• Sonuç bulunamadı

Sağlık Alanındaki Biyoteknoloji Uygulamalarına Bakış

BÖLÜM 7 BİLİM. TEKNOLOJİ, DİN VE PİYASA İLİŞKİSİ VE

7.2. Biyoteknolojinin Farklı Uygulama Alanlarına Bakış

7.2.3. Sağlık Alanındaki Biyoteknoloji Uygulamalarına Bakış

Genetiği değiştirilmiş hayvan eti yeme konusunda tüm katılımcılar açısından bakıldığında olumlu bakanların oranı %21.4 olup kararsızlarla birlikte %36.4’tür. Toplumsal kesimler karşılaştırıldığında aralarında farklılıklar bulunmaktadır. Bu konuda da yine kırsal kesim katılımcıları diğer kesimlere göre daha olumlu bir tavır sergilemektedir. Bu konuda da yine en olumsuz bakan kesim kentsel tüketicilerdir (%72.8). %59.8’le kırsal kesim tüketicileri ikinci ve %54.3’le profesyoneller üçüncü sırada genetiği değiştirilmiş hayvan etini yiyeceğini düşünmektedirler. Burada kırsal kesim tüketicileri profesyonellerden daha olumsuz bir tutum içindedirler. Ancak profesyonellerde olumsuz düşünenler, kararsızlarla birlikte düşünüldüğünde bu oran %81.4’e çıkmaktadır. Kırsal kesim için ise, bu oran %70.3’tür.

Katılımcıların %73’ü genetik yapısı değiştirilmiş gıdanın rahatsız edeceği yönünde bir tavır sergilemektedir. Kararsızlarla birlikte bu oran tüm katılımcılar için %85’e çıkmaktadır. Diğer bir deyişle, katılımcıların %15’i genetik yapısı değiştirilmiş gıdadan rahatsızlık duymamaktadır.

Toplumsal kesimlerin bu konudaki tutumları arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Genetik yapısı değiştirilmiş ürünlerden en fazla rahatsızlık duyan kesim %80.3’le kentsel tüketiciler, ikinci sırada %70.5’le profesyoneller ve üçüncü sırada %67 ile kırsal kesim katılımcıları gelmek-tedir.

Gıda alanında kullanılan katkı maddeleri ya da her türden içeriğini gösteren ya da göstermesi beklenen etikete duyulan ihtiyaç katılımcıların tükettikleri ürünün içeriğine önem verip vermediklerinin bir göstergesi olarak kullanılabilir. Bu nedenle, ürün paketine gerek olup olmadığı yönünde katılımcılara sorulan soruya verilen yanıtlara bakıldığında, katılımcıların toplam %86.2’sinin etiketin gerekli olduğu, %10.1’inin gereksiz olduğunu düşündüğü görülmektedir. “Etikete gerek olmadığını” düşünenlerin oranının kararsızlarla birlikte düşünüldüğünde hiç de küçümsenmeyecek düzeyde olması oldukça düşündürücüdür. Katılımcılardaki bu genel oranlara karşın araştırmada söz konusu edilen toplumsal kesimler arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Etiketin gerekli olduğunu düşünme konusunda profesyoneller (%91) birinci, kentsel tüketiciler (%87.3) ikinci ve kırsal kesim katılımcıları (%82.8) üçüncü sırada gelmektedir.

