Riske Maruz Değer İle İlgili Örnek Uygulama

Ülkemizde bankacılık sektöründe risk yönetimi açısından RMD yöntemi, kullanımı henüz yaygın olmayan bir yöntemdir. Ülkemiz finans yazınında yöntem üzerine henüz geniş bir tartışma ortamı bulunmamakla beraber, yapılan çalışmalar daha çok RMD kavramı ile temel yaklaşımların tanımlanması çerçevesinde olmuştur.

Çalışmamızda oluşturulan gözlem seti 31.10.2001 – 05.11.2003 dönemini kapsamaktadır. Ele alınan dönemin belirgin özelliği seçim öncesi ve seçim sonrası uygulamalara dayanmasıdır. 31.10.2001- 01.11.2002 dönemi seçim öncesi bir yıllık, 04.11.2002- 05.11.2003 dönemi seçim sonrası bir yıllık süreci kapsamaktadır(EK). Tahminlerde her iki dönem özelliklerinin etkisi görmek açısından söz konusu dönemler esas alınmıştır.

Örnek uygulamada İMKB 100 indeksi ile TRL/USD döviz kuru esas alınmıştır. Oluşturulan portföye ilişkin olarak varyans-kovaryans yöntemine göre günlük RMD tahmini yapılmış, ardından RMS ve Piyasa Riskine Maruz Tutar bulunmuştur.

Uygulamada, sermaye tabanı 20.000 Milyar TL olan bir X bankasının İMKB 100’ü temsil eden 1.500 Milyar TL’lik bir hisse senedi pozisyonu ile 1 Milyon USD tutarında açık pozisyondan oluşan portföylerin tekil pozisyon bazında RMD tahminleri yapılmıştır.

Varyans-Kovaryans yöntemi için verili dönem itibariyle her iki seri için getiri oranları bulunurken yüzde değişimler kullanılmıştır. Hesaplama yapılırken %99 güvenirlik aralığı ve 1 günlük elde tutma süresi dikkate alınmıştır.

Seçim Öncesi(31.10.2001-01.11.2002) Yöntem:Varyans-Kovaryans

Tekil PozisyonI: 1.500 Milyar TL İMKB 100 İndeksi Veri Adeti:252

Güven Aralığı:% 99

RMD: 89.236.577.000 TL

Seçim Sonrası(04.11.2002-05.11.2003) Yöntem:Varyans-Kovaryans

Tekil PozisyonI:1.500 Milyar TL İMKB 100 İndeksi Veri Adeti:252 Standart Sapma:%2,84 Güven Aralığı:% 99 RMD: 99.256.515.000 TL Seçim Öncesi(31.10.2001-01.11.2002) Yöntem:Varyans-Kovaryans

Tekil PozisyonII: 1 Milyon USD Açık Pozisyon Dönem:31.10.2001-01.11.2002 Veri Adeti:261 Ortalama Kur:1.492.900 TL Standart Sapma:%1,1629 Güven Aralığı:% 99 RMD: 40.450.354.000 TL Seçim Sonrası(04.11.2002-05.11.2003) Yöntem:Varyans-Kovaryans

Tekil PozisyonII: 1 Milyon USD Açık Pozisyon Dönem:04.11.2002-05.11.2003 Veri Adeti:262 Ortalama Kur:1.523.200 TL Standart Sapma:%1,0702 Güven Aralığı:% 99 RMD: 37.979.300.000 TL

Seçim öncesi bir yıllık ve seçim sonrası bir yıllık dönemler karşılaştırıldığında; İMKB 100’ü temsil eden 1.500 Milyar TL’lik portfoye ait RMD’nin seçim sonrası (99.256.515.000 TL) seçim öncesine (89.236.577.000

TL) göre yükseldiği; 1 Milyon USD tutarında açık pozisyondan oluşan portföye ait RMD’nin seçim sonrası

(37.979.300.000 TL) seçim öncesine (40.450.354.000

TL) göredüştüğü tespit edilmiştir.

Seçim Öncesi ve Sonrası Riske Maruz Sermaye (RMS) Gereksinimi ve Piyasa Riskine Maruz Tutar (PRMT)

Seçim Öncesi

Tekil PozisyonI:1.500 Milyar TL İMKB 100 İndeksi

RMD: 89.236.577.000 TL

PRMT=12,5*RMS=

12,5*267.709.731.000=3.346.371.638.000 TL

Sermaye tabanı 20.000 Milyar TL olan X Bankası seçim öncesi portföyünde tutmuş olduğu 1.500 Milyar TL tutarındaki İMKB 100 indeksinden dolayı sermaye tabanını 268 Milyar TL artırarak 20.268

Milyar TL yükseltmesi gerekmektedir. X Bankasının sermaye yeterlilik rasyosunu asgari %8 tutturması zorunlu olduğundan dolayı söz konusu portföyden dolayı maruz kaldığı piyasa riski 3.346 Milyar TL’ye yükselmiştir.

Seçim Sonrası

Tekil PozisyonI:1.500 Milyar TL İMKB 100 İndeksi

RMD: 99.256.515.000 TL

RMS=3*RMD=3*99.256.515.000=297.769.545.000 TL

PRMT=12,5*RMS=

12,5*297.769.545.000=3.722.119.313.000 TL

Sermaye tabanı 20.000 Milyar TL olan X Bankası seçim sonrası tutmuş olduğu 1.500 Milyar TL tutarındaki İMKB 100 indeksinden oluşan portföyden dolayı sermaye tabanını 298 Milyar TL artırarak 20.298

Milyar TL yükseltmesi gerekmektedir. X Bankasının sermaye yeterlilik rasyosunu asgari %8 tutturması zorunlu olduğundan dolayı söz konusu portföyden dolayı maruz kaldığı piyasa riski 3.722 Milyar TL’ye yükselmiştir.

