Tiyatroların büyük bir çoğunluğu seyircileri güneş ışığından korumak için kuzeye yerleştirilmişlerdir. 68 tiyatro üzerine yapılmış bir çalışmaya göre 50 tiyatro Roma döneminde (%74), 18 tiyatro Helenistik dönemde (%26) yapılmıştır. Bu tiyatrolar
[ ]
6 : 1. 32 tiyatro (%47) genel olarak kuzeye yönlendirilmiştir; bunların 29 tanesiRoma tiyatrosudur.
2. 16 tiyatro (%23) genel olarak doğuya yönlendirilmiştir; bunların 8 tanesi Roma tiyatrosudur.
3. 12 tiyatro (%18) genel olarak güneye yönlendirilmiştir; bunların 8 tanesi Roma tiyatrosudur.
4. 8 tiyatro (%12) genel olarak batıya yönlendirilmiştir; bunların 8 tanesi Roma tiyatrosudur (Tablo 2.2).
Tablo 2.2 : Antik Çağ tiyatrolarının yönlenişi
[ ]6
Tiyatro İsmi ve Yerleşimi Dönemi Yönlenişi
Orange, Fransa Roma Kb
Aventicum, İsviçre Roma Kb
Ostia, İtalya M.Ö. 19-12 Kb
Dionysus Tiyatrosu, Atina M.Ö 350 Gd
Antipatris Roma K
Sebaste Roma K
Leptis Tiyatrosu, Magna Roma Kd
Pompeii Roma Tiyatrosu, İtalya Roma Gd Dura Europos Artemis-Nanaia
temple-Small theatre-salon tipli
Roma Kb
Jericho Tiyatrosu Roma Kd
Sillyon Türkiye Roma G
Lyon Odium, Fransa Roma D
Augusta Raurica M.Ö. 43 B
Luca Tiyatrosu Roma K
Ostia Tiyatrosu, İtalya Roma Kb
Delos Tiyatrosu Helenistik D
Cherchel Tiyatrosu, Cezayir Roma K
Tivoli Tiyatrosu Yunan K
Trimgad Tiyatrosu, Cezayir Roma B
Treviri Tiyatrosu Roma B
Delphi Tiyatrosu Yunan Gd
Sepphoris Roma Kd
Chesonesos, Kırım Yunan G
Augusta Treverrum, Batı Almanya 1. yy. D
Delos Helenistik B
Perge Tiyatrosu Helenistik D
Tivoli Yunan Tiyatrosu Yunan K
Priene Tiyatrosu Erken Helenistik dönem 4. yy.
M.Ö. K
Philippopolis Tiyatrosu, Suriye 3. yy.’ın ilk yarısı D Ephesus Büyük Tiyatrosu 1. yy. M.Ö.
Beit Ras Tiyatrosu, Ürdün Helenistik K
Lion Tiyatrosu, Fransa Roma D
Palmyra Tiyatrosu Roma K
Shahb Tiyatrosu Roma G
Verona M.Ö. 1 yy.’ın sonları B
Ephesus Tiyatrosu Helenistik D Side Tiyatrosu, Türkiye Helenistik K Aphrodisias Tiyatrosu Helenistik D
Patara Tiyatrosu, Türkiye Kb
Legio Tiyatrosu Roma D
Amman Tiyatrosu, Ürdün 2. yy. başları K
Kuzey Tiyatro,Ürdün 2. yy. K
Güney Tiyatro, Jerash- Ürdün M.S. 81-96 K Kuzey Tiyatro, Jerash-Ürdün 2. yy. K Batı Tiyatro, Umm-Qais-Ürdün 2. yy. B
Petra Tiyatrosu, Ürdün 1. yy. Kd
Wadi Sabra Tiyatrosu, Petra Roma Gb Pella Tiyatrosu, Ürdün 2. yy. başları Gb Festival Tiyatrosu, Jerash Ürdün 2. yy. sonları 3. yy. başları D Augstodunum Tiyatrosu, Autun,
Fransa Roma D Aspendos, Türkiye M.S. 161-180 Gd Hierapolis , Türkiye M.S. 193-211, M.S. 337-361 (Roma) G Pergamun, Türkiye Attalid Krallığının ilk dönemleri,
M.Ö. 3. yy. ortaları D Miletus, Türkiye M.Ö. 300 (Helenistik) Gb Aphrodisias, Türkiye M.Ö. 300 ( Erken Helenistik
Dönem) D
Bosra Tiyatrosu, Suriye Roma K
Hierapolis Helenistik Tiyatrosu, Türkiye
Helenistik Gb
Odeon, Amman- Ürdün M.S. 2 yy. B
Odeon, Türkiye Roma G
Odeon of Herodes Atticus G
Pompeii Roma Odeon, İtalya Roma Gd
Odeon at Sillyon, Türkiye Roma G
Konawat Tiyatrosu, Suriye Roma B
Potlemois Tiyatrosu Roma Gb
Scythopolis (Shechem) Tiyatrosu Roma K
Samarie Tiyatrosu Roma K
Sahir Tiyatrosu Roma K
Shumi Tiyatrosu Roma D
Caesarea Tiyatrosu Roma B
Scythopolis Tiyatrosu Roma K
Dor Tiyatrosu Roma K
Burada gösterilen 67 tiyatronun dışında , Büyük Suriyede de 29 tiyatro bulunmaktadır.
