Zamana ve uygulama çevrelerine göre önemi kayda değer bir Ģekilde değiĢkenlik arz eden kredi garanti sistemlerinin sistematik sınıflandırılması, dilsel problem ve ortaya çıkıĢ sebeplerinden dolayı tam olarak yapılamamaktadır. Örneğin uygulama alanlarına göre benzer içeriğe sahip kredi garanti sistemleri
“garanti Fonu” veya “garanti programları” gibi farklı isimlerle anılabilmektedir. Ancak kullanılan terminoloji farklılığına rağmen, kredi garanti Fonlarının sınıflandırılması temel olarak Fonu yönetenlerin statüsüne göre yapılmaktadır (Green A., 2003:18-19).
3.4.1. KarĢılıklı Garanti Birlikleri
Kredi garanti sistemlerinin en eskisi olan kredi garanti birlikleri (Mutual Guarantee Associations / Funds / Institutions -MGA) zanaatçılar tarafından kurulan bağımsız ve özel giriĢimlerdir. YardımlaĢma dernekleri olarak da ifade edilen bu tür birlikler, gruptaki finansman sıkıntısı çeken zanaatçıların birbirlerinin çıkarları gözetme temeline dayanmaktadır. Uygulama çevrelerine göre farklı adlarla tanınan ve özellikler Avrupa ve Güney Amerika‟da görülen bu birliklerin (Green A., 2003:18) finansman kaynaklarını, üye harç ve aidatları yanında kamu kuruluĢlarından gelen yardımlar oluĢturmaktadır. Bu tür programların yaygın olduğu ülkelerde, iyi iĢleyen bir yapı ve üye sayısının çokluğu, uygun maliyet ve koĢullarda finansal hizmet alımında bankalarla pazarlık etme gücüne sahip olmalarını sağlamaktadır (Deelen ve Molenaar, 2004:30).
Birlik üyelerinin kredibilitesini değerlendirip kredi kurumlarına yönlendiren ve bu kurumlardan gelecek kaynaklara kefalet verip onları cesaretlendiren karĢılıklı kredi birlikleri, temel olarak kredi kurumları ile finansman ihtiyacı bulunan üyeleri arasında aracılık hizmeti vermektedir. Burada unutulmaması gereken bu birlikler, sadece aracılık yapmakta; krediyi kendileri vermemektedir. Bunun yanı sıra, mali piyasada sıklıkla görülen asimetrik bilginin ve buna bağlı olarak da toplam kredi maliyetlerinin azalmasına ve finansman hacminin artmasına katkıda bulunmaktadırlar (Green A., 2003:63).
KOBĠ‟ler ile kredi kurumları arasında oldukça belirgin düzeyde bulunan asimetrik bilgi problemi, getiri oranı yüksek iyi projelerin finansmanına engel olabilmektedir. Bu tür iĢletmelerin kredi kurumlarıyla iyi iliĢkiler geliĢtirme çabaları, kredilendirme sürecinin olumlu sonuçlanmasına pek katkıda bulunmayacaktır. Ancak firmaların kendi baĢlarına kredi talepleri olumsuz olsa bile, bir araya gelerek oluĢturdukları birliklerin temerrüt halinde sorumluluk paylaĢımı durumunda sorun çözülebilir. Bu duruma az geliĢmiĢ ülkelerde görülen
mikrofinans uygulamaları örnek verilebilir. Az geliĢmiĢ ülkelerde hal böyle iken, geliĢmiĢ ülkelerde karĢılıklı garanti birlikleri üyelerinden toplanan Fonlar, kredilere teminat olarak kullanılabilmektedir. Bu Ģekilde oluĢturulan birlik üyelerine bankaların otokontrol sistemi (peer monitoring) ile birlikte daha rahat kredi verdikleri görülmektedir (Columbo, v.d. 2009:1).
