Bitkisel Üretim

Genel olarak 1,398,123 dönümlük tarımsal arazi potansiyeline sahip olan KKTC'nde, 2018 yılında 915,247 dönüm ile tarım arazisinin kendi içinde kullanım oranı %65.5 olmuştur.

Bitkisel üretim ekim alanları; tahıl, yemlik baklagil, yemeklik baklagil, sebze, bostan, endüstri bitkileri, meyveler, bağlar ve turunçgillerden oluşmaktadır. Ekilen arazinin ürün çeşidine göre dağılımında tahıl arazisi %83.5'lik payla birinci sırada yer alırken bunu sırasıyla yemlik baklagil, meyve ve turunçgil alanları takip etmektedir (tablo 19).

(Dönüm)

Arazi % Pay Arazi % Pay Arazi % Pay

1. Tahıl 754,412 82.5 664,604 80.4 764,409 83.5

2. Yemlik Baklagil 48,684 5.3 60,114 7.3 51,137 5.6 3. Yemeklik Baklagil 1,898 0.2 1,776 0.2 1,965 0.2 4. Sebze 21,159 2.3 15,784 1.9 17,018 1.9 5. Bostan 1,951 0.2 2,042 0.2 1,742 0.2 6. Endüstri Bitkileri 54 - 22 .. 32 ..

7. Meyveler 45,059 4.9 42,420 5.1 40,416 4.4 8. Bağlar 2,094 0.2 2,079 0.3 2,058 0.2 9. Turunçgiller 37,845 4.1 36,100 4.4 35,416 3.9 10.Turfandacılık 1,090 0.1 1,174 0.1 1,054 0.1

Kaynak: Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı

100.0

TOPLAM 914,246

2018 Tablo-19 Ekilen Arazi Miktarlarının Ürün Çeşidine Göre Dağılımı

915,247 100.0 100.0 826,115

2016 2017

2017 yılında 296,410 ton olarak gerçekleşen toplam bitkisel üretim 2018 yılında %13.0 oranında artarak 335,322 ton olarak gerçekleşmiştir. 2017 yılında 107,133 ton olarak gerçekleşen tahıl üretim miktarı 2018 yılında %29.0 oranında artarak 138,187 tona ulaşmıştır (tablo 20).

(Ton)

Üretim % Pay Üretim % Pay Üretim % Pay

1. Tahıl 45,493 16.8 107,133 36.1 138,187 41.2 2. Yemlik Baklagil 18,761 6.9 15,856 5.3 17,893 5.3 3. Yemeklik Baklagil 2,228 0.8 2,201 0.7 2,260 0.7 4. Sebze 57,549 21.2 44,805 15.1 42,524 12.7 5. Bostan 7,110 2.6 6,715 2.3 5,979 1.8 6. Endüstri Bitkileri 4 .. 2 0.0 3 0.0 7. Meyveler 9,816 3.6 9,338 3.2 10,149 3.0 8. Bağlar 2,270 0.8 2,308 0.8 2,276 0.7 9. Turunçgiller 118,526 43.6 99,721 33.6 108,271 32.3 10.Turfandacılık 9,808 3.6 8,331 2.8 7,780 2.3

Kaynak: Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı

2018

335,322 100.0 100.0 296,410

Tablo-20 Tarımsal Üretimin Ürün Çeşitlerine Göre Dağılımı

100.0 271,565

2016 2017

TOPLAM

2018 yılında sulanan arazi miktarı; narenciye, sebze ve sera, meyve, bağ, bostan ve yemeklik baklagil ile diğerleri olmak üzere toplam 67,087 dönümden oluşmaktadır. Sulanabilen tarımsal arazi, ekilen tarımsal arazinin yaklaşık %7.3’ünü oluşturmasına karşın sulu arazi ürünleri, tarımsal üretimin ve toplam dışsatımın önemli bir bölümünü oluşturmaktadır (tablo 21).