Tablo 48. Toplumsal kesimler ve Sağlık Alanlarındaki Biyoteknoloji Uygulamalarına Bakış

Sağlık Ürünü Kullanırım

Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum TOPLAM Toplumsal

Kesimler S % S % S % S %

Profesyoneller 122 61,0 52 26,0 26 13,0 200 100 Kentsel Tüketiciler 241 60,3 84 21,0 75 18,8 400 100 Kırsal Tüketiciler 290 72,5 60 15,0 50 12,5 400 100 Toplam 653 65,3 196 19,6 151 15,1 1000 100

Kay kare = 20,106 sd, 4 P < ,000 Kanser gibi Ölümcül Hastalıklarda Biyoteknolojiden

Yararlanma

Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum TOPLAM S % S % S % S % Profesyoneller 175 87,5 20 10,0 5 2,5 200 100 Kentsel Tüketiciler 369 92,3 15 3,8 16 4,0 400 100 Kırsal Tüketiciler 378 94,5 10 2,5 12 3,0 400 100 Toplam 922 92,2 45 4,5 33 3,3 1000 100

Kay kare = 19,300 sd, 4 P < ,001 Çocuğa Ana Karnında Müdahale Edilebilir

Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum TOPLAM S % S % S % S % Profesyoneller 169 84,5 21 10,5 10 5,0 200 100 Kentsel Tüketiciler 369 92,7 13 3,3 16 4,0 398 100 Kırsal Tüketiciler 371 92,8 13 2,3 16 4,0 400 100 Toplam 909 91,1 47 4,7 42 4,2 998 100

Kay kare = 19,371 SD, 4 P < ,001 Çocukta Genetik Hastalığı Bilme İsteği

Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum TOPLAM S % S % S % S % Profesyoneller 182 91,0 10 5,0 8 4,0 200 100 Kentsel Tüketiciler 382 95,5 8 2,,0 10 2,5 400 100 Kırsal Tüketiciler 379 94,8 8 1,,0 13 3,3 400 100 Toplam 943 94,3 26 2,6 31 3,1 1000 100

Kay kare = 6,855 sd, 4 P> ,05 İstenilen Özellikte Çocuk

Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum TOPLAM S % S % S % S % Profesyoneller 59 29,5 26 13,0 115 57,5 200 100 Kentsel Tüketiciler 182 45,6 18 4,5 199 49,9 399 100 Kırsal Tüketiciler 192 48,0 28 7,0 180 45,0 400 100 Toplam 433 43,3 72 7,2 494 49,4 999 100

Kay kare = 28,915 sd,4 P < ,000

Grafik 48.1. Toplumsal Kesimler ve GDO’lu Sağlık Ürünü Kullanımı

Grafik 48.2. Toplumsal Kesimler ve GDO’lu Sağlık Ürünü Kullanımı

Grafik 48.3. Toplumsal Kesimler ve Doğmamış Çocuğa Genetik Müdahale

GDO'lu Sağlık Ürünü

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Profesyoneller Kentsel Tüketiciler Kırsal Tüketiciler Kullanırım Kararsızım Kullanmam

Kanser Gibi Ölümcül Hastalıkların Tedavisinde Biyoteknolojiden Yararlanma

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Profesyoneller Kentsel Tüketiciler Kırsal Tüketiciler

Yararlanırım Kararsızım Yararlanmam

Doğmamış Çocuğa Genetik Müdahale

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Profesyoneller Kentsel Tüketiciler Kırsal Tüketiciler Edilebilir Kararsızım Edilemez

Grafik 48.4. Toplumsal Kesimler ve Çocukta Genetik Hastalığı Bilme İsteği

Grafik 48.5. Toplumsal Kesimler ve Çocuk Özelliklerinin Belirlenmesi İçin Genetik Müdahale

İlk olarak biyoteknolojik sağlık ürünü kullanımına ilişkin soruya verilen yanıtlara bakıldığında, katılımcıların %65.3’ü kullanabileceği yönünde yanıt vermiştir. Kullanmayacağını belirtenlerin oranı sadece %15.1’dir.

Ancak, biyoteknolojik sağlık ürünü kullanma konusunda farklı kesimler arsında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Bu ürünleri kullanma konusunda

%75.5’le en olumlu düşünen kesim kırsal katılımcılar iken, %12.5’le en olumsuz düşünen kesim kentsel tüketicilerdir.

