Sürdürülebilirlik İndeksleri

Tanım olarak indeks, belirli bir gerçeklik hakkında bilgi edinmeyi mümkün kılan, temel özellik olarak birçok bilginin sentezlenmesini sağlayan, yalnızca analiz edilen yönlerin temel anlamını koruyan bir araçtır (Mitchell 1996). İndeksler başarının, belirlenen hedefin gerçekleştirilmesine ilişkin olarak bir stratejinin başarı derecesini ölçer. Her indeks, diğer başarı indeksleriyle birlikte amaçlanan hedeflerin kalitesini arttırır. Sürdürülebilir önlemlere göre, sürdürülebilirlik indeksleri ekonomik, çevresel ve ekonomik ilerleme indekslerine göre farklıdır; çünkü belirli bir yöndeki değişiklikleri tamamen bağımsızmış gibi ölçmektedir (Strobel ve diğ. 2006)

Sürdürülebilirlik indekslerinin net ve belirgin olarak tanımlanmasındaki öncelik, aralarındaki ilişkiden daha önemlidir. Arthur Dahl bu konuyla ilgili iki zorluğu şöyle tanımlamaktadır. Birinci zorluk, gelecek nesillerin bakış açısında olduğu gibi göstergeler aracılığıyla sürdürülebilirlik dinamiklerini yakalamanın gerekli olmasıdır. İkincisi ise; yalnızca maddiyatla ölçülen ekonomik boyutun ötesinde geniş bir kalınma kavramı sunmaktır. Sürdürülebilir kalkınma için en uygun indeksler ayrıntılı bir şekilde belirlenmeli, değişmesi gereken durumlarda ise yeterince esnek olabilmelidir (Strobel ve diğ. 2006).

Sürdürülebilirliğin ölçülüp değerlendirilebilmesi için aşağıdaki ilkelere uyulması gerekmektedir (Gray 2010).

• Sermayenin korunması: Sürdürülebilirlik açısından sermaye yalnızca ekonomik anlamdaki sermayeyi kapsamaz. Aynı zamanda çevresel ve sosyal sermayeyi de kapsar. Kurumsal olarak sürdürülebilirliği sağlamak için ekonomik sermayeyi koruyarak çevresel ve sosyal yatırımlar yapılıp

24

bunlar koruma altına alınmalıdır. Kaynakların tükenmesinin önüne geçilmelidir.

• Süreklilik: Şirketin ekonomik, sosyal ve çevresel gelişimini kısa vadeli değil uzun vadeli tutmak gereklidir. Uzun vadeli ve kalıcı yapılandırmalar şirket devamlılığına fayda sağlayacaktır.

• Üç boyutlu değer yaratma: Şirket için bir fark yaratmak, değer kazandırmak düşünüldüğünde sosyal ve çevresel değerlerde yaratabilmesini sağlamak gereklidir.

Sürdürülebilir işletmelerde bu ilkeleri yerine getirmek kontrol işlevidir. Sürdürülebilirlik kontrolü ise; ekonomik sosyal ve çevresel hedefler belirleyip bu hedeflere ulaşmak için gerekli olan kararları destekleyen işlevdir. Sürdürülebilirlik kontrolü; iç ve dış müşterilerin taleplerinin stratejik olarak karşılanabilmesi için işletme yönetimi destekler, işletme operasyonları belirleme ve uygulamada konuyla ilgili her şeyin raporlanmasını sağlar. Hedefi ise; üç boyuttaki dengeyi sağlamak, ölçülebilir ve kontrol edilebilir hale getirip yönetime sunmaktır (Reichmann ve Kipler 2010).

İşletmelerin faaliyetleri sonucu ortaya çıkan çevresel ve sosyal etkiler, olumlu ve olumsuz sonuçların belirlenmesi, bunların hedeflerle uyup uymaması sürdürülebilirlik kontrolünün görevlerindendir (Demircioğlu 2015).

Sürdürülebilirlik kontrolü ikiye ayrılır:

1-Stratejik sürdürülebilirlik kontrolü: Amacı; sürdürülebilir kalkınma kapsamında ortaya çıkan riskler, fırsatlar, güçlü ve zayıf yanların belirlenmesiyle işletme hedef ve stratejileriyle uyumlamaktır. Ekonomik sosyal ve çevresel hedefler birbirini tamamlar şekilde belirlenmelidir. Risk analizi, ekolojik şans, sosyal ve çevresel portföy analizi bu kısımda ele alınır.

2.Operasyonel sürdürülebilirlik kontrolü: Amacı; işletme için süreçlerin analizini yaparak kontrolünü sağlamaktır. Kısa vadedeki hedefler göz önüne alınarak kar-zarar durumu belirlenmeli, buna nelerin sebep olduğu bulunmalıdır. İşletme maliyetleri, çalışma şartları, yapılan harcamalar, kaynakların kullanımı operasyonel sürdürülebilirlik kontrolü içinde değerlendirilir (Aksoy 2013).

25

Sürdürülebilirliğin işletmelerde ölçülebilmesi için çeşitli indeksler ortaya çıkarılmıştır. Bu indekslerin her sektöre ve işletmeye uygun olup olmadığı hala tartışma konusudur. Ancak farklı indekslerin oluşu, farklı kişilerce kabul görmesine ve daha geniş alanlara yayılmasına yardımcı olmuştur. Zamanla bu indekslerden bazıları yaygın olarak kabul görmüştür (Tokgöz ve Önce 2009).

