Roma Tiyatrosu Oturma Düzeni

Oturma banklarının daha dik ve sahneye daha yakın olması dışında Roma tiyatrolarının mantıksal yapısı Yunan tiyatrolarının mantıksal yapısına benzemektedir. Bazı detaylar farklılık göstermektedir, genellikle yapımda

[ ]2

:

1) Taş işçiliği ile yapılmış bireysel bloklar muhtemelen çevreden temin edilmiş olup daha küçük ve kullanılabilir boyutta olmaktadır.

2) Oturma yüzeyleri yürüme yerlerine göre yükseltilmiştir, bitiş yerlerinin konveksliğine uygun olmak için konkav formlar almışlardır.

3) Sırt yerleri çoğu zaman pişmiş tuğladan üretilmiştir, ayak basamakları betonla doldurulmuş ve yatay yüzeyler mozaik ile kaplanmıştır.

• Asklepion Tiyatrosu:

Asklepion’daki Roma Tiyatrosu sağlık merkezi, sosyal ve rehabilitasyon fonksiyonuyla Epidaurus’a benzer özelliktedir. Helenistik bir şehir olan Pergamum’un (o zaman Roma kolonisidir) birkaç mil ötesinde bulunan Roma taş oturma düzeninin iyi bir örneğidir. Greco-Helenistik oturma düzeniyle olan benzerliği açıktır. Ancak oturma yerlerinin kıvrık köşeleri farklılık göstermektedir. Parçalar kolay taşınabilir kütleler halinde üretilmiştir. Koridor ve oturma basamakları 2:1 oranına sahiptir ve dikey olarak 1800’lik bir açıyla yerleştirilmişlerdir. Yapım malzemesi mermerdir ve arka arkaya oturma boyutları değeri Roma tiyatrolarının ortalamasıyla eşittir

[ ]2

. Şekil 2.35’de Asklepion Tiyatrosu’nun detayı gösterilmektedir.

Şekil 2.35. Asklepion Tiyatrosu- koridor ve oturma basamaklarından detay

[ ]

2

• Aphrodisias Odeumu(İ.S. 200)

Aphrodisias’daki odeum 1.200 kişilik bir Roma tiyatrosu olmuştur. Oturma sistemi genel görünüş ve tasarım olarak Roma tiyatrolarından çok Helenistik tiyatrolarına benzer ve daha büyük bloklardan oluşmuştur. Oturma ve sırt yüzeyi aynı malzemeden yapılmıştır. Oturma sıraları arasındaki her bir blok tek olarak kesilmiştir. Üst yüzeyler düz olarak bitirilmiştir

[ ]2

. Şekil 2.36, 2.37 ve 2.38’de Aphrodisias Odeumu’nun görünüş ve detayları gösterilmektedir.

Şekil 2.36. Aphrodisias Odeumu görünüş

[ ]21

Şekil 2.37. Aphrodisias Tiyatrosu- koridor ve oturma basamaklarından detay

[ ]

2

Şekil 2.38. Aphrodisias Tiyatrosu-X=oturma basamağı genişliği Y=oturma basamağı yükseliği

[ ]2

• Agrippa Odeumu-Atina (İ.Ö. 12)

Atina’daki Agrippa Roma Odeumu eski taş işçilikli tiyatroların güzel bir örneğidir. Oturma ve yürüme yüzeyleri belirli şekilde birbirlerinden ayrılmıştır. Yapım malzemesi mermerdir. Çatısı 25 m açıklığa kadar gelebilen ahşap kirişlerden oluşmaktadır. Orkestra Roma tiyatrolarında olduğu gibi büyük bir tiyatro niteliğindedir ve oturma yüzeyleri taşınabilir niteliktedir. İkinci yüzyılın ortalarında çatısı çökmüştür. Çoğunlukla trajedi, komedi ve müzik amaçlı gösteriler için kullanılmıştır. İç mekanı heykel ve mermer taşlarla dekore edilmiştir. Oturma kapasitesi 1200 kişiliktir. Odeumun arkasında kolonlardan oluşan çift sıra duvar bulunmaktadır. Bu duvar, sahneye güneş ışığını düşürmektedir. Ayrıca giriş bölümünde açık alan oluşturacak bir meydan yapılmıştır

[ ]

2 . Şekil 2.39, 2.40, 2.41 ve 2.42’de Agrippa Odeumu’nun plan, kesit ve detayı gfösterilmektedir.

