Sabit Sermaye Yatırımlarının Sektörel Dağılımı

Sabit Sermaye Yatırımlarının, 2016 ve 2017 yıllarında sırası ile reel olarak %7.5 ve %26.5 oranlarında artış gerçekleştirirken 2018 yılında ise Sabit Sermaye Yatırımlarının %21.3 oranındaki bir düşüşle cari fiyatlarla 2,670,490,345.5 TL olarak gerçekleştiği gözlemlenmiştir (tablo 3).

2016 Yılında en yüksek değişimler sırası ile Mali Müesseseler, Serbest Meslek ve Hizmetler ile Ulaştırma-Haberleşme sektörlerinde gerçekleşmiştir. Mali Müesseseler sektöründeki sabit sermaye yatırımları %133.3’lük bir artış gösterirken, Serbest Meslek ve Hizmetler sektöründe

%91.1 ve Ulaştırma-Haberleşme sektöründe ise %41.5 oranında artış gözlemlenmiştir. Mali Müesseseler sektörünün Gayri Safi Yurt İçi Hasıladaki payının %1.4, Serbest Meslek ve Hizmetler sektörünün Gayri Safi Yurt İçi Hasıladaki payının %15.0 ve Haberleşme sektörünün ise %5.2 oranlarında olduğu gözlemlenmiştir (tablo 3).

2017 Yılında en yüksek değişimler sırası ile Kamu Hizmetleri sektörü, Ticaret- Turizm sektörleri ve Tarım sektöründe yaşanmıştır. Kamu Hizmetlerinde %149.3’lük bir artış gözlemlenirken bu artışın en önemli nedenleri arasında; Devlet bütçesindeki Kamu Hizmetleri Sabit Sermaye Yatırımlarında Eğitim sektörü hariç, Sağlık ve Diğer Kamu olarak ayrılan kalemlerindeki ciddi artış ve Yerel Yönetimlerin Kamu hizmetlerindeki Sabit sermaye yatırımlarındaki önemli artışlar ile KT Tütün Endüstrisinin üretime yönelik gerçekleştirdiği

yatırımları oluşturmaktadır. Tarım Sektöründe ise %43.2 oranında sabit sermaye artışı olmuştur. Kamu Hizmetleri sektörünün Toplam Yatırımlar içindeki payının %7.6, Ticaret ve Turizm sektörünün Toplam Yatırımlar içindeki payının %13.6 ve Tarım sektörünün ise %2.6 oranlarında olduğu gözlemlenmiştir (tablo 3). 8. SERBEST MESLEKVE HİZMETLER 406.0 407.1 476.8 271,732,520.1 324,018,517.7 471,718,964.5 9. KAMU HİZMETLER 104.4 260.2 163.5 69,853,805.4 207,085,584.0 161,771,812.3

Tablo - 3 Sabit Sermaye Yatırımlarının Sektörel Dağılımı

Toplam Yatırımlar İçindeki Pay (%) Değişim(%)

1977 Yılı Fiyatlarıyla Cari Fiyatlarla

2018 yılında ise 2017 yılına göre, Sabit Sermaye Yatırımlarında dikkate değer bir daralma gerçekleşmiştir. Bu küçülme en fazla Tarım sektörü, Ticaret- Turizm sektörleri ile Kamu Hizmetleri sektörlerinde yaşanmıştır. Tarım sektöründeki sabit sermaye yatırımlarındaki %39.2 oranında daralma gözlemlenirken, Ticaret – Turizim sektörlerindeki toplam daralma %37.5 seviyesinde olup sektör içerisindeki en büyük gerileme %52.8 oranıyla Turizim yatırımlarında yaşanmıştır.Kamu Hizmetlerinde %37.2’lik bir düşüş gözlemlenirken bu düşüşün en önemli nedenleri arasında; Merkezi bütçe ile yerel yönetimlerin Kamu Hizmetleri Sabit Sermaye Yatırımlarını oluşturan Eğitim sektörüne yapılan sabit sermaye yatırımlarının %66.4, Sağlık sektörüne yapılan yatırımların %75.6 ve Diğer Kamu diye adlandırılan ve içinde devletin Eğitim ve Sağlık hizmetleri hariç diğer tüm kamu hizmetlerini içeren sabit sermaye yatırımlarındaki %22.2 oranındaki düşüşler sıralanbilir.Sabit sermaye yatırımlarında yaşanan gerilemeler gelecek yıllarda ülke ekonomisine yansıması kaçınılmaz olduğu varsayılarak bir an önce yatırımları özendirici poletikalar izlenmeli ve kamu yatırımlarını artırmak için gerekli önlemler alınmalıdır.

