II. BÖLÜM
3.2. RUSLARIN XİNJİANG SEFERLERİ
3.2.3. Samuel, Martinovich Dudin (1863-1929)
Samuel Martinovich Dudin, 1863 doğumlu bir sanatçıdır. Fotoğrafçılığı 1929’da üniversite çalışmalarından ziyade saha çalışmasıyla öğrenmiştir. Fotoğrafçılığın yanı sıra arkeolog, etnograf ve eserler toplayıcısı olan bir otodidakdıydı. Ressam Ilya Repin’den resim eğitimi alan Dudin, olağanüstü bir göze ve çeşitli dönemlerin ve kültür sanat bilgisine sahipti. Akademik çalışmalarda arkadaşlarının çoğundan farklı olarak, Orta Asya’nın tamamen yabancı dünyasına kolayca alıştı. Dudin’in fotoğrafları, çoğunlukla, yıllarca çalıştığı Rus müzelerinin arşivlerinde (çoğu negatif olarak imzalanmış) cam negatif olarak korunmaktadır. 1900 Paris Sergisinde Rus seksiyonlarında kullanılan 600 cam negatif, fuarın kapanışında Almanya'ya sunuldu; sadece kopyaları Rusya'ya iade edildi. Orta Asya’da düzenlenen bir geziye katılarak, birçok güzel fotoğraf ortaya çıkaran Dudin 1929 yılında öldü224.
S. M. Dudin, Antropoloji ve Etnografya Müzesi tarafından düzenlenen projelerde, Rus komitesinin Orta ve Doğu Asya incelemelerinde, Rus Müzesi’nin etnografya bölümü ve arkeoloji komisyonunda yer almış, dönemin önde gelen arkeoloji ve etnografya uzmanı ile birlikte çalışmıştır. S. M. Dudin, uzun süreli birçok çalışma ve seferde V. V. Radloff, S. F. Oldenburg, V. V. Bartold, Profesör N. İ. Veselovskiy, L. Ya. Ştenberg gibi isimlere yardımcı olmuştur225.
224 http://www.anahitaphotoarchive.com/Home/Photographs/dudin. (10.08.2019)
225PRİSCHEPOVA, Valeriya, “K 150-Letiyu So Dnya Rozdeniya S. M. Dudina – Hudojnika, Entogrfa
3.2.4. Seferler
1895 yılında V. İ. Roborovskiy ve P.K. Kozlov, Xinjiang seferinden elde ettikleri eserleri (el yazmaları) Rus Coğrafya Topluluğu’na ilettiklerinde, Sergey Fyodoroviç Oldenburg, Sinolog Aleksey Osipoviç İvanovskiy (1863-1903) ile beraber incelemeye başladılar. İlimler Akademisi Xinjiang’in arkeolojik koleksiyonun incelenmesi için V. V. Radlov’un yönetiminde, S. F. Oldenburg’un davetli olarak yer aldığı özel bir komisyon kurdu. Bu komisyon 1898 yılında, Antropoloji ve Etnografya Müzesi (Kunstkamera) sorumlusu D. A. Klements’in başında olduğu bir heyeti Turfan’a gönderdi. S. F. Oldenburg, D. A. Klements seferi planının gelişim sürecinde önemli rol oynamış, hatta kendisi de yer almak istemiş olmasına rağmen oğlunun hastalığı sebebiyle bu isteği gerçekleşmemiştir. Bu sefere D. A. Klements’in karısı Yelizaveta Nikalayevna Klements ve Taşkent’deki bir müslüman ortaokulunun Türk dili öğretmeni Andeleyev. M.O’uydu. Andeleyev. M.O bu seferde tercüman olarak görev yaptı. Ekip Mayıs 1898 yılı yola çıkarak Ağustos’un sonuna doğru Urumçi’ye vardı. 5 Eylül’de Urumçi’den ayrılarak 9 Eylül’de Turfan’a geldi. 14 Eylül’de Astana, Gaochang gibi tarihi yerlere geldi ve burada fotoğraf çekti, resimlerini çizdi. 19 Eylül’de, Murtuk, Beziklikler’e gelerek araştırmalar yaptı ve buraya yakın yerlerdeki Budist tapınakları gördüler. 1 Ekim’de başka küçük yerlerdeki pek bilinmeyen yerlere de giderek oralarda da araştırmalar yaptı. 17 Eylül’de Davançin’a geçerek Urumçi’ye vardılar. 28 Eylül’de Rusya’ya döndü. Bu seferde Turfan’da 4 ay kalabildilerse de, bu zamanın çoğu araştırma yapmaktan ziyade yolda harcadıkları için araştırma işlerine sadece bir aydan biraz fazla zaman ayırabildiler. Buna rağmen gidilmesi gereken önemli yerlerin çoğuna gittiler. Seferden döndükten sonra, D. A. Klements seferler ile ilgili rapor yazdı ve orada çektiği fotoğraflardan az bir kısmını kullanabildi226.