Bitkisel üretimde sistemli bir gelişmenin sağlanabilmesi; sulu ve kuru tarım yöntemlerinin geliştirilerek üretimin artırılması, uygun münavebe tekniklerinin yaygınlaştırılması, kültürel tedbirlerin tam olarak uygulanması, sulama sistemlerinin yeni teknolojilere dayalı çağdaş sulama sistemlerine dönüştürülerek randımanın kullanılması ile mümkün olacaktır. Özellikle tahıl üretiminde kullanılacak tohumluğun Ülkemiz iklim ve toprak özellikleri dikkate alınarak ıslah çalışmalarının yapılması üretim artışı için büyük önem arz etmektedir.

Günümüzde tarım teknolojisi uygulamaları, toprak ve su kaynaklarının geliştirilmesi ve korunması, sulama, gübreleme, tarımsal mücadele, üstün nitelikli tohumluk, fidan, damızlık materyal ve tarımsal mekanizasyon şeklinde gruplandırılabilir. Bunlar içinde mekanizasyon kendi dışındaki tarım teknolojisi uygulamalarının etkinliğini artırmak, ekonomikliği sağlamak ve çalışma koşullarını iyileştirmek açısından da ayrıca önemli bir tamamlayıcı öğedir. Teknik tarım uygulamaları ayrı ayrı ne kadar iyi olursa olsun, öğeler arasında sağlıklı bir kombinasyon düzeyi oluşturulmadıkça, toplam verimliliğin artırılması sınırlı kalacaktır. Bu düşünce kapsamında mekanizasyon araçlarının tüm tarımsal üretim girdileri arasında en büyük

paya sahip olması mekanizasyonun sağlıklı ve ileriye dönük planlanmasının önemini ortaya koymaktadır.

KKTC'nde mevcut tarımsal makine parkının çeşitliliği ve makinelerin genellikle ekonomik ömrünü tamamlamış olması, makinelerde gereksinim duyulan yedek aksam çeşit ve miktarlarını büyük oranda artırmaktadır. Bugüne kadar ticari müesseselerin makine ve yedek aksam konusunda ihtisaslaşmaya yönelmemiş olması, bu aksamların temininde güçlükler yaratmaktadır. Bu durum tarımın gelişmesinin temel kaynağını teşkil eden makine ve teçhizatın istenilen zaman ve koşullarda temin edilmesinde, büyük ölçüde sorun teşkil etmekte, ayrıca üretim maliyetlerini artırıcı bir nitelik taşımaktadır. Traktör, ekim-dikim makineleri, hasat harman makineleri, tohum temizleme makineleri, zirai mücadele vasıtaları ve toprak işleme olarak gruplandırabileceğimiz tarımsal makine, araç-gereç parkının durumu tablo 22'de verilmektedir.

(Adet)

1.Traktör 4,600 4,424 4,401 2.Ekim Dikim Makineleri 3,281 3,139 3,187 3.Hasat Harman Makineleri 2,043 2,017 2,022 4.Tohum Temizleme Makineleri 25 24 24 5.Zirai Mücadele Vasıtaları 4,783 4,653 4,693 6.Toprak İşleme Aletleri 6,793 6,564 6,602 Kaynak: Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı

2016 2017 2018

Tablo-22 Tarımsal Makine, Araç-Gereç Parkı

1.1.3. Hayvancılık

Ülkemizde hayvan sayıları, sayı açısından doyum noktasına yaklaşmış olmakla beraber, hayvan başına elde edilen verim hedeflenen düzeye ulaşamamıştır. Bunun başlıca nedenleri olarak; pedigrili ve genetik özellikleri yüksek hayvan sürülerinin oluşturulmaması ile çevre faktörleri ve bakım-beslenme koşullarının yeterli düzeyde olmaması sayılabilir. Tarımı gelişmiş ülkelerde tarımsal üretimin büyük bir kısmı hayvancılıktan elde edilirken ülkemizde hayvancılık üretiminin toplam tarımsal üretim içindeki payı %35 ile 50 dolaylarında seyretmektedir.