Bu Tiyatroların yönelimleri ise : 1. 20 tanesi Kuzey (%20) 2. 4 tanesi Güney (%14) 3. 3 tanesi Doğu (%11) 4. 2 tanesi Batı (%7)
şeklinde olmaktadır. Tablo 2.3’te Suriye’de bulunan tiyatroların yönlenişi gösterilmektedir
[ ]6
.Tablo 2.3 : Suriye’de bulunan tiyatroların yönlenişi
[ ]6
Tiyatro İsmi ve Yerleşimi Dönemi Yönlenişi
Beit Ras Tiyatrosu,Ürdün Helenistik K Amman Tiyatrosu M.S: 2.yy. başları K Umm-Qasis Kuzey Tiyatrosu,Ürdün M.S. 2. yy. K Jerash Güney Tiyatrosu, Ürdün M.S. 81-96 K Jerash Kuzey Tiyatrosu,Ürdün M.S. 2. yy. K Umm-Qasis Batı Tiyatrosu,Ürdün M.S. 2. yy. B Petra Tiyatrosu,Ürdün M.S. 1. yy. Kd Wadi Sabra tiyatrosu,Petra Roma Gb Pella Tiyatrosu,Ürdün M.S. 2. yy. başları Gd Festival Tiyatrosu,Jerash,Ürdün M.S. 2. yy.,3. yy. başları D Amman Odeonu,Ürdün M.S. 2. yy. B Dura Europos Aremisi, Nanaia
Tapınağı, küçük Tiyatro-salon tipli
Roma Kb
Jericho Tiyatrosu,Hippodrome ile
birlikte Roma Kb
Scythopolis (Shechem) Tiyatrosu Roma K
Samarie Tiyatrosu Roma K
Sahir Tiyatrosu Roma K
Shumi Tiyatrosu Roma D
Caesarea Tiyatrosu Roma B
Scythopolis Tiyatrosu Roma K
Sepphoris Tiyatrosu Roma Kd
Antipatris Tiyatrosu Roma K
Sabeste Tiyatrosu Roma K
Legio Tiyatrosu Roma D
Bosra Tiyatrosu, Suriye Roma K Konawat Tiyatrosu,Odeonu,Suriye Roma B
Dor Tiyatrosu, Suriye Roma K
Hammat Gader Tiyatrosu,Suriye Roma Kb Philippopolis Tiyatrosu, Bosra, Suriye M.S. 1. yy. yarısı, 2. yy. G
Böylece Roma tiyatrolarının büyük çoğunluğunun kuzeye, Helenistik tiyatroların ise doğu ve güneye bakmaktadır. Bu da bize Helenistik şehirlerin tepelerin doğu ve güney yamaçlarına yerleşme nedenini açıklamaktadır.
Romalılar tiyatrolarını yönlenişini seçmekte Yunanlılardan daha dikkatli olmuşlardır. Güneye yönlenmemeye dikkat edilmesinin nedeni güneşin zararlı etkilerinden korunmaktır. Kötü hava şartlarına sahip alanlardan kaçınılmıştır ve daha sağlıklı alanlara yönlenilmiştir. Ayrıca güneş ışığının seyirciler için önemli bir gereksinim olduğunu belirten düşünceler de olmuştur
[ ]
6 .Bu nedenden dolayı, Roma tiyatrolarının büyük bir çoğunluğu, dinleyicileri güneşin yükselişinden korumak için kuzeye yönlendirilmişlerdir. Büyük tiyatrolar kuzeye yönlenirken ‘’odea’’ adı verilen üstü kapalı küçük tiyatrolar güneye yerleşmişlerdir. Yapılan araştırmalara göre bu nedenden dolayı Suriye’de bulunan tiyatroların büyük bir çoğunluğu kuzeye yönlendirilmiştir. Yönlendirme için yapılan tüm bilinçli yaklaşımlar seyircileri direk güneş ışığından korumaktadır. Yapılan araştırmalara göre Amman ve Um-Qais’de bulunan tiyatrolarda büyük tiyatrolar kuzeye yönlenirken küçük tiyatrolar güneye yönlendirilmiştir. Küçük tiyatrolarda çatı kapalı olduğu için yönlendirme önemli değildir. Suriye’de bazı küçük tiyatrolar da kuzeye yönlendirilmiştir. Bazı zamanlarda teknolojik iklimlendirme yöntemleri kullanılmıştır. Tiyatro strüktürlerinin üzerine çadır bezi gerilmiştir. M.S. 78 yılında bir havalandırma sistemi geliştirilmiştir. Pella Tiyatrosu’nda ‘‘proscenium’’ önünden bir dere geçmektedir ve orkestranın merkezinde su toplanıp orkestranın altından yer altı kanallarıyla oturma yerlerine suyun akması sağlanmıştır. Böylece su kendisiyle birlikte soğuk hava dalgasını da beraberinde taşımakta ve ferahlık etkisi yaratmaktadır