FAİZ GELİRLERİ
1.008 92
2.3.1.3. Satılmaya Hazır Finansal Varlıklar
Satılmaya hazır finansal varlıklar, satılmaya hazır olarak tanımlanan veya (a) kredi ve alacak,
(b) vadeye kadar elde tutulacak yatırım ya da
(c) gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlık olarak sınıflandırılmayan, türev olmayan finansal varlıklardır.
• Alım satım amacıyla elde tutulan finansal varlıklar ve türev araçlar satılmaya hazır finansal varlık olarak sınıflandırılamaz.
• Alım satım amaçlı olmayan ya da vadesi belirsiz olan ve likidite sıkıntısı ortaya çıktığında her an elden çıkarılabilecek durumda olan borçlanma araçları ve özkaynağa dayalı finansal araçlar bu grupta yer almaktadır.
• İlk Muhasebeleştirme
Satılmaya hazır finansal varlıklar, ilk muhasebeleştirmede gerçeğe uygun değer üzerinden ölçülerek kayıtlara alınır. Gerçeğe uygun değere varlığın edinimi ile doğrudan ilişkilendirilebilen işlem maliyetleri dahil edilir. Genellikle varlık edinimi için ödenen bedel gerçeğe uygun değerle aynı olmaktadır.
• İzleyen Dönemlerde Ölçümleme ve Muhasebeleştirme
Satılmaya hazır finansal varlıklar, ilk muhasebeleştirme işleminin ardından izleyen dönemlerde de gerçeğe uygun değer üzerinden ölçülür ve muhasebeleştirilir. Bu değerden muhtemel satış maliyetleri düşülmez.
• Satılmaya hazır finansal varlığa ilişkin olarak ortaya çıkan kazanç veya kayıplar (değer düşüklüğü zararları ve kur farkı kazanç ve kayıpları hariç olmak üzere), söz konusu finansal varlık bilanço dışı bırakılıncaya kadar diğer kapsamlı gelirde (özkaynaklarda) muhasebeleştirilir.
• Etkin faiz yöntemi kullanılarak hesaplanan faizler kar veya zararda muhasebeleştirilir.
• Satılmaya hazır özkaynağa dayalı finansal araçlardan kaynaklanan temettüler kar veya zararda muhasebeleştirilir.
• Satılmaya hazır finansal varlıkların elden çıkarılması durumunda, kazanç veya kaybın hesaplanmasında diğer kapsamlı gelirde muhasebeleştirilmiş bulunan her türlü birikmiş kazanç veya kayıplar da dikkate alınır. Varlığın finansal durum tablosu dışı bırakılması sonucunda, defter değeri ve elde edilen tutar ile diğer kapsamlı gelir içerisinde muhasebeleştirilmiş bulunan her türlü birikmiş kazanç veya kaybın arasındaki fark kar veya zararda muhasebeleştirilir. Daha önceden diğer kapsamlı gelir içerisinde muhasebeleştirilmiş bulunan birikmiş kazanç veya kayıplar yeniden sınıflandırma düzeltmesi olarak özkaynaklardan çıkarılarak kar veya zarar içerisinde yeniden sınıflandırılır.
Satılmaya hazır finansal varlıklara ilişkin olarak ortaya çıkan kur farkının muhasebeleştirilmesinde, parasal ve parasal olmayan ayırımı yapılmaktadır. Parasal kalem niteliğindeki satılmaya hazır finansal varlıklarda ortaya çıkan kur farkları doğrudan kar veya zararda muhasebeleştirilir (örneğin, yabancı paralı ve faiz getirili menkul kıymetler, satışa hazır olarak sınıflandırılmış ise, bu varlıkların dönem sonundaki değerlemesinde ortaya çıkan kur farkları kar veya zarara yansıtılır). Parasal olmayan satılmaya hazır finansal varlıklar (özkaynağa dayalı finansal araçlar, hisse senetleri gibi) da ortaya çıkan kur farkları ise, diğer kapsamlı gelirde muhasebeleştirilir (UMS 39, UR83).
Örnek:
İşletme borsada işlem gören bir şirketin nominal değeri 10 TL. olan hisselerinden 1.000 adedini 25 TL’ den 29/12/2011 tarihinde satın almıştır. Aracı kurum 250 TL komisyon almıştır. Hisse senetlerinin alış bedeli ve komisyon gideri banka aracılığıyla ödenmiştir. 31/12/2011 tarihinde bu hisse senetlerinin borsa değeri 28 TL’
dir. Hisse senetlerinin tamamı 15/01/2012 tarihinde toplam 30.000 TL ya satılmıştır (işlem maliyetleri dahil)
a) Alış işlemi
31.12.2012 24.SATILMAYA HAZIR FİNANSAL VARLIKLAR.