3.4.2. Devlet Tarafından Kurulan Garanti / Kefalet Fonu
Devlet destekli garanti Fonları (Public Guarantee Schemes) hükümete bağlı bir birim tarafından (kalkınma ajansları, bakanlıklar, merkez bankası veya kamu bankası) veya resmi kredi garanti örgütleri tarafından yönetilmektedir. Dünya genelinde faaliyette bulunan Fonların büyük bir kısmını oluĢturan bu Fonların kaynaklarını devlet tarafından yapılan periyodik ödenekler veya diğer yardımlar oluĢturmaktadır. Diğer kâr odaklı garanti Fonların aksine bu Fonların KOBĠ‟lerin finansman kaynaklarına ulaĢmalarına aracılık yaparak yeni iĢletmelerin kurulması, istihdam olanaklarının artması ve sonuç olarak ekonomik büyümenin sağlanması hedeflenmektedir (Green A., 2003:18).
Dünya çapında ABD, Japonya ve Güney Kore gibi ülkelerde uygulama alanı bulan devlet destekli garanti sistemlerinin (Avdan, 2010:53) KOBĠ‟lerin finansman sorunu çözümünde piyasada bir oyuncu, taraf olarak yer almasının doğru ve verimli bir yöntem olup olmadığı konusunda literatürdeki tartıĢmalar devam etmektedir. Örnek vermek gerekirse kamu kaynakları kullanılarak desteklenen Fonların maliyetlerinin yüksek olduğu, aynı zamanda bu tür Fonların verimliliğinin de sorgulandığı ifade edilmektedir. EleĢtirilen noktaların yanı sıra bu tür Fonların KOBĠ‟lerin sermaye kaynaklarına ulaĢmalarını kolaylaĢtırıcı ve etkili bir rol üstlenebilmeleri için iyi düzenlenmiĢ bir yapıya sahip olmaları aranan diğer bir unsur olmaktadır (Zecchini ve Ventura, 2006:1).
3.4.3. Kolektif Garanti Fonları
Uygulama örneği Yunanistan ve Romanya gibi ülkelerde görülen bu tür garanti Fonların (Corporate Guarantee Schemes) kurucusu, Fonlayıcısı ve yönetimi genellikle özel sektör olmaktadır (Beck, v.d. 2010:14). Ancak son yıllarda kredi garanti fonu sistemlerine özel sektörün katılımının sağlanması için çalıĢmalar yapılmakta ve bunun sonucunda da dünya genelinde yönetimin
katılımcı banka, sanayi ve ticaret odaları veya giriĢimciler tarafından yürütüldüğü birçok uygulama faaliyetleri devam etmektedir. Fonun özel sektörce yürütülmesine bazı taraflar, devletle rekabet etme kabiliyetinin düĢüklüğünden dolayı karĢı çıksa da yeterli miktarda varlıkların olması kredibilite için yeterli olabilmektedir (Green A., 2003:19).
3.4.4. Uluslararası Garanti Kurumları
Bazı garanti Fonları iki veya çok taraflı kalkınmaya yönelik anlaĢmalar yoluyla kurulmaktadır. Finansman kaynağı sunmasının yanı sıra, çeĢitli uluslar arası örgütler sistemin kurulumu ve tasarımı konusunda teknik destek sağlamaktadırlar. Ancak yine de bakanlıklar, merkez bankası, ulusal kalkınma ajansı gibi resmi kuruluĢlar veya finans kurumları, dernekler ile sivil toplum kuruluĢları gibi özel kurumlar gibi yerel bir örgüt kontrolünde faaliyetlerin yürütülmesi gerekmektedir (Green A., 2003:19). Fon sistemlerinin sınıflandırılmasında bakıldığında ise küresel seviyede yönetilen UNIDO, UNDP ve ILO gibi uluslar arası organizasyonlar, Afrika ve Asya Kalkınma Bankaları ve Avrupa Yatırım Fonu (Green A., 2003) gibi bölgesel seviyedeki organizasyonlar ile kalkınma için karĢılıklı iĢbirliği yapan örgütler olmak üzere üç farklı türün olduğu görülmektedir (Pombo ve Herrero, 2001:18).
3.5. Türkiye Uygulaması: Kredi Garanti Fonu ĠĢletme ve