Çizim 3.37.1. “Allâhu rabbî ve Muhammedü’n-Nebî” istifi 4 birim (S. Yılmaz 2019)
81 Çiz im 3.37.2. Kon ya S ırç alı M ed re se , Ana E yvan T on oz u (H. K u n t)
82 Konya Beşarebey (Ferhuniye) Mescidi
Yapım Yılı – Sanatkârı: Mescid 613 H. (1216) yılında yapılmıştır71. Giriş kapısının iki
yanında dikey olarak yer alan kitâbelerin bu yapıya ait olmadığı, Sırçalı Medrese’ den alınarak buraya yerleştirildiği düşünülmektedir.72 Bu durumda sanatkârı, Sırçalı Medrese’ de bulunan sanatkâr kitâbesine atfen, Tuslu Osman oğlu Muhammed oğlu Muhammed’tir73.
Katalog No: 3.38., 3.39. Konya Beşarebey (Ferhuniye) Mescidi, Kapı Yanı Kitâbeleri Ölçü – Form: Giriş kapısının iki yanında bulunan kitâbeler dikdörtgen formundadırlar. Malzeme – Teknik – Renk: Beyaz alçı zemin üzerine turkuaz ve patlıcan moru çinilerle mozaik tekniğinde uygulanmışlardır.
Motif ve Kompozisyon: Kitâbelerde yazılar turkuaz rengi çinilerden kesilen harflerle örgülü kûfî yazıyla yukarıdan aşağıya ve aşağıdan yukarıya müsennâ olarak istiflenmiştir. Zeminde, Sırçalı Medrese’nin müsennâ çini kitâbelerindeki gibi, patlıcan moru rengi çinilerden kesilmiş rumi motiflerinin olduğu görülmektedir (Bkz.; Katalog No 3.33.-3.34.). Kitâbeler yine patlıcan moru renginde çinilerden ince birer bordürle dört taraflarından çerçevelenmişlerdir.
Transkripsiyon-Tercüme: Okunmalarını oldukça zorlaştıracak düzeyde tahrip olan kitâbelerin kaynaklarda birkaç farklı okuması mevcuttur74. Zekeriya Şimşir sağdaki kitâbeyi Mülkü li’llâh / el-Mülkü li’llâh”, soldaki kitâbeyi ise yukarıdan aşağıya “el-Azametü li’llâh”, aşağıdan yukarıya “eş-Şükrü li’llâh” şeklinde okumuştur.
el-Mülkü li’llâh: Mülk Allah’ındır: لله كلملا el-Azametü li’llâh: Büyüklük Allah’ındır: لله ةمظعلا
eş-Şükrü li’llâh: Şükür Allah’adır: لله ركشلا
71 Kitâbesindeki tarihle ilgili; 606, 613, 616 şeklinde farklı okumalar mevcuttur. Detaylı bilgi için bkz.; Ara
Altun, “Beşare Bey Mescidi”, TDV İslam Ansiklopedisi, V, s. 551.
72 Ayrıntılı bilgi için bkz.; Zekeriya Şimşir, a.g.m., s. 317.
73 Sırçalı Medrese sanatkâr kitâbesi hakkında detaylı bilgi için bkz.; Yaşar Erdemir, Sırçalı Medrese Mezar
Anıtları Müzesi, Konya 2002., s. 25-27.
74 Recep Gün sağ taraftaki kitâbeyi “el-Azametü li’llâh / eş-Şükrü li’llâh”, sol taraftaki kitâbeyi ise “el-Hamdü
li’llâh / …lillâh”, şeklinde okumuştur. Bkz.; Recep Gün, a.g.t., s.; Tahsin Hancıoğlu sağ taraftaki kitâbeyi “el-Mülkü li’llâh / eş-Şükrü li’llâh”, sol taraftaki kitâbeyi ise “el-Azametü li’llâh / eş-Şükrü li’llâh” şeklinde okumuştur. Bkz.; Tahsin Hancıoğlu, a.g.t., s. 62.
83 Fotoğraf 3.38. Konya Beşarebey Mescidi kapısının sağında yer alan kûfî
kitâbe (S. Yılmaz, 2015)
Fotoğraf 3.39. Konya Beşarebey Mescidi kapısının solunda yer alan kûfî kitâbe (S. Yılmaz, 2015)
84 Konya Karatay Medresesi
Yapım Yılı – Sanatkârı: 649 H. (1251) yılında inşa edilen yapının mimarı bilinmemektedir. Sanatkâr kitâbesi yoktur.
Katalog No: 3.40., 3.41. Konya Karatay Medresesi Kubbe Yazı Kuşakları
Ölçü – Form: Medresenin kubbesi 12 metre çapında, kubbenin üst kısmındaki açıklık ise 4 metre çapındadır75. Kuşak yazılarından biri kubbe açıklığının altına, diğeri kubbe eteğine yerleştirilmiştir76.
Malzeme – Teknik – Renk: Beyaz alçı zemin üzerine turkuaz ve patlıcan moru renginde çinilerle mozaik tekniğinde yapılmışlardır.