Hayvancılık alt sektörü sığırcılık, koyunculuk, keçicilik ve kanatlılardan oluşmaktadır.

KKTC'nde sığır türünden et ve süt kombine ırkı olan Siyah-Beyaz Frisian, koyun türünden ivesi, sakız, yerli ve bu ırkların melezleri ve keçi türünden ise yerli kıl keçisi ile Damascus ırkı yaygın olarak bulunmaktadır. Kanatlılardan ise yerli ırk tavuklarla birlikte yumurta ve et tavuğu olan Ross ırkı yaygındır.

2016-2018 yıllarındaki hayvansal varlığımızın durumu tablo 23’de verilmektedir.

2016 2017 2018 Yıllık Ort.

Mevcut hayvan varlığının değerlendirilmesi sonucunda kırmızı et üretimi 2018 yılında 10,235 ton olarak gerçekleşirken aynı yılda beyaz et üretimi 16,966 ton olarak gerçekleşmiştir (tablo 24).

2016

Ton %Değişme Ton %Değişme Ton %Değişme

1. Sığır Eti 4,768 0.0 4,762 -0.1 4,891 2.7 2. Kuzu Eti 4,751 25.7 4,689 -1.3 4,133 -11.9 3. Keçi Eti 1,251 12.3 1,253 0.2 1,211 -3.4 4. Tavuk Eti 15,531 9.2 15,657 0.8 16,316 4.2 5. Balık Eti 263 -32.7 1,018 287.1 650 -36.1 6. İnek Sütü 153,984 0.5 157,000 2.0 162,471 3.5 7. Koyun-Keçi Sütü 16,091 21.5 27,629 71.7 21,511 -22.1 8. S.Yumurta(Düzine) 6,030,869 2.0 5,981,455 -0.8 6,785,771 13.4 Kaynak: Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı

2017 2018

Tablo-24 Hayvansal Üretim

Büyükbaş ve küçükbaş hayvancılığımızda ıslah çalışmalarına gereken önemin verilmemesi, optimum hayvan işletme büyüklüklerinin henüz saptanmamış olması, üreticimizin eğitilerek pedigrili hayvan işletmelerinin henüz oluşturulmamış olması ve hayvansal üretimde besicilik ve süt üretiminde yeterli bilgi birikimine ulaşılmamış olması hayvancılık alanındaki gelişmeleri olumsuz yönde etkilemektedir. Bütün bunlara hayvan beslemede kaba yemin (yeşil

yem, silaj, kuru ot vb) gerektiği oranlarda kullanılmaması ve kesif yem ağırlıklı yemlemenin yapılması hayvansal ürünlerde maliyet artışını beraberinde getirmekte ve bu da hayvancılığımızı olumsuz yönde etkileyen diğer bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır.

Büyükbaş ve küçükbaş hayvan üretiminde çok önemli bir faktör olan barınak sorununa da hassasiyetle eğilmek gerekmektedir. Ülkemizde beslenen hayvanlar ve iklim koşulları dikkate alınarak kendi şartlarımıza uygun barınak tiplerinin geliştirilerek ülke çapında yaygı bir şekilde kullanılması gerekmektedir. Halen devam etmekte olan ıslah çalışmaları ile birlikte bu konunun da ele alınarak kesin çözümlerin üretilmesi gerekmektedir.