Şekil 2.40. Agrippa Tiyatrosu enine kesiti

[ ]2

Şekil 2.41. Agrippa Tiyatrosu boyuna kesiti

[ ]

2

• Caesarea Tiyatrosu(İ.Ö. 27-İ.S. 41-54;İ.S. 200)

Caesarea’daki Roma tiyatrosu antik bir tiyatronun modern oturma bloklarıyla restore edilmiş halinin bir örneğidir. Tiyatronun tamamlanması oldukça fazla zaman almıştır. Bu tiyatronun kazısı fiili olarak yapılan yıkımı açığa çıkarmıştır ancak alt tabakada bulunan taş işlemeli bitiş günümüze ulaşmıştır. Günümüzde yapılacak festivallere ev sahipliği yapması için tekrar restore edilmiştir. Yerleşimde bulunan orijinal taşlarla tamamlanması yapılmıştır. Kullanılan prekast yüzey panelleri mevcut strüktür üzerine serilmiştir. Bu ekonomik bir çözüm olmakla birlikte yerleşim alanına uygun bir görüntü sağlamıştır. Yapılan modern restorasyon yöntemiyle her bir parça kolayca taşınabilir olmuştur. Aynı dönemde yapılan Aspendus tiyatrosuyla karşılaştırıldığında Helenistik taş işçiliğinin örneği görülmektedir. Bu tiyatroda diğerleri gibi eğimli bir tepede olduğu için drenaj açısından uygun bir şekilde konumlanmıştır

[ ]

2 . Şekil 2.43’de Caesarea Tiyatrosu’nun detayı gösterilmektedir.

Şekil 2.43. Caesarea Tiyatrosu-restorasyon sonrası koridor ve oturma basamakları

[2 s, :17]

• Aspendus Tiyatrosu(İ.S. 139-168)

Klasik Roma açıkhava tiyatrosu olan Aspendos kuşatılmamış (nonenveloping) tiyatro tipiyle yapılmıştır. Günümüze kadar korunmuştur. 7000 kişilik bir oturma düzenine sahiptir. Ege kıyısındaki Pmphlylia kentinde blunan tiyatro yerleşimde bulunan taşlardan yapılmıştır. Ancak skene bölümünün yüzeyi %80 ‘i kaybolmuşta olsa restorasyonlarla ayakta kalan mermerle kaplanmıştır. Cavea bölümü kemerli bitişleri dışında tepe üzerine oyulmuştur. Tek sayıda bulunan ara geçit yolu tiyatroyu ikiye ayırmaktadır. Tiyatronun üstü seyircileri güneş ışınlarından koruyacak çadır beziyle kapatılmıştır. Bunu için 58 tane kolon tuğla duvarların içindeki soketlere

yerleştirilmiştir

[ ]7

. Şekil 2.44, 2.45, 2.46, 2.47, 2.48 ve 2.49’da Aspendos Tiyatrosu plan, kesit vr görünüşleri gösterilmektedir.

Oturma yerleri paralel olarak bölünmüştür. 20 sıra aşağıda ve 20 sıra yukarıda olmak üzere bir geçiş yoluyla ayrılmıştır. Radyal merdiven sıralarının 10 tanesi orkestradan geçiş yoluna, 21 tanesi tiyatronun en üst geçiş yoluna ulaşır ve burada 59 tane kemer sırası bulunmaktadır. Sahne önündeki oturma yerleri üst düzeydeki senatör ve rahiplere ayrılmıştır

[ ]

22 .

Şekil 2.44. Aspendus Tiyatrosu-Aspendus Tiyatrosu planı

[ ]

7

Şekil 2.46. Aspendus Tiyatrosu oturma düzeni ve çıkış yolları

[ ]

2

Şekil 2.47. Aspendus Tiyatrosu kemerli çıkış yolu

[ ]2

Şekil 2.49. Aspendus Tiyatrosu iç görünüşü

[ ]23

• Colosseum (M.S. 80)

Çok amaçlı Roma arenası olan Colosseum tam kuşatılmış (fully enveloping) tiyatro tipi örneğidir. Eski çağlardaki en büyük arenadır. Görüş çizgileri tüm oturma yerlerinde oldukça iyidir. Akustik bir problem yaşanmamıştır. Bu arena Roma’da yapılan ilk taş amfitiyatrodur. Günümüz stadyumlarında bulunan merdiven kovası sistemleri, belli katların kısa zamanda boşaltılmasına olanak sağlamıştır. Girişler açıktır ve her sosyal guruba ait oturma yerleri sıralanmıştır. Dış cephedeki dört katlı duvarlak 50 metrelik yüksekliğe sahiptir

[ ]

7 . Şekil 2.50 ve 2.51’de Colosseum Tiyatrosu’nun görünüşleri gösterilmektedir.

Şekil 2.51 : Colosseum-İkinci kat sıralı kemerlerinin görünüşü-Üçüncü kat merdivenlerinin görünüşü

[ ]

2

Belgede Açıkhava Tiyatrolarının Akustik Açıdan Değerlendirilmesi: İstanbul Cemil Topuzlu Açıkhava Tiyatrosu Örneği (sayfa 68-77)