Motif ve Kompozisyon: Kubbe eteğinde ve kubbe açıklığının altında bulunan iki yazı kuşağında örgülü kûfî ile mor renkte çinilerden kesilmiş parçalarla Besmele ve Bakara Sûresi 255-256. âyetler yazılmıştır77. Kubbe eteğinde yer alan kitâbenin zemininde turkuaz renginde çinilerden helezonlar dönmekte, üzerlerinde kanatlı ve sencide rumiler bulunmaktadır. Kubbe açıklığının altındaki kitâbede patlıcan moru harflerin üst uzantılarının oluşturduğu geometrik geçmeler78 turkuaz rengindeki çinilerin oluşturduğu geçmelerle birleştirilmiştir. Yazılardan kalan boşluklara rumi ve tepelik desenleri yine turkuaz çinilerden kesilen parçalarla uygulanmıştır. Kubbe eteğindeki yazı kuşağının ince bordürleri patlıcan moru renginde, kubbe açıklığındaki kuşağın bordürleri ise turkuaz rengindedir.
Transkripsiyon-Tercüme: Besmele ve Bakara Sûresi 255-256. âyetler: ِمي ۪ح َرلا ِن ٰمْح َرلا ِ هاللّٰ ِمْسِب اَم َو ِتا َو ٰمَسلا يِف اَم ُهَل ْۜ م ْوَن َلْ َو ةَنِس ُهُذُخْأَت َلْ ُمو يَقْلا يَحْلَا َوُه َلِْا َهٰلِا ََٓلْ ُ ه َاللّٰ ْ۪ۜهِنْذِاِب َلِْا َُٓهَدْنِع ُعَفْشَي ي ۪ذَلا اَذ ْنَم ِْۜض ْرَ ْلْا يِف ۪حُي َلْ َو ْمُهَفْلَخ اَم َو ْمِهي ۪دْيَا َنْيَب اَم ُمَلْعَي ُهُد ُ۫ؤَي َلْ َو َض ْرَ ْلْا َو ِتا َو ٰمَسلا ُه يِس ْرُك َعِس َو َءآََش اَمِب َلِْا َٓ ۪هِمْلِع ْنِم ءْيَشِب َنوُطي ُمي ۪ظَعْلا يِلَعْلا َوُه َو اَمُهُظْف ِح * َو ِتوُغاَطلاِب ْرُفْكَي ْنَمَف ِ يَغْلا َنِم ُدْش رلا َنَيَبَت ْدَق ِني ۪ دلا يِف َها َرْكِا ََٓلْ َكَسْمَتْسا ِدَقَف ِ هلِلاِب ْنِم ْؤُي ُ هاللّٰ َو ْۜاَهَل َماَصِفْنا َلْ ۗىٰقْث ُوْلا ِة َو ْرُعْلاِب ) مي ۪لَع عي ۪مَس (
75 Ölçüler Konya Vakıflar Bölge Müdürlüğü arşivlerinden temin edilmiştir.
76 Karatay Medresesi kubbesinde bulunan geometrik düzenlemelerin tahlili için bkz.; Selçuk Mülayim,
“Konya Karatay Medresesi’nin Ana Kubbe Geometrik Bezemesi”, Sanat Tarihi Yıllığı, XI (1982), s. 111- 132.
77 Çini kitâbelerin detaylı çözümlemeleri için bkz.; Mehmet Eminoğlu, Konya Karatay Medresesi Yazı
İncileri, Konya 2012., s. 51-144.
78 Karatay Medresesi’nin ve diğer Anadolu Selçuklu eserlerinin geometrik bezemeleriyle ilgili detaylı bilgi
85 Bismillâhi’r-Rahmâni’r-Rahîm. Allâhü lâ ilâhe illâ hüve’l-hayyül kayyûm* lâ te'huzühû sinetün velâ nevm* lehû mâ fi’s-semâvâti ve mâ fi’l-ard* men ze’llezi yeşfeu indehû illâ bi iznih* ya'lemü mâ beyne eydîhim ve mâ halfehüm* ve lâ yühîtûne bi şey'in min ilmihî illâ bi mâ şa'* vesia kürsiyyühu’s-semâvâti ve’l-ard* ve lâ yeûdühû hıfzuhümâ* ve hüve’l-aliyyü’l-azim* Lâ ikrâhe fi’d dîni kad tebeyyene’r ruşdü mine’l ğayy* fe men yekfür bi’t-tâğûti ve yü'min bi’llâhi fe kadistemseke bi’l urvetil vüskâ lenfisâme lehâ* vallâhü (semîun alîm) 79
Rahmân ve Rahîm olan Allah´ın adıyla…
Allah kendisinden başka hiçbir ilah olmayandır. Diridir, kayyumdur. Onu ne bir uyuklama tutabilir ne de bir uyku. Göklerdeki her şey, yerdeki her şey onundur. İzni olmaksızın onun katında şefaatte bulunacak kimdir? O, kulların önlerindekileri ve arkalarındakileri (yaptıklarını ve yapacaklarını) bilir. Onlar onun ilminden, kendisinin dilediği kadarından başka bir şey kavrayamazlar. Onun kürsüsü bütün gökleri ve yeri kaplayıp kuşatmıştır. (O, göklere, yere, bütün evrene hükmetmektedir.) Gökleri ve yeri koruyup gözetmek ona güç gelmez. O, yücedir, büyüktür.
Dinde zorlama yoktur. Çünkü doğruluk sapıklıktan iyice ayrılmıştır. O halde kim tâğûtu tanımayıp Allah'a inanırsa, kopmak bilmeyen sapasağlam bir kulpa yapışmıştır. Allah, hakkıyla işitendir, hakkıyla bilendir.
Fotoğraf 3.40. Kubbe eteğindeki yazı kuşağı “Besmele” (S. Yılmaz, 2016)
86 Fotoğraf 3.41. Kubbe açıklığının altındaki yazı kuşağı (S. Yılmaz, 2019)