Et ve süt hayvancılığı ile tavukçuluğun geliştirilebilmesi için gerekli kaynak tahsisi yapılırken bu alanda faaliyet gösteren üreticilerin damızlık hayvan ve sürekli ayni kalitede yem temininde bazı güçlüklerle karşılaştığı görülmektedir. Hayvansal üretimin artırılarak bu sektörde arzu edilen gelişmişlik düzeyine ulaşılabilmesi, ıslah edilmiş pedigrili damızlıkların yetiştirilerek üreticiye dağıtılmasına, modern hayvan barınaklarının kullanılmasına, hastalıklarla mücadelenin etkin bir şekilde yapılmasına ve kaliteli hayvan yemi üretimine istikrar kazandırılmasına bağlıdır. Böylece hayvansal üretim ve üretimde verimlilik artırılabilecek, maliyet unsurları olumlu yönde etkilenebilecek ve hayvansal üretimde daha düzenli bir gelişme sağlanabilecektir.

Devlet tarafından yürütülen suni tohumlama çalışmaları ile hastalıklarla mücadele büyük bir titizlikle Veteriner Dairesi tarafından sürdürülmektedir. Hayvan hastalıkları ile mücadele programı çerçevesinde 2018 yılında koruyucu aşı tatbik edilen hayvan sayısı 20,583 adet olarak gerçekleşmiştir (tablo 25).

(Adet)

Tablo-25 Tatbik Edilen Koruyucu Aşıların Yıllara Göre Dağılımı

Mavi Dil

Ormancılık, orman varlıklarını korumak, gereğince artırmak koşulu ile toplumun orman ürünlerine olan gereksinimlerini ve bunun yanında ormanların sunduğu diğer fonksiyon ve hizmetlere olan gereksinimleri karşılamak amacı ile yapılan devamlı, planlı ve rasyonel çalışmaların bütünü olarak tanımlanabilir.

KKTC'nde Ormancılık GSMH'ya doğrudan doğruya olan katkılarından çok, ülkenin doğal zenginlikleri ile sosyal ve kültürel yaşama olan katkıları, turizm, eğlence, toprak erozyonlarını önleme, su depolama ve iklim düzenleme açısından büyük önem taşımaktadır. Sistem bütünlüğü içinde orman kaynağının ele alan Ormancılık sektörünün amacı, bütün imkanları kullanmak suretiyle gelecek kuşakların ihtiyaçlarını da göz önünde bulundurarak ülke ormanlarını korumak, çok yönlü yararlanma esas alınarak genişletmek, dengeli ve kalıcı bir biçimde mal ve hizmet taleplerini karşılamak, bunun yanında rekreasyon, estetik ve bilimsel fonksiyonlarından yararlanmaktır. Sosyal, ekonomik ve teknolojik değişim ve gelişmelerin çok hızlı olduğu zamanımızda, ormanların, ağaç topluluğunun bulunduğu yer olma ve odun üretimi yapmasının yanı sıra değişik fonksiyonları bulunmaktadır. Topluma yararlı olan bu

fonksiyonlar orman denilen yeryüzü kaynağının iyi incelenmesini ve değerlendirilmesini zorunlu kılmaktadır.

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde ulusal ormancılık amaçlarımızı şöyle sıralayabiliriz;

- Ülkemizin başta odun hammaddesi olmak üzere orman ürünlerine olan ihtiyaçlarını ormanların verim gücü ölçüsünde ve devamlılık prensibi içerisinde kısmen karşılamak.

- Ülke ormanlarını korumak, verimsiz orman alanlarını verimli hale getirmek ve geliştirmek.

- Orman vasfı taşıyan, ancak orman sınırları içinde yer almayan alanları orman rejimine dahil ederek ağaçlandırmak.

- Orman toprağını korumak, su rejimini düzeltmek ve tabiatı korumak.

Yurt güzelliğini artırmak, ormanlarda tahsis edilen Milli Park, orman içi dinlenme yerleri ve piknik alanları ile halkın giderek artan rekreasyon ihtiyaçlarını karşılamak, orman alanlarındaki av ve yaban hayatı kaynaklarını geliştirerek sosyal ve ekonomik hayatın gelişmesine katkıda bulunmaktır.