Sabit sermaye yatırımlarının kesimler itibarıyla dağılımı tablo 4'de görülmektedir. Grafik 2’de ise kesimler itibarıyla sabit sermaye yatırımlarında son altı yılda meydana gelen reel gelişmeyi göstermektedir. 2017 yılında kamu kesimi yatırımları %40.1 oranında artarak sabit sermaye yatırımları içindeki payı %13.9 olarak gerçekleşmiş ve cari fiyatlarla 379,189,235.8 TL olarak gözlemlenmiştir. Özel Kesim yatırımları ise %24.6 oranında büyüyerek, Toplam Sabit Sermaye Yatırımları içerisinde %86.1’lik bir pay almış ve cari fiyatlarla 2,349,530,111.8 TL olarak gerçekleşmiştir. (tablo4). 2018 yılında kamu kesimi yatırımları 2017 yılına göre %31 oranında azalarak sabit sermaye yatırımları içindeki payı %12.2 olarak gerçekleşmiş ve cari fiyatlarla 325,462,199.5 TL olarak gerçekleşmiştir. Özel Kesim yatırımları ise %19.7 oranında daralarak, Toplam Sabit Sermaye Yatırımları içerisinde %87.8’lik bir pay almış ve cari fiyatlarla 2,345,028,146.0 TL olarak gerçekleşmiştir. (tablo 4, grafik 3).

Grafik – 3 Sabit Sermaye Yatırımları

2016 yılında ise Kamu Kesimi yatırımları içerisindeki en yüksek paya %34.3 oranıyla Ulaştırma sektörü sahiptir. Ulaştırma sektörünü sırası ile %30.7 Kamu Hizmetleri Sektörü ve

%18.8 oranıyla Elektrik – Su sektörü izlemiştir. Özel Kesim yatırımları ise %45.7 oranıyla Konut, %17.1 oranıyla Serbest Meslek ve Hizmetler ve %11.8 oranıyla Turizm sektörlerinde yoğunlaşmıştır.

2016 2017 2018 2016 2017 2018

1.Kamu Kesimi 340.1 476.5 328.9 227,676,886.1 379,189,235.8 325,462,199.5 1.1. Devlet 194.5 316.0 171.6 130,175,002.2 251,469,565.6 169,770,152.4 1.2. Diğer Kamu Kurumları 145.7 160.5 157.4 97,501,883.9 127,719,670.2 155,692,047.1 2. Özel Kesim 2,370.1 2,952.2 2,370.1 1,586,451,909.0 2,349,530,111.8 2,345,028,146.0 2,710.2 3,428.7 2,699.1 1,814,128,795.0 2,728,719,347.7 2,670,490,345.5

2016 2017 2018 2016 2017 2018

1.Kamu Kesimi -23.8 40.1 -31.0 12.6 13.9 12.2

1.1. Devlet -27.1 62.5 -45.7 7.2 9.2 6.4

1.2. Diğer Kamu Kurumları -19.0 10.2 -1.9 5.4 4.7 5.8

2. Özel Kesim 14.3 24.6 -19.7 87.4 86.1 87.8

7.5 26.5 -21.3 100.0 100.0 100.0

1: KİT, Döner Sermayeli Kuruluşlar ve Yerel Yönetimler Kaynak: Devlet Planlama Örgütü

Tablo - 4 Sabit Sermaye Yatırımlarının Kesimler İtibarıyle Dağılımı

Sabit Sermaye Yatırımlarındaki Pay (%)