Hisse senetleri
25 250
102..BANKALAR 25 250
b)Dönem sonu değerleme
31.12.2012 24.SATILMAYA HAZIR FİNANSAL VARLIKLAR.
Hisse senetleri
2 750
5.. FİNANSAL VARLIKLAR DEĞERLEME
FARKLARI
2 750
İşletme satılmaya hazır finansal varlık olarak sınıflandırdığı hisse senetlerinin gerçeğe uygun değerinde ortaya çıkan ve henüz fiilen realize olmamış kazancı özkaynaklarda, diğer kapsamlı gelirin bir unsuru olarak muhasebeleştirmiştir.
15.01.2012
102 BANKALAR
5..FİNANSAL VARLIKLAR DEĞERLEME FARK.
30 000 2 750
24. SATILMAYA HAZIR FİNANSAL VARLIKLAR
Hisse senetleri
6.. FİNANSAL VARLIKLAR SATIŞ KARI
28.000
4 750
İşletme 25.250 TL’ya satın almış olduğu hisse senetlerini 30.000 TL’ya satmıştır. Bu işlem neticesinde gerçekleşen kazanç tutarı 4.750 TL kapsamlı kar veya zarar tablosunda raporlanmıştır. Satış karının hesaplanmasında, varlığa ilişkin önceki dönemde diğer kapsamlı gelirde muhasebeleştirilmiş olan tutar da dikkate alınmıştır.
Eğer bu hisse senetlerinin 31/12/2011 tarihinde gerçeğe uygun değeri 22 TL olsaydı bu durumda zarar ortaya çıkardı ve bu zarar da özkaynaklarda, diğer kapsamlı gelirin bir unsuru olarak raporlanırdı.
31.01.2012
5..FİNANSAL VARLIKLAR DEĞERLEME FARK 3 250
24.SATILMAYA HAZIR
FİNANSAL VARLIKLAR 3 250
Satış işlemi
15.01.2012
102 BANKALAR 30 000
5.. FİNANSAL VARLIKLAR DEĞERLEME FARKI
24. SATILMAYA HAZIR FİNANSAL VARLIKLAR
Hisse senetleri
645.FİNANSAL VARLIKLAR SATIŞ KARI
3 250
22 00
4 750
İşletme 25.250 TL’ya satın almış olduğı hisse senetlerini 30.000 TL ya satmıştır. Bu işlemden gerçekleşen kazanç tutarı 4.750 TL dır.
Örnek (Özerhan ve Yanık, 2012: 188) :
İşletme 01.12.2008 tarihinde, likidite ihtiyacı ortaya çıktığında satmak üzere bir özel sektörün ihraç ettiği bonoyu satın alıyor. Özel sektör bonosunun nominal bedeli 2.000 TL. olup, vadesi 6 aydır. Alış bedeli 1.700 TL’dır (işlem maliyeti ihmal edilmiştir). Dönem sonunda bononun borsa değeri 1.800 TL. dır.
a) Alış işlemi
01.12.2008
2..SATILMAYA HAZIR FİNANSAL VARLIKLAR Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları
Alış bedeli
1 700
1.. BANKALAR 1 700
b) Dönem sonu değerleme
31.12.2008
2.. SATILMAYA HAZIR FİNANSAL VARLIKLAR Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları
Faiz gelir 46,72 Borsa değer artışı 53,28
100
6..FAİZ GELİRİ
5..FİNANSAL VARLIKLAR DEĞERLEME FARKLARI
46,72
53,28
BD = GD / (1+i)m/12 2000 = 1700 * (1+i)6/12 i = 0,384
2000/(1+0,384)5/12 = 1746,72
İşlemiş faiz= 1746,72 – 1700 = 46,72
c) Dönem sonunda bononun borsa değerinin 1.600 TL. olması durumunda aşağıdaki kayıt yapılır.
31.12.2008
5..FİNANSAL VARLIKLAR DEĞERLEME FARKLARI 146,72
6..FAİZ GELİRLERİ
2..SATILMAYA HAZIR
FİNANSAL VARLIKLAR
Özel Kesim Tahvil Senet ve Bonoları
Borsa değer azalışı
46,72 100
Değer azalışını hesaplamadan önce, işlemiş faizin tahakkuk ettirilmesi, bu tahakkuk işleminden sonra varlığın defter değeri ile gerçeğe uygun değerinin karşılaştırılması gerekir.