Rekreasyonun Farklı Açılardan Sınıflandırılması

Yapılan araştırmalar incelendiğinde rekreasyonun çok farklı açılardan sınıflandırıldığını görmek mümkündür. Çünkü her rekreasyonel faaliyet, icra edildiği mekânın özelliğine, yapılış amacına, insan ya da toplum üzerinde bıraktığı etkiye yani işlevine göre farklılıklar gösterir. Hatta rekreasyonel faaliyetler, etkinliklere katılma şekline (aktif, pasif), katılımcı sayısına (bireysel, grup), yerel özelliklerine (kırsal, kentsel) göre de farklı şekillerde incelenip sınıflandırılabilmektedir. Çünkü

kişi yada grup hangi rekreasyonel faaliyeti gerçekleştirmeye karar vermişse, ortaya buna uygun bir rekreasyon çeşidi ortaya çıkacaktır. Kişilerin bireysel veya gruplar olarak birbirinden bağımsız ve farklı hareket ettikleri, dolayısıyla da farklı amaç ve isteklerinin olacağı düşünüldüğünde, rekreasyon için farklı sınıflandırmaların kaçınılmaz bir gerçek olduğu net bir şekilde görülebilecektir.

4.4.1. Amaçlarına göre rekreasyonun sınıflandırılması

Karaküçük (2008) insanların rekreasyona katılma amaçlarını dikkate alarak aşağıdaki gibi bir sınıflandırma yapmıştır.

 Dinlenme amaçlı rekreasyon: Beden ve ruh sağlığının korunması amacıyla yapılan rekreasyon etkinlikleridir.

 Kültürel amaçlı rekreasyon: Kültüre duyulan ilgi veya merak sayesinde eski sanat ve tarihi eserleri içeren ve kültürel dokusunu koruyan alanların ziyaret edilmesi aktivitelerini içerir.

 Toplumsal amaçlı rekreasyon: Toplumsal ilişkiler kurmak ve geliştirmek amacıyla yapılan etkinliklerdir.

 Sportif amaçlı rekreasyon: Aktif spor yaparak veya pasif şekliyle seyirci, taraftar, yönetici veya başka bir şekilde boş zaman sportif etkinliklerle değerlendirilmesidir.

 Turizm amaçlı rekreasyon: Öncelikle tatil dönemlerinde, yerleşim alanı dışında farklı mekânları gezmek, görmek ve dinlenmek amacıyla yapılan etkinliklerdir.

 _{Sanatsal amaçlı rekreasyon: Sanatsal bir ürün ortaya koymak} amacıyla, bir çok alanda yapılan etkinliklerdir.

4.4.2. Fonksiyonel açıdan rekreasyonun sınıflandırılması

Fonksiyonel açıdan rekreasyonun özel işlevleri de dikkate alınarak belirli eylem ve durgunluk hallerine göre de bir sınıflandırma yapılabilir. (Hazar 2003, Akesen 1978). Bunlar;

 Ticari rekreasyon: İnsanlar rekreatif ihtiyaçlarını çeşitli kurum ve kuruluşların sunduğu hizmetlerden masrafsız olarak giderebilecekleri gibi kar amacıyla sunulan hizmetleri de aynı amaçla satın alabilir. Diğer bir ifadeyle ticari amaçlı olarak organizatörlerin düzenledikleri ve katılımcıların ücret ödeyerek faydalandıkları etkinliklerdir.

 Sosyal rekreasyon: İnsanlar arası ilişkiler kurma ve beşeri ilişkileri kuvvetlendirmeye yönelik etkinliklerdir. Çeşitli şekillerde insanların bir araya gelip yemek yemeleri gibi eylemleri içerir. Bu tip eylemler gelir düzeyiyle ilişkilidir. Gelir düzeyi arttıkça sosyal rekreasyon faaliyetleri de artmaktadır.

 _{Uluslararası rekreasyon: Gelişen boş zaman anlayışıyla beraber şehir} içi rekreasyondan sonra kırsal ve sonrasında da eylemler, uluslararası seyahatler ve etkinlikler olarak kendisini göstermeye başlamıştır.

 Estetik rekreasyon (sanatsal rekreasyon): Pasif bir nitelik taşıyan bu eylemler daha çok yüksek eğitim ve kültür düzeyli insanlar için söz konusu olmaktadır. Etkin bir rekreasyondan hoşlanmayan insanlar için sanat olaylarını izleme, ünlü müzik yapıtlarını dinleme gibi eylemleri oluşturmaktadır.

 Fiziksel rekreasyon: Açık veya kapalı alanlarda yapılan tüm spor çeşitlerini kapsar. Oldukça masraf gerektirmektedir. Ancak yüzme havuzu, spor sahaları gibi tesisleri daha çok insanın yaralanacağı şekilde düzenlemek bu masrafı azaltmaktadır.

 Orman rekreasyonu: Arazi ve su kullanımı rekreasyon eylemlerinin çoğunda önemli bir yer tutmaktadır. Bu imkânları ise, ormanlar sağlamaktadır. Kullanım açısından orman rekreasyon eylemleri; 1. yoğun, 2. az yoğun veya dağınık eylemler olarak planlanabilmektedir.

 Sağlık rekreasyonu: Sağlığı koruyucu, tedavi edici boş zaman değerlendirme etkinlikleridir.

 Sanatsal rekreasyon: İnsanların sanatsal becerilerini geliştirici ve artırıcı etkinliklerdir.

 Kültürel rekreasyon: Katılımcıların bilgi ve becerilerini artırmaya yönelik her türlü boş zaman değerlendirme etkilikleridir.

