Satıcı Kredisi

ĠĢletmeler, çeĢitli mal ve hizmetleri peĢin alabilecekleri gibi kredili yani veresiyeli olarak da alabilirler. Kredili mal satın alınması, satıcıların alıcı iĢletmeye kredi kullandırması anlamına gelmektedir. Satıcı tarafından tanınan vade, alıcı iĢletmeyi finansal açıdan destekleyerek iĢletmenin ihtiyaç duyacağı sermaye miktarını azaltmaktadır. Satıcı kredilerinde vadenin uzaması, alıcı iĢletme açısından arzulanan bir durumdur (Aksoy ve Yalçıner, 2008:407-409).

Satıcı kredileri herhangi bir nakit ödeme söz konusu olmadan satıcının alıcıya belirli bir ödeme süresi tanıması Ģeklinde sunulmaktadır. Alıcı açısından bu durum aynı zamanda peĢin ödeme iskontosundan vazgeçmek anlamındadır. Ekonominin çeĢitli basamaklarında yer alan iĢletmelerin, sözgelimi hammadde üreticisinin fabrikatöre ya da toptancı iĢletmelerin perakendecilere sağladığı kendilerine özgü ödeme süreleri vardır. Bu ödeme kolaylıkları senet karĢılığı açılabileceği gibi, müĢteri adına hesabına borç kaydedilerek de açılabilir. Uygulamada her iĢ kolu için standart ödeme süreleri oluĢmuĢtur. Satıcı kredilerinde vade farkı iĢ kolu alıĢkanlıklarına, pazar faiz oranlarına ve satıcı ya da alıcının pazarlık gücüne göre belirlenmektedir. Genellikle firmanın ticari itibarı, bu tür kredilerin teminatı olarak görülmektedir (Sönmez, 2008:113-114).

Satıcı kredilerin vadesine çeĢitli faktörler etki etmekte olup, bu faktörler aĢağıda sıralanmaktadır (Aksoy ve Yalçıner, 2008:407-409):

a) Nakde DönüĢüm Süresi: Satıcı kredilerinin vadesi, öncelikle ticaret konu malın nakde dönüĢüm süresinin uzunluğu veya kısalığına göre belirlenmektedir. Dolayısıyla nakde dönüĢüm süresi kısa olan mal gruplarında satıcı kredilerinin vadesi de kısa olmaktadır.

b) Satıcı ya da Alıcının Mali Gücü: Satıcının ya da alıcının mali gücü de satıcı kredilerinin vadesi üzerinde etkilidir. Mali açıdan kuvvetli iĢlemler rakip firmalara göre avantaj elde edebilmek amacıyla daha uzun vadelerle satıĢ yapabilmektedir. Mali açıdan güçsüz firmalar ise peĢin satıĢı veya çok kısa vadelerle satıĢı tercih etmektedir.

Alıcının mali gücü de satıcı kredisinin vadesinin tayininde önemli olmaktadır. Kredibilitesi yüksek, mali açıdan kuvvetli iĢletmelere piyasanın güven duyması, bu tür iĢletmelerin daha uzun vadelerle mal almasını sağlamaktadır. Ödeme tarihlerini aksatan, kötü bir üne sahip, kredibilitesi düĢük firmalar çoğu zaman mal ve hizmetlerini peĢin almak veya daha kısa süreli satıcı kredisi kullanmak zorunda kalabilmektedir. Satıcı kredisinden yararlanmayı düĢünen iĢletmenin kredi değerlendirilmesinde, kredi değerliliğinin 5 K‟sı denilen karakter, kapasite, kapital, karĢılık ve koĢul gibi unsurları incelenerek firmanın yararlanabileceği kredinin hem tutarı, hem de vadesi belirlenmektedir.

c) Ġlgili Malın Arz-Talep Dengesi: Herhangi bir malın arzı ve talebi arasında bir dengesizlik varsa, örneğin piyasanın talebine karĢılık veremiyorsa, piyasada ilgili malın satın alınmasından dolayı satıcı kredisinden faydalanma olanağı kalmamaktadır. Arzın talebi aĢtığı durumlarda ise, satıĢı artırabilmek amacıyla daha uzun vadelerde satıĢ yapılabilmekte, dolayısıyla satıcı kredisinden faydalanma olanağı artabilmektedir.

d) Özel SipariĢ Olması: Satıcı kredileri özel sipariĢ alınması gibi durumlarda ayrı bir finansman kararı olarak tek baĢına pazarlık yoluyla belirlenebilir. Daha çok sürekli müĢteri konumunda bulunan iĢletmelerde yılsonlarında ulaĢılan satıĢ hacimlerine bağlı olarak özel destekler verilebilmektedir.

