inşaatlarda, tablo 5 de ki oranlar uygulanarak, biten kısma isabet eden maliyet bulunacak ve bu maliyete asgari işçilik hesaplaması uygulanacaktır. Bu durum uygulamada özellikle ekonomik nedenlerden dolayı inşaata ara verilmesi neticesinde ortaya çıkabilmektedir. Ekonomik nedenlerden dolayı inşaata ara veren inşaat sahibi doğal olarak inşaatın biten kısımlarından faydalanmak istemektedir. Böyle bir durumda inşaatın biten kısmına yapı ruhsatı alınmasında ve kullanılmasında bir engel yoktur.
Tablo 5: Kısımların, Bina Maliyetine Oranlarını Gösterir Cetvel Kaynak: 28.08.2008 Tarih ve 26981 Sayılı R.G SSİY 11 no'lu eki
Sıra
No İŞLER
ORANLAR
I- BODRUMSUZ TEK KATLI BİNALAR:
A Temel Hafriyatı ve Taş Duvar, (Subasman Hatılı Dahil) % 5 B Blokaj, Grobeton, Tuğla Duvar, Tavan ve Saçak, % 26 227Özkan BİLGİLİ, Meslek Mensuplarına SSK dan İnceleme Yetkisi, Özel Bina İnşaatları ve İhaleli İşlerde Rapor Düzenleme, http://www.izsmmmo.org.tr/dosyalar/ozkan_bilgili.doc , (erişim: 15.09.2009)
2285510 Sayılı Kanuna Ait SSİY ekindeki Ek-11 dir. 2295510 Sayılı Kanuna Ait SSİY madde 118/7
Tablo 5: Kısımların, Bina Maliyetine Oranlarını Gösterir Cetvel Kaynak: 28.08.2008 Tarih ve 26981 Sayılı R.G SSİY 11 no'lu eki
C Çatı, % 12
D Doğrama (Komple) ve Sıvalar, % 14
E Tesisat ve Teçhizat, (Temiz ve Pis Su ve Elektrik) % 18
F Kaplamalar, Mozaik, Yağlı Boya, % 7
G Merdiven, Harici Sıva, Dış Kapı, Badana, Fosseptik ve Bütün
Bakiye İşlerin İkmalinde, % 18
100
II- (BODRUMSUZ) ZEMİN VE BİRİNCİ KATLI BİNALAR:
A Temel Hafriyatı, Grobeton ve Taş Duvar, (Subasman Hatılına
Kadar) % 7
B Zemin Katın İkmalinde, (Betonarme Tavan Dahil) % 15
C Birinci Katın İkmalinde, % 17
D Çatının İkmalinde, (Oluklar Dahil) % 8
E Bütün Doğramaların İkmalinde, % 14
F İç Sıvaların İkmalinde, % 6
G Tesisatın İkmalinde, % 15
H Şap, Mozaik ve Yağlı Boyaların İkmalinde, % 9
İ Badana, Merdiven, Dış Sıva, Harici Kapı, Şakuli Borular ve
Fosseptik ve Bakiye Bütün İşler Tamamlandığında, % 9 100
III- BODRUMSUZ, ZEMİN, BİR VE İKİNCİ KATI HAİZ BİNALAR:
A Temel Hafriyatı, Grobeton ve Taş Duvar, (Subasmana Kadar) % 6
B Zemin Katın İkmalinde, % 15
C Birinci Katın İkmalinde, % 12
D İkinci Katın İkmalinde, % 12
E Çatının İkmalinde, % 7
F Doğramaların İkmalinde, % 13
G İç Sıvaların İkmalinde, % 5
H Tesisat ve Teçhizatın İkmalinde, % 14
İ Şap, Mozaik ve Yağlı Boyaların İkmalinde, % 8
J Badana, Merdiven, Dış Sıva, Harici Kapı, Fosseptik ve
Bakiye Bütün İşler Tamamlandığında, % 8
100
IV- IV-BODRUMLU TEK KATLI BİNALAR:
A Temel Hafriyatı, Taş Duvar, Tuğla, Duvar, Lentolar, Blokaj,
Grobeton ve Betonarme Tavan (Bodrum) İkmalinde, % 22 B Yarım Tuğla Duvar, Bir Tuğla Duvar ve Betonarme Lentoların
İkmalinde,
% 15
C Betonarme Tavan ve Saçaklar, % 14
Tablo 5: Kısımların, Bina Maliyetine Oranlarını Gösterir Cetvel Kaynak: 28.08.2008 Tarih ve 26981 Sayılı R.G SSİY 11 no'lu eki
E Doğrama, (Komple) % 11
F İç Sıvalar, Tesisat ve Teçhizat % 13
G Döşeme Kaplamaları, Şap, Mozaik ve Yağlı Boyalar, % 6 H Badana, Dış Sıva, Harici Kapı Merdiven, Fosseptik ve Bütün
Bakiye İşler, % 11
100
V- BODRUM, ZEMİN VE BİRİNCİ KATI HAİZ BİNALAR:
A Temel Hafriyatı ve Bodrum Katın İkmalinde, (Betonarme
Tavan Dahil) % 20
B Zemin Katın İkmalinde, (Lento, Döşeme, Tuğla Duvarlar ve
Betonarme Tavan Dahil) % 12
C Birinci Katın İkmalinde, % 14
D Çatı İkmalinde, (Oluklar Dahil) % 6
E Bütün Doğramaların İkmalinde, % 13
F) İç Sıvıların İkmalinde, % 5
G Sıhhi Tesisat ve Diğer Tesis İşleri İkmalinde, % 14 H Şap, Mozaik ve Yağlı Boyalar Tamamlandığında, % 8 İ Badana, Merdiven, Dış Sıva, Harici Kapı, Şakuli Borular,
Fosseptik ve Bakiye Bütün İşlerin İkmalinde, % 8 100
VI- BODRUMLU ZEMİN, BİRİNCİ VE İKİNCİ KATI HAİZ BİNALARDA:
A Bodrum İkmalinde, % 15
B Zemin Katın İkmalinde, % 9
C Birinci Katın İkmalinde, % 9
D İkinci Katın İkmalinde, % 10
E Çatı İkmalinde, % 5
F) Doğramaların İkmalinde, % 14
G İç Sıvaların İkmalinde, % 5
H Tesisat ve Teçhizat İkmalinde, % 15
İ Şap, Mozaik ve Yağlı Boya, % 8
J Badana, Merdiven Dış Sıva, Harici Kanal (Veya Fosseptik) ve
Bakiye Bütün İşler Tamamlandığında % 10
100
VII- FAZLA KATLI BİNALAR:
A Temel Hafriyatı, Taş ve Tuğla Duvarlar, Beton ve
Betonarmeler, (Kaba İnşaat) % 45
B Çatı, (Oluklar Dahil) % 5
C Doğramalar, (Kapı ve Pencereler Komple) % 15
D Sıvalar, Mozaik, Karo fayans vesair Kaplamalar, Yağlı Boyalar, % 25 E Sıhhi Tesisat, Su ve Elektrik Tesisatı İle Her Türlü % 10
Tablo 5: Kısımların, Bina Maliyetine Oranlarını Gösterir Cetvel Kaynak: 28.08.2008 Tarih ve 26981 Sayılı R.G SSİY 11 no'lu eki
Noksanların İkmalinde,
100