1.3. Liderlik Kuralları ve Liderliğin Vazgeçilmezleri
1.3.2. Liderliğin Vazgeçilmezleri
Liderlik konusunda yıllarca konferanslar ve kitaplar vasıtasıyla binlerce insana liderlik bilincini enjekte etmiş olan John C. Maxwell daha iyi bir lider olabilmek adına liderlik teorisine 21 yasa adı altında vazgeçilemez nitelikte boyutlar kazandırmıştır.41
Liderlik konusunun her geçen gün yeni trendler bağlamında daha fazla misyona gereksinim duyacağı göz önüne alındığında bu yasalar gerçek manada liderliğin vazgeçilemez unsurları olduğunu görülecektir.
Kısaca bu yasaları inceleyecek olursak şöyledir:42
1.3.2.1.Vizyon Kriteri
Bu yasayla liderlik yeteneğinin bireyin etkinlik düzeyinin belirleyicisi olduğu ifade edilmiştir. Yani bireyin yönlendirme kabiliyeti ne denli yüksek olursa izleyicilerini etkisi altına alma ve dolayısıyla da etkinlik sağlama düzeyi o kadar yüksek olacaktır.
1.3.2.2.Etkileme Kriteri
Bu yasayla liderliğin ölçüsünün, dozajının iyi ayarlandığı bir etkileme kabiliyeti olduğu belirtilmiştir. Her birey bir takım üstün yetenekleriyle bazı kimseler üzerinde etki bırakabilir. Fakat bu etki liderlerin izleyicileri üzerinde bıraktığı etkiden biraz faklıdır. Bu farklılık yaratılan etkinin süresindedir. Çünkü gerçek liderlerin bıraktığı etki kendinden sonraki nesillere kadar dahi sürebilir. Oysaki lider niteliği taşımayan birinin bıraktığı etkinin düzeyi çok derin olamayacağından genellikle kısa süreli ve unutulmaya kolayca yüz tutabilecek düzeyde olacaktır.
40 Ayşenur Koca, “ İnşaat Sektöründeki Yöneticilerin Liderlik Yaklaşımları”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans
Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi F.B.E., İstanbul, 2001, s.7.
41 John C. Maxwell, Liderlik Yasaları, Beyaz Yayınları, Çeviren: İbrahim Şener, İstanbul, 1998, s.4. 42İbid., ss.5-256, Salih Güney, Liderlik, age, ss.54-59.
1.3.2.3.Süreç Kriteri
Bu yasayla liderlik olgusunun bir anda gelişen bir mucize olmayıp, zamanla kazanılan yetenekler bütünü olduğu ifade edilmiştir. Bu hususu gözler önüne seren Theodore Roosevelt gibi bir dünya örneği vardır. O sabrı ve kararlılığı ile her geçen gün mahiyetine yeni tecrübeler ekleyerek, bir dünya gücü yaratılmasına yardımcı oldu. Ardından Nobel Barış Ödülü’nü kazandı ve sonunda Birleşik Devletlerin başkanı olarak herkesin tanıdığı bir dünya lideri haline geldi. Tüm bunlar olurken zorlu bir süreç işledi. Ve işleyen bu süreç, onu olgunlaştırdı.
Liderlik sürecinin karmaşık ve çok yönlü bir yapıya sahip olduğu göz önüne alınırsa, saygı, tecrübe, disiplin, vizyon ve zaman faktörü gibi unsurların bu süreçte büyük önem taşıdığı açıktır. Bu unsurlar üzerine yoğunlaşıldığında hemen hepsinin soyut kavramlar olduğu dikkat çekicidir. Tüm bu nedenlerden dolayı liderlerin etkin olabilmeleri, zorlu bir süreci de beraberinde getirir.
1.3.2.4. Doğru Yönü Belirleme Kriteri
Bu yasayla liderlerin gerektiğinde iyi bir planlayıcı, iyi bir stratejist ve çok yönlü taktik geliştirici bir kılavuz olma yönü vurgulanmıştır. Lideri izleyenler özellikle kriz, buhran, deyimi yerindeyse felaket gibi çalkantılı dönemlerde kendilerine yol gösterici bir lidere ihtiyaç duyarlar. Yani iyi bir lider doğru seyir haritasını çıkarabilme kabiliyetine sahip olabilmelidir.
1.3.2.5.Hitabet Kriteri
Bu yasayla liderin etkileyicilerine yaydığı ışık ortaya koyulmuştur. Liderin söylemleri içeriğinden dolayı değil, sırf lider konuştuğu için dinlenir. Esasen burada vurgulanmak istenen liderin hitabet yeteneğinin çok güçlü bir boyut kazandığıdır. Lider etkileyicilerini öylesine büyük bir sinerjiyle çevrelemiştir ki, artık burada liderin söylemi değil lider ön plana geçmiştir.
1.3.2.6. Sağlam Zemin (Güven) Kriteri
Bu yasada vurgulanmak istenen durum, liderlerin izleyiciler üzerinde etki yaratabilmesinin sağlam zemine sahip bir noktada duruyor olmasıdır. Bu zemin güvenden başka bir şey değildir. Hiçbir münasebet güvensizlik üzerine inşa edilemez. Kısacası güven, liderliğin temelidir.
