Süper Liderlik (Kendi Kendine Liderlik) Modeli

Kendi kendine liderlik kavramını ilk kez Manz tarafından, Ker ve Jermier’in liderlik ikameleri fikrinden türeyen kendi kendini yönetim konseptinin genişletilmesi sonucu 1980’li yılların ortalarında geliştirilmiştir. Bu liderlik modelinin ana fikri, bireyin içinde var olan liderlik potansiyelini açığa çıkarabilmektir. Bu modelin odağında yer alan takipçiler kendi kendilerinin lideri olarak görülür ve güç lider ve takipçiler arasında paylaşılan bir değer olarak görülür. Burada lidere düşen görev örgütte takipçiler tarafından yapılacak faaliyetler için onların kendi kendilerinin lideri olması

yolunda gerekli bilgi ve becerileri aktarmaktır.186 _{Böylece takipçilerin kendilerinde var}

olan gücü liderlerinden sağladıkları bilgi ve beceriler ile bütünleşerek lider izleyici etkileşimi sağlanmış olacaktır.

Kendi kendine liderlik, bireyin hem kendi başarısı hem de organizasyon başarısını sağlaması için bir takım zihinsel ve davranışsal stratejiler geliştirerek bunları uygulamaya geçirmesi, kendini gerçekleştirmesi, sergilediği davranışları denetlemesi, kendini telkin ederek gerçekleştirdiği bir öz yönelim ya da etkileme sürecini ifadeetmektedir.187 _{Kendi kendine liderlik için gerekli üç farklı strateji olduğu}

önerilmiştir. Bunları şöyle sıralayabiliriz:188

-Davranışa Odaklanmış Stratejiler

Bireyin kendine yönelik gözlemleme yapması, hedef belirlemesi, ödül ve ceza uygulaması, ipucu stratejileri geliştirmesi gibi özbilinci ortaya çıkarmaya yönelik davranışsal stratejileri içeren denetsel faaliyetler geliştirmesini amaçlayan davranışa odaklanmış bir dizi eylemler bütünüdür. Bu strateji sayesinde birey kendi davranışlarının sebep ve sonuçlarını ortaya koyarak bireysel farkındalık seviyesi hakkında bir kanaate varabilir. Bu da onun doğru ya da doğru olmayan uygulamalarının açığa çıkmasını sağlayarak örgütü ve kendisini olumsuzluğa sürükleyecek davranışlardan kaçınmasını ya da başarıya götürecek davranışlarını sürdürmesini sağlayarak performans seviyesini arttırmasına yardımcı olur. Öte yandan, bu sayede kişisel hedefler belirlemede etkinlik kazanır. Ayrıca birey kendi kendini ödüllendirme stratejisini kullanarak bireysel performansının da artmasını sağlayabilmektedir. Örneğin bireyin zorlu bir projenin üstesinden gelmesinin akabinde zihinsel olarak kendini teşvik ederek tatile çıkması gibi bir ödül sistemi geliştirmesi sonucunda, başarı konusunda motivasyon sağlayıp bu başarının sürdürülmesi açısından istekli davranışlar sergilemesi

186 _{Özgür Uğurluoğlu, “Kendi Kendine Liderlik Stratejileri Üzerine Bir Araştırma”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve}

İdari Bilimler Dergisi, Cilt:24, Sayı:1, 2010, ss.176-177. 

187 _{Charles C. Manz, “Self- Leadership: Toward An Expanteded Theory of Self-İnfluence Processes in}

Organizations”, Academy of Management Review, Volume:11, İssue:3, 1986, p.589. 

188 _{Akif Tabak, Tolga Türköz, H. Nejat Basım. “ Çalışanların Öz Liderlik Algılamalarının İzlenim Yönelimi}

Taktikleri Kullanımına Etkisi: Savunma Sanayinde Bir Araştırma”, ODTÜ Gelişme Dergisi, Cilt:38, Sayı:4, 2011, ss.23-24, Özgür Uğurluoğlu, age, ss.177-179, Christopher P. Neck, Jeffery D. Houghton, “Two Decades of Self- Leadership Theory and Recearch: Past Development, Present Trends, and Future Possibilities”, Journal of

eğilimi artış gösterebilir. Ya da daha soyut biçimde doğru yapmadığını düşündüğü bir işin sonucunda öz eleştiri yöntemini kullanarak daha sonraki uygulamalarında hatalardan kaçınma eğilimine girebilir. Fakat bu yöntemin dozajı doğru ayarlanmalıdır. Aksi halde gelecek performanslar oluşması olası stres duygularına ve dolayısıyla da performans kayıplarına yol açabilmektedir. Diğer bir uygulama olarak ipuçlarını değerlendirme stratejileri olarak da motivasyon sağlayıcı posterler, rol model olarak algılanan birinin davranışlarından feyiz alarak onların davranışlarını hatırlatıcı bir takım hatırlatıcı notlar asılması, bilgisayar ekran koruyucularına yerleştirilen bir takım hatırlatıcı imgeler, listeler ya da gibi somut çevresel ipuçlarının kullanılması sayesinde olumlu davranışların pekiştirilmesi ya da olumsuz davranışların indirgenmesi sağlanabilmektedir.

-Tabii Ödül Stratejileri

Yapılacak işlerin pozitif taraflarını açığa çıkartarak, o işle ilgili olumlu deneyimleri kapsayan tabii ödül stratejileri geliştirerek bireyi beğendiği davranışlarının perçinlenmesi konusunda motivasyon düzeyini arttırıcı rol oynayan yapıcı unsurları kapsamaktadır. Yani birey kendisine haz veren unsurlara yönelerek yaptığı işlere olan bağlılık derecesini bu unsurların sağlamış olduğu motivasyon sayesinde arttırır. Bu stratejinin özünde iki tür yönelim söz konusudur. Bunlardan ilki, bireyin yaptığı işin ödül gibi görünmesini sağlayacak bir takım aktiviteleri işlerinin arasına alarak işin daha keyif verici bir yapıya ulaşmasını sağlayabilir. Örneğin; birey çalışma esnasında sevdiği bir içeceği masasına getirerek işi daha keyifli bir hale sokabilir. Ya da bir doktorun ameliyat esnasında düşük seviyede bir fonla klasik müzik dinleme uygulaması buna örnek verilebilir. Diğer yönelim ise, işin hoşlanılmayan yanlarını bertaraf ederek yalnızca keyif veren kısmı üzerinde yoğunlaşma eğilimidir. Örneğin; bir muhasebecinin evrakların içinde kaybolduğu bir anı değil de mükellefi bulunan bir kişinin çalışma ortamına gittiği bir yolculuğunda geçirdiği keyifli anları düşünerek kendini motive etmesi kişiye işi doğal bir ödül gibi gösterebilir.

-Yapıcı Düşünüş Modeli

Bu stratejiler ise, yararlı olmayan fikirlerin değiştirilmesini, olumlu olarak kendini teskin edici monologların geliştirilmesini, bilişsel simgeleri soyutlaştırmayı içeren modellemeler geliştirmeye odaklanır. Bu strateji yapıcı hayaller kurma ve daha çok bireyi psikolojik yönden motive etmek amacıyla kullanılmaktadır. Bu da daha çok bireyin kendi kendine geliştirdiği iç sesini dinleme ve onu şekillendirme olarak dışa vuran pozitif bir bakış açısını içermektedir. Örneğin; çok zor gibi görünen bir iş esnasında birey kendi kendine telkinde bulunarak bu işin esasen zor fakat kendisinin bu işi yapma konusunda oldukça yüksek bir potansiyelinin olduğunu düşünerek motivasyon sağlayabilir.