e) Alıcı ve Satıcı Firma Arasındaki Özel Statünün Varlığı: Bir firmanın satıĢ acentesi, bayisi gibi konumu nedeniyle özel statü içerisinde bulunan iĢletmelerin yararlanacağı satıcı kredileri daha uygun Ģartlar taĢıyabilmektedir. Sektörün yapısına bağlı olarak konsinye mal verilmesi söz konusu olduğunda satıcı kredilerinin maliyeti de sıfırlanabilmektedir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

KOBĠ FĠNANSMANINDA KREDĠ GARANTĠ FONLARI’NIN ROLÜ

VE ÖNEMĠ

3. GEÇMĠġTEN GÜNÜMÜZE KREDĠ GARANTĠ PROGRAMLARI

Hem geliĢmiĢ, hem geliĢmekte olan ülkelerde büyük öneme sahip KOBĠ‟ler, karĢılaĢtıkları en büyük sorunlarından bir tanesi finansman sıkıntıları çözümünde, en büyük finansman kaynaklarından olan, kredi kurumlarından kredi alamamalarıdır. Firmaların kuruluĢ aĢamasında genellikle ilk finansman kaynakları özkaynakları veya yakınlarından temin ettikleri borçlar olduğu yapılan çalıĢmalarla ortaya konmaktadır. Ancak iĢletmenin daha sonraki aĢamalarında kredi kurumlarından kaynak sağlamadan yola devam etmeleri oldukça zor olmaktadır (Levitsky ve Prasad, 1995:1). Kredi kurumlarına olan bağımlılığın bu kadar yüksek olmasına rağmen KOBĠ‟lere aĢağıda belirtilen sebepleri öne süren kredi kurumlarının yeterli miktarda Fon sunmadığı; ancak değiĢen piyasa koĢullarından dolayı bu iĢletmelere kredi vermek için aralarında kıyasıya rekabete girdikleri görülmektedir.

Bankaların KOBĠ‟lere kredi kullandırılmasında isteksiz davranmalarına neden olan faktörleri aĢağıda belirtildiği Ģekilde sıralayabiliriz (OECD, 2010:3; Levitsky ve Prasad, 1995:1)

a) Küçük ölçekli kredilerde ortaya çıkan yüksek yönetim maliyetleri: Verilen kredilerin miktarı değiĢtikçe, birim baĢına düĢen maliyetler de değiĢmektedir. Buna göre müĢteri firma ziyaretleri, firmanın kredi taleplerini inceleme ve kredi verilmesinden sonraki süreci takip etme gibi iĢlemler kredi yönetim maliyetlerinin artmasına neden olmaktadır. Kredi miktarı ile maliyet tutarı arasındaki doğrusal iliĢki sebebiyle yüksek getiri hedefleyen bankalar, KOBĠ‟lerin ödeme kapasitelerini bildiklerinden büyük ölçekli firmalara kredi kullandırmayı tercih etmektedirler (Green A., 2003:10).

b) Finans piyasalarında ortaya çıkan asimetrik bilgi: Mali sistemin iĢlevlerini etkin Ģekilde yerine getirmesine engel en önemli faktörlerden birisi ve

banka ile müĢteri arasında, taraflardan birisinin diğer tarafa göre daha fazla bilgiye sahip olması olarak ifade edilen asimetrik bilginin varlığı, sistemde ters seçim, ahlaki tehlike ve çoklu denge gibi sorunlara neden olmaktadır (Erdoğdu, 2007:57).

c) Yüksek risk algılaması: Piyasada yüksek belirsizlik ve kayıt dıĢılık oranı ve Ģirketlerin kurumsallaĢamaması vb. nedenler, KOBĠ‟lere verilecek kredileri yüksek risk grubuna sokmaktadır. KOBĠ‟lerin, ölçeklerinde kalmanın bazı faydalarını göz önüne alarak kasıtlı olarak küçük kaldıkları, ayrıca piyasada çoğu firmanın yüksek kayıt dıĢılık oranlarında faaliyetlerini sürdürdükleri ve dolayısıyla bu durumun firmanın risk düzeyini arttırdığı görülmektedir (Yazıcı M., 2010:82).

d) Teminat eksikliği: ÇalıĢmamızın konusunu teĢkil eden ve firmaların genellikle finansman kaynaklarına ulaĢmalarına engel gördükleri en önemli sorunlarından biri olan ve banka tarafından verilen kredinin istenildiğinde veya belli bir süre içinde ödenmesini temin için alınan karĢılık olarak tanımlanan teminatların (Yalçın, 2006:83) yetersizliği, dünyada faaliyet gösteren kredi garanti fonu Ģirketleri aracılıklarıyla bu sorunun üstesinden gelinmeye çalıĢılmaktadır.