Rakamlar karşılaştırıldığında; X Bankasının 1.500 Milyar TL tutarındaki İMKB 100 indeksinden oluşan portföyden dolayı sermaye tabanını ve dolayısıyla piyasa riskine maruz kaldığı tutarı seçim sonrası seçim öncesine göre arttırması gerektiği anlaşılmaktadır.

Seçim Öncesi

Tekil PozisyonII: 1 Milyon USD Açık Pozisyon

RMD:40.450.354.000 TL

RMS=3*RMD =3*40.450.354.000=121.351.062.000 TL

PRMT=12,5*RMS=

12,5*121.351.062.000= 1.516.888.275.000 TL

Sermaye tabanı 20.000 Milyar TL olan X Bankası seçim öncesi 1 Milyon USD açık pozisyondan dolayı sermaye tabanını 121 Milyar TL artırarak 20.121

Milyar TL yükseltmesi gerekmektedir. X Bankasının sermaye yeterlilik rasyosunu asgari %8 tutturması zorunlu olduğundan dolayı söz konusu portföyden dolayı

maruz kaldığı piyasa riski 1.517 Milyar TL’ye yükselmiştir.

Seçim Sonrası

Tekil PozisyonII: 1 Milyon USD Açık Pozisyon

RMD: 37.979.300.000 TL

RMS=3*RMD=3*37.979.300.000= 113.937.900.000 TL

PRMT=12,5*RMS=

Sermaye tabanı 20.000 Milyar TL olan X Bankası seçim sonrası 1 Milyon USD açık pozisyondan dolayı sermaye tabanını 114 Milyar TL artırarak 20.114

Milyar TL yükseltmesi gerekmektedir. X Bankasının sermaye yeterlilik rasyosunu asgari %8 tutturması zorunlu olduğundan dolayı söz konusu portföyden dolayı maruz kaldığı piyasa riski 1.424 Milyar TL’ye yükselmiştir.

Rakamlar karşılaştırıldığında; X Bankasının 1Milyon USD tutarındaki açık pozisyondan dolayı sermaye tabanını ve dolayısıyla piyasa riskine maruz kaldığı tutarı seçim sonrası seçim öncesine göre azaltması gerektiği anlaşılmaktadır.

Sonuç olarak; sermaye tabanı 20.000 Milyar TL olan X Bankası’nın RMD gibi Riske Maruz Sermaye Tutarı ve Piyasa Riskine Maruz Tutarı seçim sonrası İMKB 100’ü temsil eden portföy için artarken; 1 Milyon USD tutarında açık pozisyonu temsil eden portföy için azalmıştır

3.4.4 Riske Maruz Değer Yöntemine Yöneltilen Eleştiriler

RMD metodolojisi birçok açıdan eleştirilmektedir. Bazı eleştirilerle RMD’ye kavramsal düzeyde karşı çıkılmaktadır. Bu eleştiriler daha çok risk yönetiminin amaç fonksiyonunun maksimum kâr ve zarar belirlemenin ötesinde, kurumsal varlığın sürdürülebilirliği üzerinde şekillenmesi gerektiği düşüncesinden kaynaklanmaktadır. Bu açıdan RMD’ye göre senaryo analizinin daha anlamlı olduğu dile getirilmektedir. Öte yandan RMD’ye kavramsal düzeyde getirilen bir eleştiri de, RMD yönteminin objektif kriterlerle sınırlandığı, oysa risk almanın sübjektif bir durum olduğu ve insan unsurunun önemli olduğu düşüncesinden hareket etmektedir53_.

Uygulama açısından getirilen eleştiriler ise, daha çok varsayımlara ilişkin eleştirilerdir. RMD’nin her koşulda geçerli olmayan varsayımlara göre kurulduğu ve geçmişin geleceğin bir temsili olacağı varsayımlarının

53 _{N.Talep, “Against Value at Risk”,} http://pwl.net.com/~ntaleb,1997

modeli saptırabileceği belirtilmektedir. Diğer bir eleştiri de RMD’nın beklenmedik, uç piyasa koşullarından etkilenmesidir. Modeller volatilite ve/veya geçmiş değişimlere dayandığından, uç piyasa koşullarından etkilenmekte ve RMD tahmini, model reddedilebileceği sapmalar gösterebilmektedir.

RMD tahmininde varlıkların cari piyasa fiyatlarıyla satılabileceği varsayımı da yapılmaktadır. Firma, likiditesi yüksek olmayan bir finansal aracı piyasada satamama durumuyla karşılaşabilir. Bu durumda RMD tahmini yine sapmalar gösterecektir. Öte yandan firmaların çıkardığı ürünlere ilişkin olarak “default” riskinin ortaya çıkması, finansal aracın fiyatlama yöntemlerinin başarısız olması dolayısıyla RMD yönteminin zayıf kalmasına yol açacaktır Ayrıca finansal araçlara ilişkin volatilite hesaplanırken hangi yöntemin en iyi tahmin yöntemi olduğu hususunun yeterince açıklık kazanmaması eleştirilen noktalardan biridir.

3.5 RİSKE MARUZ DEĞERİ TAMAMLAYAN