1.3.2.7. Saygı Kriteri
Bu yasada vurgulanmak istenen temel unsur, liderlerin takipçilerini etkileme kapasitelerinin, var olan basiretleri ve onu güçlü kılabilecek eylemler yapabilme kabiliyetlerinden geçer. İzleyicileri arzu ettikleri amaçlara ulaştırarak gücülerini ispatlayabilen liderler izleyicileri tarafından saygı göreceklerdir. Bu saygı beraberinde itaati getirecektir. Çünkü insanlar kendilerinden daha güçlü liderleri izlerler.
1.3.2.8. Sezgi Kriteri
Bu yasayla ifade edilmek istenen unsur büyük liderleri iyi liderden ayıran özelliğin sezgisel güç olduğudur. Liderler analitik zekaları ile var oldukları kadar içgüdüsel güçleriyle de hareket edebilmeyi başarabilmelidir. Liderler akıl süzgeçlerinden geçirdikleri bilgileri sezgileriyle değerlendirdikleri takdirde büyük bir lider olma yolunda potansiyellerini ortaya koyabilmektedirler.
1.3.2.9. Çekim Gücü Kriteri
Bu yasayla açıklanmak istenen temel nokta şudur. Eğer iyi bir takımınız varsa muhtemelen iyi bir lidersinizdir. Çünkü çekim gücü olarak insanlara yansıyan bir yaradılış boyutu mevcuttur. Ve iyi bir lider, bir takım yaratırken seçeceği oyuncuları kendini yansıtacak özelliklere haiz kişilerden oluşturur.
Esasen liderin başarısının altında yatan gizem izleyicilerinin ondan daha iyi olmamasıdır. Ve bunu görebilen liderler, takımlarını oluştururken bu noktayı göz ardı etmezler. Fakat insanların doğası gereği nadiren zıt kutuplar arası çekim gücü vardır.
Yani genellikle aynı desene sahip ruhlar birbirlerini çekme konusunda daha baskın niteliktedir.
1.3.2.10.Bağlantı Kriteri
Bu yasanın odaklandığı ana fikir şudur. Liderler kendilerinden yardım istenmeden izleyicilerinin gönüllerinden geçen arzuları gerçekleştirdikleri takdirde onları etkileyebilirler. Böylece bir gönül bağı oluşur ve bu bağ mekanik olgulardaki gibi zayıf olmayıp, liderle izleyici arasında kurulan güçlü bir köprü niteliği taşır.
1.3.2.11.İç Çember Oluşturma ve Katılım Kriteri
Bu yasayla liderin potansiyelinin belirleyicisinin onu izleyenler olduğu vurgulanmıştır. Burada yapılaması gereken liderin izleyicileri seçerken onları ciddi bir eliminasyon sürecinden geçirmesi gerektiğidir. Çünkü izleyicilerin gücü liderin gücünün belirlenmesinde güçlü bir etken faktördür.
1.3.2.12. Yetki Verme Kriteri
Bu yasayla izleyicilerinin başarı seviyesinin liderin onlara verdiği yetkiyle doğru orantılı olduğu ifade edilmiştir. Başarılı liderler, bu başarıyı perçinleyecek donanım ve kapasiteye sahip kişilerle çalışırlar. Ve bu çalışma sürecince onlar tam bir serbestlik içerisindedirler. Burada lider yalnızca yetki devrini gerçekleştirme işinden mesuldür.
Bu duruma en iyi örnek Henry Ford’dur. Otomobil endüstrisinde yaptığı devrimlerle Amerikan iş yaşamının adeta ikonu durumuna gelmiş olmasına rağmen onun çok yakınında yer alan oğlunun yetki verme hünerinin sırrını çözememesi yüzünden Ford Motor Şirketine iflasın eşiğine gelme korkusunu yaşatıp ciddi bir sendelemeye sebep olmuştur.
1.3.2.13. Yeniden Üretim Kriteri
Bu yasanın odağında olan ana fikir liderlerin yeni bir lider yaratabilme kabiliyetidir. Burada liderin yetiştireceği diğer liderlerin ciddi bir eğitim süzgecinden geçmesi ile
mümkündür. Fakat liderin bu konuda kendine güvensizliği, yeni bir lider geliştirme faaliyetinin önemini kavrayamamış olması gibi nedenlerle bu süreç her zaman aktif şekilde işlemeyebilir.
1.3.2.14. Ortaklık Kriteri
Bu yasayla ifade edilen düşüncenin temelini liderin vizyonu oluşturur. Bu vizyon sayesinde liderler ileriye yönelik yapacakları eylemlerin coşkusuyla takipçileri üzerinde derin izler bırakabilir. Takipçiler ise öncelikle liderin yarattığı bu coşkunun peşinden giderler. Dolayısıyla lideri severler ve onun çizdiği vizyona içsel bir bağlılıkla tutunurlar. Kısacası takipçiler önce liderleriyle bir ortaklık kurarlar ve bunun ardından da vizyona doğru birlikte yürürler ve bu sayede de ulaşmayı hedefledikleri skora kestirme yollardan giderek başarılı olurlar.