İlk sürdürülebilirlik indeksi; 1990 yılında ABD’de Amy Domini tarafından gerçekleştirilen Domini Sosyal İndeksi’dir. ABD’de sosyal ve çevresel etkilere önem veren 400 şirket bu indekste yer almıştır. Ancak yatırımcıların sürdürülebilirliğe önem vermesi ve dikkat çekmesi 1999 yılında Dow Jones tarafından kurulan Dow Jones sürdürülebilirlik indeksinden sonra olmuştur (Sansar 2015). Sonrasında 2011’de İngiltere de FTSE4GOOD indeksi yayınlanmıştır.

Sürdürülebilirlik indeksleri, kurumların fırsatların ve risklerin farkında olmasına olanak tanıyıp avantaj sağlarken, sürdürülebilirlikle ilgili yapılan faaliyetlerin bağımsız olarak değerlendirilmesini sağlar (Aras ve Sarıoğlu 2015).

İndeksler çoğunlukla raporlama ile ilgilidir. Bu raporlama sonuçlarında şirketin sosyal, ekonomik ve çevresel boyutta sürdürülebilirliğin performans olarak hangi durumda olduğunu gösterir. Her indeks farklı kriterler baz alınarak farklı yöntemlerle oluşturulur. indeksler kendi içinde karşılaştırılabilir ancak küresel boyutta karşılaştırılması zordur. Kurumların bu indekslere katılarak rekabet avantajı elde etmeleri, rakiplerine karşı fark yaratıp uzun vadede sürdürülebilir kalkınmayı sağlamaları gerekmektedir. Kurumlar, üretim ve yönetim kalitelerini arttırmaları, marka itibarına önem vermeli, kurumsal etiğe dikkat etmelidir. İşletmelerinde sürdürülebilirlik uygulamalarına ne kadar yer verirlerse, maliyet politikaları, karar alma süreçleri ve kontrol sistemleri o kadar olumlu etkilenecektir (Aksoy 2013).

26

Higg İndeksi

Higg index, sürdürülebilir kıyafet koalisyonu (SAC) tarafından geliştirilmiştir. Sürdürülebilir Giyim Koalisyonu (SAC), 2011 yılında kurulmuş; giyim, ayakkabı ve ev tekstili sektörlerini kapsayan kar amacı gütmeyen bir organizasyondur2_.

Higg indeks; tekstil üretim tesisini, marka ve ürün etkilerini değerlendirmek ve sürdürülebilirlik performansının doğru bir şekilde ölçülmesini sağlayan programdır. Bu indeks, işletmelere, fabrika işçilerine, yerel toplulukların ve çevrenin refahını koruyacak iyileştirmeler yapma konusunda bir bakış açısı sunar. Bir çok markalar ve üreticiler SAC'a üye olmuş ve 2011 yılında Higg Index 1.0 versiyonunu yaratmıştır. 2017'de, Higg Index 2.0'ın en son versiyonu üç modülde tamamlanmış ve toplam SAC üyeliği 200'e ulaşmıştır. Higg indekste üç araç vardır:

Şekil 3.6: Higg index araçları

1- Higg Ürün Araçları: Bir ürünün geliştirilmesinin her aşamasında daha iyi seçimlerin yapılabilmesi için markalara ve üreticilere bilgiler sunar.

27

2- Higg Tesis Araçları: Tesislerin sosyal ve çevresel performansını ölçmek için kullanılan araçlardır. Bireysel fabrika ölçümlerinde kullanılır. Firmaların kendini benzer firmalarla kıyaslamasına olanak sağlar. Tedarik zincirindeki ortakların arasında iletişim sağlar. Böylelikle tedarik zincirinin her aşamasında performans iyileştirilmesine yardımcı olur. 3- Marka ve Perakende Araçları: Sürdürülebilir uygulamaların uzun süreli

başarılı olmasına sürdürülebilir modanın önemini tüketicilere anlatmada önemli bir etkendir. Tüketiciler sürdürülebilirlik konusunda şeffaf olan marka ya da perakendecilere daha fazla ilgi göstermektedir.

Higg indeksi, başarılı ya da başarısız diye ayrım yapmaya çalışan bir araç değildir. İyileştirmeler yapmaya olanak sağlayan bir araçtır. 2 farklı modülü vardır.

1- Higg FEM (Çevre Modülü): İşletmelerin çevresel performanslarını nasıl ölçülüp değerlendirileceğini standartlaştıran sürdürülebilirlik bir

değerlendirme aracıdır. Bir tesisin performansını aşağıdaki etkilere göre değerlendirir.

 Çevre yönetimi sistemi

 Su

 Atık

 Atık su

 Hava emisyonları

 Enerji/sera gazı emisyonları

 Kimyasal yönetimi

2- Higg FSLM (Sosyal Modülü): Bu modül çalışanlar için dünya çapında güvenli, adil ve sosyal hakları koruyan ve bu çalışma koşullarını teşvik eden bir araçtır. Ayrıca bu araç ile çalışanların sosyal sosyal etkileri ölçülebilir. Aşağıdaki konuların değerlendirilmesini sağlar.

 İşe alma

 Ücretler ve kazançlar  Çalışma saatleri

 Toplum ve işçi katılımı  Çalışma koşulları

28  Yönetim sistemleri

 İşçi sağlığı ve iş güvenliği