Ölümcül hastalıkların tedavisinde biyoteknolojik sağlık ürünlerinden yararlanılabileceğine ilişkin tutumlarına bakıldığında katılımcıların %92.2’sinin olumlu yönde bir tavır sergiledikleri görülmektedir. Bu konuda da toplumsal kesimler arasında farklılıklar bulunmaktadır. Bu konuda olumlu düşünmede

%94.5’le yine kırsal kesim birinci sırada gelirken, bunları %92.3’le kentsel tüketiciler izlemektedir. Profesyonellerde ise, bu oran %87.5’tir.

Çocukta Genetik Hastalığı Bilme İsteği

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Profesyoneller Kentsel Tüketiciler Kırsal Tüketiciler Olabilir Kararsızım Olmaz

Çocuk Özelliklerinin Belirlenmesine Yönelik Genetik Müdahale

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Profesyoneller Kentsel Tüketiciler Kırsal Tüketiciler

Olabilir Kararsızım Olmaz

Genetik hastalık önlemede çocuğa anne karnında müdahaleye izin verip vermeyeceğine ilişkin soruya katılımcıların tümünün olumlu yanıt verme durumu %91.1 gibi olukça yüksek bir orandır. Bu konuda da toplumsal kesimler arasında farklılıklar bulunmaktadır. Kırsal ve kentsel kesim katılımcıları yaklaşık oranda (%93 civarlarında) bu durumu olumlarken, profesyonellerde olumlama göreli olarak düşüktür (%84.5).

Çocukta genetik hastalık olup olmadığı konusundaki soruda ise, tüm katılımcıların %94.3’lük bir oranla bilmek istediği görülmektedir. Bu konuda toplumsal kesimler arasında anlamlı farklılıklar bulunmamaktadır. Özetlenecek olursa, aralarında farklılıklar bulunsa da sağlık konusundaki biyoteknoloji uygulamalarına katılımcıların tümü diğer alanlardaki uygulamalardan daha sıcak bakmaktadır denilebilir.

İstenen özellikte çocuk konusunda müdahaleye bakış açısından farklı kesimler arasında anlamlı farklılıklar bulunmaktadır. Sonuçlara bakıldığında, ilginç bir biçimde köylülerin diğer kesimlere oranla müdahaleye daha olumlu (%48) baktıkları, kararsızlarla birlikte değerlendirildiğinde bu oranın çok daha yükseldiği görülmektedir. Bu konuda kentsel tüketicilerin ikinci (%45.6) sırada geldikleri ve profesyonellerin bu konuda en olumsuz düşünen kesim olduğu görülmektedir.

Doğacak çocuk konusunda müdahaleye nasıl bakıldığı ve ne türden müdahalelere olumlu bakıldığına ilişkin olarak sorulan soruların yanıtları Tablo 49, Tablo 50 ve Grafik 49 ve Grafik 50.1, Grafik, 50.2, Grafik 50.3, Grafik 50.4’te verilmiştir. Katılımcıların toplam %55.1’i kesinlikle müdahale istemediğini belirtmektedir. Bu konuda toplumsal kesimler arasında anlamlı farklılıklar bulunmamaktadır. Burada daha çok davranış düzeyinde soru sorulduğundan Tablo 46 ve Grafik 46’daki tutumla ilgili benzer soruya verilen yanıt arasında farklılıklar bulunmaktadır.

Tablo 49. Toplumsal Kesimler ve Doğacak Çocuğa Müdahale Doğacak Çocuğa Müdahale Hayır/

Kesinlikle İstemez Evet/

İster TOPLAM

Toplumsal Kesimler S % S % S %

Profesyoneller 121 61,1 77 38,9 100 Kentsel Tüketiciler 212 53,0 188 47,0 100 Kırsal Tüketiciler 217 54,3 183 45,8 100 Toplam 550 55,1 448 44,9 100

Kay kare = 3,722 sd, 2 P = ,>05

Grafik 49. Toplumsal Kesimler ve Doğacak Çocuğa Genetik Müdahale

Tablo 50. Toplumsal Kesimler ve Doğacak Çocukta Müdahale Özellikleri Cinsiyete müdahale