Birinci sefer tamamlandıktan sonra 1900 yılında, Rusya Arkeoloji Topluluğu, Tarım bölgesi için üç senelik araştırma planı yaptı. Araştırma hedefleri Hotan, Kuça,
226 Huiming ZHANG 张慧明, “1898 zhi 1909 nian Eguo Kaochadui zai Tulufan de Liangci Kaocha
Gaishu” 1898 至 1909 年俄国考察队在吐鲁番的两次考察概述, Dunhuang Yanjiu 敦煌研究 C. I, Baling 巴黎 2010, s. 87-89.
Turfan ve Tanrı Dağları’nın güney bölgeleri oldu. 22 Mart 1904 yılında, D.A. Klementz Rusya Orta Doğu Asya Derneği’ne bu planını tanıttı ve kendisinin bu sefer için para toplaması gerektiği için gidemeyeceğini belirtti. 11 Şubat 1909 yılında, Rusya ilimler Akademisi bu sefere resmi olarak izin verdi ve Xinjiang’daki konsolosluğundan yol belgilerini aldılar. Oldenburg’un arkeolojik çalışma yöntemi esas olarak kesin, net fotoğraflar ve tamamen çizilmiş planlara dayanıyordu. Bu nedenle, birinci sınıf sanat fotoğrafçıları ve topografik mühendisleri işe alma noktasında bir noktaya değindi. Bu sebeple bu seferde S. F. Oldenburg haricinde, etnograf, fotoğrafçı, Orta Asya sanatı uzmanı S. M. Dudin, dağ mühendisi Dmitriy Arsenoviç Smirnov, arkeolog Vladimir İvanoviç Kamenskiy ve yardımcısı Kerçen Müzesi çalışanı olan Samson Petroviç Petrenko gibi isimler heyete dâhil oldular. İki arkeolog yolda hastalanıp geri dönmeleri sebebiyle sefere katılamamışlardır227. Heyet,
St. Peterburg’dan 6 Haziran 1909 yılında yola çıktı. Osmk’a demiryolu ile geçtiler. Sonra Vapur ile Semipalatinsk’e geçti. 22 Haziranda at arabasıyla Çöçek’e geçti. 29 Haziran Çöçek’ten ayrılıp, Urumçi’ye yola çıktı. Temmuz’un ortasında Urumçi’ye vardı. 4 Ağustos Urumçi’den Karaşehir’e doğru yola çıktılar. 28 Ağustos’da buraya vardılar ve buradaki yedi tane mezarı araştırmaya başladılar. 20 Eylül Karaşehir’den Turfan’a doğru yola çıktılar, dokuz gün sonra Turfan’a geldiler. Burada bir buçuk aya yakın zaman kaldılar ve D.A. Klementz ile Albert Grünwedel’in gösterdiği mezarlıkları araştırdılar. Burada önce Astana, Gaochang, sonra da Bezeklik, Murtuk, Tuyuk Mazar gibi birçok anıtı incelediler. 15 Kasım’da S. M. Dudin, Nikolay Arsenyeviç Smirnov Turfan’daki araştırmalarını bittirdikten sonra Rusya’ya döndü. S.F. Oldenburg ve tercümanı Houhou Kuça’ya giderek seferine devam etti. Yolda Karaşar ve Korla şehirlerinden geçti ve 19 Aralık’ta Kuça’ya vardı. 12 Ocak 1910 yılında buradaki araştırmalarını bitirerek Rusya’ya döndü228.
1914-1915 yılları arasında S.F. Oldenburg yine bir kez sefer düzenledi. Ancak bu seferin hedefi Xinjiang bölgesi değil, Dunhuang idi. 1914-1915 yılının seferine S. F. Oldenburg dışında daha önce birinci sefere de katılan S. M. Dudin,
227 Irina F. POPOVA, a.g.m., s. 121. 228 Huiming ZHANG, a.g.m, s. 89-91.
ressam ve fotoğrafçı Boris Fyodoroviç Romberg, topograf ve yüz ölçümcü Nikolay Arsenyeviç Smirnov ve mühendis Viktor Sergeyeviç Birkenberg (1890-1938) gibi isimler katıldı229. Bu seferdeki araştırmacılardan başka, Rus İmparatorluğu’nun
Kaşgar’daki Başkonsolosu Petrovsky ve Urumçi Rus Konsolosu Nikolai N. Krotkov (1869–1919) katıldı. Yerel halktan aldıkları tarihi eserler ve el yazmalarını toplayarak, Rusların Xinjiang’da topladığı tarihi eserler koleksiyonuna büyük katkıda bulundu. Petrovsky ve Krotkov'un çabalarıyla satın alınmış ya da çeşitli keşif gezileriyle kazıda bulunan tarihi eserler ve el yazmaları, şimdi St. Petersburg Doğu Enstitüsü ve Rus Sanat ve Bilim Akademisi’nin sorumluluğu altındadır230.