Mevcut amenajman planına göre 2,465,552 dönüm olan KKTC toplam arazisinin %19.5'ine tekabül eden 480,740 dönüm orman arazisi olarak kabul edilmektedir. Ancak yapılan çalışmalarda mevcut orman sahalarının büyük bir kısmının bozuk vasıflı orman niteliğinde olduğu saptanmıştır. Bu nedenle mevcut orman arazilerini ağaçlandırma çalışmaları bir master plan çerçevesinde ele alınmıştır. Ağaçlandırma çalışmalarının devam ettiği 2018 yılında fidan dağıtımı ve ağaçlandırma alanlarına ilişkin veriler tablo 26’da verilmektedir.

(Adet)

1.Ağaçlandırma

larına Dikilen 649,004 331,673 183,691 2.Kamu Kuruluşlarına

Verilen 68,932 17,645 370

3.Halka Satılan 18,678 23,067 46,525 4.Kuruyan veya

İmha Edilen 39,063 38,930 308,000 5.Ağaçlandırılan

Alan (Ha) 386 133 5

6.Yeni Orman Yolu

Yapımı (Km) 29.3 26.4 7.7

Kaynak: Orman Dairesi Müdürlüğü

2018

2016 2017

Tablo-26 Fidan Dağıtımı ve Ağaçlandırılan Alanlar

2016-2018 döneminde yapılan silvikültür çalışmalarından elde edilen yapacak ve yakacak odun miktarlarının yıllar itibarı ile dökümü tablo 27'de verilmektedir.

Tomruk Direk

Yıllar m³ m³ Ster Ton

2016 264 45 4,561 2,281 2017 122 1 7,251 3,626 2018 62 0 5,837 2,919

1 2016-2018 yılları silvikültür çalışmaları sonucu elde edilen yapacak ve yakacak odun üretimi

Kaynak: Orman Dairesi Müdürlüğü

Tablo-27 Yapacak ve Yakacak Odun Üretimi (2016-2018)¹

Yakacak Odun

Ülkemiz ormanlarını iyileştirme çalışmaları hazırlanmış Orman Amenajman Planları ile sürdürülmektedir. Bu çalışmalara hız kazandırmak ve planlanan haleflere daha çabuk ulaşabilmek için Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti Hükümetleri arasında bir işbirliği protokolü imzalanmıştır. 12 Ocak 1997 tarihinde imzalanan protokolle Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti orman alanlarının geliştirilmesine yönelik çalışmalarda uygulanacak yardım ve karşılıklı işbirliği esasları belirlenmiştir.

1.1.5. Su Ürünleri

KKTC'nde beslenmedeki yeri ile ithal ikamesi yaratabilecek kapasiteye sahip olması bakımından balıkçılığın önemi bulunmakla beraber Karpaz Bölgesi dışındaki kıyılarda balık stoklarının az olması ve açık deniz balıkçılığının yapılamaması nedeniyle bu sektörün milli gelire olan katkısı sınırlı bir ölçüde ve beklenen düzeyin altında olmakta, süratli bir gelişim gösterememektedir. Bugünkü koşullarda su ürünleri üretiminin 450 ton/yıl civarında olduğu tahmin edilmektedir. Ancak bu rakamlara olta ile balık avcılarının avladıkları balık miktarı dahil değildir.

2016-2018 dönemi itibarıyla KKTC'nde kayıtlı balıkçı sayısı ile balıkçı teknelerinin dökümü

Tarımsal ürünlerin iç ve dış piyasalarda pazarlanmasında yaşanan sorunlardan dolayı, ürününe uygun fiyatı ve çoğu hallerde alıcı bulamayan üretici ürününü uygun şartlar ve zamanda değerlendirememektedir. Üretici ve tüketici arasında toptancı ve perakendeci kar marjları büyük boyutlara ulaşmakta ve bu durumdan etkilenen üreticinin alım gücü düşmekte