1.3.2.15. Zafer Kriteri
Bu yasanın özünde liderin kararlılığı yatar. Liderler ulaşmayı arzuladıkları hedeflere onları ulaştıracak çözüm stratejilerini büyük bir ahenk ile uyarlama kabiliyetine sahiptirler. Onlar için başarı kaçınılmaz bir süreçtir. Ve bu sürece herhangi bir alternatif mevcut değildir. Tasarladıkları hedeflere ulaşmayı zorlaştıracak her engebe onların biraz daha hırslanacakları bir faktörden başka şey değildir. Ortaya çıkan her olumsuzluğa mutlak suretle bir düzeltici eylem geliştirme planları mevcuttur. Yani liderler, ekiplerini zafere ulaştıracak bir yolu mutlaka bulurlar.
Chicago Bulls’un İngiltere’yi Blitz’den kurtaran, Güney Afrika’daki soykırımın önüne geçen ve defalarca dünya şampiyonu olmasını sağlayan temel etken de kararlılık bilincinden başka bir şey değildir.
1.3.2.16. Büyük An (Karar Anı) Kriteri
Bu yasanın temelini oluşturan ana fikir liderlerin takipçilerini motive ederek onları doğru kararlar almaya yönlendirecek politikalar gütmektir. Esasen takipçilerin karar verme aşamasında kafalarında beliren orijinal fikirleri mevcuttur. Fakat bunu
tetikleyecek baskın bir lidere ihtiyaç duyarlar. Burada liderin misyonu onların bu yerinde kararlarını uygulanabilir hale getirmektir.
1.3.2.17. Öncelikler Kriteri
Bu yasanın esasını oluşturan ana düşünce liderlerin öncelikleri belirleme konusunda iyi bir karar merci olduklarıdır. Onlar karar verme sürecinde tesadüfi yöntemleri asla benimsemezler. Karar alınacak bir husus var ise, bu konuda diğer seçenekleri göz ardı etme hatasına kati suretle düşmezler. Tüm alternatifler getirileri ve vereceği zararlar bakımında bir eliminasyona uğrar ve en doğru alternatif karar merkezinin odağına yerleşir.
1.3.2.18. Özveri Kriteri
Bu yasanın temel fikri liderliğin gerçek bir özveri sanatı olduğudur. Liderler her durumda büyük bir fedakarlık örneği sergilemeli, hatta bu adanmışlıklarıyla takipçilerine bir rol model sembolü oluşturmalıdırlar. Lider narsist bir yaklaşım sergilememeli, aksine hep bir adım geri planda kalmalıdır. Çünkü onu yüceltecek olan takipçilerinin perspektifidir. Kendi kendini ulaşılmaz kılıcı söylem ve eylemler insanlar üzerinde antipatik bir etki yaratır. Asıl olan etkileşim içerisinde bulunulan bireylerin bakış açıları olmalıdır.
1.3.2.19. Zamanlama Kriteri
Bu yasayla zamanlama faktörünün önemine değinilmiştir. Ortam koşullarına uygun eylemler geliştirme kabiliyeti lideri başarıya götürecek önemli bir mekanizmadır. Bu noktada lider durumunu, yönünü ve elbette ki en önemlisi eyleme geçilecek zaman dilimini doğru teşhis etmelidir. Yanlış bir zamanda ne kadar iyi tasarlanmış bir eylem gerçekleştirilirse gerçekleştirilsin başarısızlık kaçınılmaz bir sonuç olacaktır. Doğru zamanda yanlış eylem istenilen sonucu getirmese dahi bir deneyim olup belki de daha sonrası için bir yol haritası dahi olabilir. Burada önemli olan tek şey doğru zamanlamadır. Elbette ki başarı faktörüne koşulsuz bağlanacak tek durum doğru
zamanda doğru eylemi kurgulayıp harekete geçirmek olacaktır. Kısacası liderin ne yaptığı ve ne yöne gittiği kadar bunu ne zaman yaptığı da önemlidir.
1.3.2.20. Büyük Gelişim Kriteri
Bu yasanın içeriği incelendiğinde göze çarpan en önemli hususun ortak amaç etrafında toplanmak olduğudur. Yani liderler köklü bir gelişim süreci tasarlıyorlarsa, takipçileriyle ortak bir paydada buluşmaları gereğini göz ardı etmemelidirler. Bu ortak payda elbette ki ulaşılması hedeflenen müşterek amaçlardır.
1.3.2.21. Miras Kriteri
Bu yasanın temelini oluşturan düşünce liderin takipçilerine bıraktığı mirastır. Bu miras elbette ki soyut olarak ifade edilebilecek türden değerlerdir. Onlara kendi olmadığında dahi adeta oradaymışçasına var olan durumu idare edecek kapasiteye getirmeleri bu durumu ifade eder.