 Turistik rekreasyon: İnsanların turizm olayına katılarak boş zamanları değerlendirmeleri, başka bir deyişle turistik boş zaman diliminde gerçekleştirilen boş zaman değerlendirme etkinlikleri olarak ifade edilebilir.

4.4.3. Çeşitli kriterlere göre rekreasyonun sınıflandırılması

 Yaş faktörüne göre: Çeşitli yaş gruplarının kendi özelliklerine göre tercih ettikleri etkinlikler,

 Faaliyete katılanların sayısına göre: Ferdi, grupla, kitlesel veya aile olarak katılınan rekreatif etkinlikler,

 Zamana göre: Yazın, kışın veya başka bir mevsimde yapılabilen rekreatif etkinlikler. Ayrıca günlük ve hafta sonları ile emeklilik dönemlerini kapsayan uzun boş zamanlarda gerçekleştirilen etkinlikler,

 Kullanılan mekâna göre: Açık veya kapalı alanlarda yapılan etkinlikleri kapsamaktadır. Genel boyutları ile açık havada yapılan tüm rekreasyonel kullanımları içeren bir rekreasyon tipi olarak tanımlayabileceğimiz açık hava rekreasyonunun başta temel fonksiyonlarını ormanlar, dağlar ve su bölgeleri oluşturmaktadır. Bu kişinin modern şehir yaşamında kapalı yerdeki ruhsal gerginliğinden kurtulması, rahatlaması ve özgürlüğünü yaşaması için fizyolojik ve ruhsal bir ihtiyacını karşılamaktadır. Kapalı mekân sporları, sinema, tiyatro, toplantı ve diğer benzeri aktiviteler ile radyo dinlemek, tv seyretmek, kitap okumak, arkadaş ziyaretleri, dinlenmek gibi ev içi eylemler “kapalı alan rekreasyon faaliyetlerini” oluşturmaktadır.

 Sosyolojik muhtevaya göre: Lüks, geleneksel ya da belirli halk kesimlerinin desteklemesiyle katılımın sağlandığı rekreasyon etkinlikleri (Karaküçük 2008).

Pehlivanoğlu (1986), yapılan mevcut sınıflandırmalara göre planlama açısından önem taşıyan ve pratikte geniş ölçüde kullanılan rekreasyon tiplerini 4 başlık altında toplamıştır.

1. Yapısal sınıflandırma (Mekânın yapısal özelliğine göre sınıflandırma): Rekreasyonel faaliyetlerin gerçekleştirildiği mekânın özelliğine göre yapılan bu sınıflandırmaya göre, açık hava rekreasyonu ve kapalı mekân rekreasyonu olmak üzere iki rekreasyon tipi ortaya çıkmaktadır. Açık hava rekreasyonu, doğa koşullarına bağlı olarak, bireylere daha geniş hareket olanağı sağlayan rekreasyon türüdür. Kapalı mekân rekreasyonu ise, konutlar başta olmak üzere iç mekânlarda sürdürülen rekreasyon çeşididir.

2. Yersel sınıflandırma (Rekreasyon mekânının uzaklığına göre sınıflandırma): Rekreasyonun gerçekleştiği mekânın konumu veya bulunduğu yer dikkate alınarak yapılan bu sınıflandırmada kentsel ve kırsal rekreasyon olmak üzere 2 tip rekreasyon söz konusudur. Kentsel rekreasyon, yerleşim alanları içinde yer almakta ve kentsel koşullar doğrultusunda ortaya çıkmaktadır. Kırsal rekreasyon ise, yerleşim alanları dışında kalan, kırsal nitelikli alanlarda gerçekleşen rekreasyon tipidir.

3. İçeriksel sınıflandırma: Rekreasyon eylemlerinin gerektirdiği düşünsel veya bedensel hareketlilik durumuna göre aktif ve pasif olmak üzere birbirinin karşıtı 2 tip rekreasyon tanımlanmaktadır. Bunlardan yoğun hareket ve belirli bir güç harcamayı gerektiren ve genellikle bedensel uğraşları kapsayan rekreasyon tipi aktif rekreasyondur. Pasif rekreasyon ise, belirli bir dinamizm gerektirmeyen, daha çok bireyin iç dünyasına yönelik doyumları hedefleyen rekreasyon tipidir.

4. Zamansal sınıflandırma: Rekreasyon eylemlerinin gerçekleştiği serbest zaman dilimi dikkate alınarak yapılan sınıflandırmada "günlük" ve "tatil" rekreasyonu olmak üzere 2 tip rekreasyon söz konusudur. Günlük rekreasyon, daha çok bireyin yaşadığı yakın yaşam çevresinde, günübirlik olarak ve oldukça kısa mesafelerde gerçekleşen rekreasyon tipidir. Tatil rekreasyonu ise haftalık ve yıllık tatillerde, genellikle yaşanan yakın çevre dışında gerçekleşen rekreasyon eylemleridir.

Sonuçta rekreasyon faaliyetleri hangi sınıfta yer alırsa alsın hepsinin ortak amacı, bireyin fiziksel ve ruhsal açıdan rahatlamasını sağlamaktır. Çünkü tekrar

yaşanması mümkün olmayan bu zaman diliminde birey, elinden geldiği kadar hem kendisine, hem de çevresine yararlı olacak etkinliklerde bulunmalıdır. Anonim (1983)’in yayınladığı Gençlik Komisyonu Raporu’nda rekreasyonun temel amacı, bireye kişilik bütünlüğü kazandırmak, bu arada toplumun gelişmesine olumlu katkıda bulunmak olarak açıklanmaktadır (Gülbahçe 1996).