Evet Hayır TOPLAM

Toplumsal Kesimler S % S % S %

Profesyoneller 10 5,1 188 94,9 198 100 Kentsel Tüketiciler 31 7,5 370 92,5 400 100 Kırsal Tüketiciler 38 9,5 362 90,5 400 100 Toplam 78 7,9 920 92,1 998 100

Kay kare = 3,732 sd, 2 P = > ,05 Sağlığa Müdahale

Evet Hayır TOPLAM S % S % S % Profesyoneller 68 34,3 130 65,7 198 100 Kentsel Tüketiciler 161 40,3 239 59,8 400 100 Kırsal Tüketiciler 175 43,4 225 56,3 400 100 Toplam 404 40,5 595 59,5 998 100

Kay kare = 3,732 sd, 2 P = > ,05 Zekaya Müdahale

Evet Hayır TOPLAM S % S % S % Profesyoneller 40 20,2 158 79,8 198 100 Kentsel Tüketiciler 115 28,8 285 71,3 400 100 Kırsal Tüketiciler 107 26,3 293 73,7 400 100 Toplam 262 26,3 736 73,7 998 100

Kay kare = 5,084 sd, 2 P >,05 Güzelliğe Müdahale

Evet Hayır TOPLAM S % S % S % Profesyoneller 7 3,5 191 96,5 198 100 Kentsel Tüketiciler 27 6,8 373 93,5 400 100 Kırsal Tüketiciler 46 11,5 354 88,5 400 100 Toplam 80 8,0 918 92,0 998 100

Kay kare = 5,084 sd, 2 P >,05

Doğmamış Çocuğa Genetik Müdahale

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Profesyoneller Kentsel Tüketiciler Kırsal Tüketiciler

İstemez İster

Grafik 50.1. Toplumsal Kesimler ve Doğacak Çocukta Müdahale Öncellikleri:

Cinsiyet Seçmek

Grafik 50.2. Toplumsal Kesimler ve Doğacak Çocukta Müdahale Öncellikleri:

Sağlıklı Olmak

Grafik 50.3. Toplumsal Kesimler ve Doğacak Çocukta Müdahale Öncellikleri:

Zeki Olmak

Cinsiyet Seçmek İçin Genetik Müdahale

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Profesyoneller Kentsel Tüketiciler Kırsal Tüketiciler

Olabilir Olmaz

Sağlıklı Olmak İçin Genetik Müdahale

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Profesyoneller Kentsel Tüketiciler Kırsal Tüketiciler Olabilir Olmaz

Zeki Olmak İçin Genetik Müdahale

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Profesyoneller Kentsel Tüketiciler Kırsal Tüketiciler

Olabilir Olmaz

Grafik 50.4. Toplumsal Kesimler ve Doğacak Çocukta Müdahale Öncellikleri:

Güzel Olmak

Doğacak çocuğa müdahale konusunda toplam katılımcılar açısından bakıldığında, %40.5’le sağlığa müdahale birinci, %26.3’le zekaya müdahale ikinci, %8’le güzelliğe müdahale üçüncü ve yaklaşık bir oranla, %7.9’la cinsiyete müdahale dördüncü sırada gelmektedir. Toplumsal kesimler arasında istatistiksel anlamda önemli farklılıklar olmasa da (cinsiyete müdahale dışında), yine de oransal farklılıklar bulunmaktadır. Zekaya müdahale dışında diğer maddeler için kırsal kesim katılımcıları doğacak çocuğa müdahalede diğer kesimlere göre daha olumludurlar. Zekaya müdahale konusunda ise, kentsel tüketiciler diğerlerinden daha olumlu bir tavır sergilemektedirler.

7.2.4. Kopyalama/Klonlama Alanındaki Biyoteknoloji Uygulamalarına