Kamu Özel Toplam Kamu Özel Toplam Kamu Özel Toplam

1. TARIM 0.9 2.5 2.3 0.5 2.9 2.6 0.1 2.2 2.0

2. SANAYİ 21.2 10.7 12.1 17.3 11.4 12.2 16.1 9.6 10.4

2.1. Taşocakçılığı 0.0 0.2 0.2 0.0 0.2 0.2 0.0 0.2 0.2

2.2. İmalat 2.4 7.9 7.2 6.3 8.9 8.6 1.6 6.9 6.2

2.3 Elektrik-su 18.8 2.7 4.7 11.1 2.2 3.4 14.5 2.6 4.0

3. İNŞAAT 0.0 2.4 2.1 0.0 2.3 2.0 0.0 3.1 2.8

4. TİCARET-TURİZM 8.6 11.8 11.4 3.9 15.2 13.6 8.4 11.1 10.8

4.1.Ticaret 0.0 6.1 5.3 0.0 4.8 4.2 0.0 5.9 5.1

8. SERBEST MESLEKVE HİZMETLER 0.0 17.1 15.0 0.0 13.8 11.9 0.0 20.1 17.7

9. KAMU HİZMETLER 30.7 0.0 3.9 54.6 0.0 7.6 49.7 0.0 6.1

Toplam 100 100 100 100 100 100 100 100 100

2016 2017 2018

Tablo- 5 Sabit Sermaye Yatırımlarının Kesimler ve Sektorler İtibarıyla Yüzde Dağılımı

Toplam yatırımlar en fazla Konut sektöründe %40.3 oranıyla yoğunlaşırken, Konut sektörünü

%15 oranıyla Serbest Meslek ve Hizmetler, %12.1 ile Sanayi sektörü takip etmiştir. Bu gelişmeler sonucunda toplam yatırımlarda ilk üç sırayı Konut, Serbest Meslek ve Hizmetler ve Sanayi almıştır. 2017 yılında Kamu kesimi yatırımları içerisinde %54.6 oranı ile en yüksek paya sahip Kamu hizmetleri sektörünü %21.9 oranı ile Ulaştırma ve Haberleşme sektörü ve

%17.3 oranı ile Sanayi sektörü takip etmektedir. Özel kesim sabit sermaye yatırımlarında ise

%48.1 oranıyla Konut sektörü sahipken, % 15.2 pay oranı ile Ticaret–Turizm sektörü ve %13.8 pay oranı ile Serbest Meslek ve Hizmetler Konut sektörünü takip etmektedir. Toplam yatırımlarda ise en fazla Konut sektöründe %41.6 oranıyla yoğunlaşırken, Konut sektörünü

%13.6 oranı ile Ticaret–Turizm sektörü, %12.2 ile Sanayi sektörü takip etmiştir. Bu gelişmeler sonucunda toplam yatırımlarda en yüksek payı sırası ile Konut, Ticaret-Turizm ve Sanayi sektörleri almıştır. 2018 yılında Kamu kesimi yatırımları içerisinde %49.7 oranı ile en yüksek paya sahip Kamu hizmetleri sektörünü %24.4 oranı ile Ulaştırma ve Haberleşme sektörü ve

%16.1 oranı ile Sanayi sektörü takip etmektedir. Özel kesim sabit sermaye yatırımlarında ise

%46.9 oranıyla en fazla paya Konut sektörü sahipken, %20.1 pay ile Serbest Meslek Hizmetler Sektörü, Konut sektörünü takip etmektedir. % 11.1 pay oranı ile Ticaret–Turizm sektörü üçüncü büyük payı almaktadır. Toplam yatırımlar en fazla Konut sektöründe %41.3 oranıyla yoğunlaşırken, Konut sektörünü %17.7 oranıyla Serbest Meslek ve Hizmetlerve %10.8 ile Ticaret – Turizm sektörü takip etmiştir. Bu gelişmeler sonucunda toplam yatırımlarda en yüksek payı sırası ile Konut, Serbest Meslek Hizmetler Sektörü ve Ticaret-Turizm sektörleri almıştır (Grafik-4).

Grafik – 4 Sabit Sermaye Yatırımlarının Sektörel Dağılımı (2018)