Rehberlik ve İletişim

Tablo 59. İmam-hatiplerin dini konularda komşularına rehberlik yapma durumu

Kişi sayısı Komşulara dini konularda

rehberlik yapma durumu adet %

Evet 196 96,1

Hayır 8 3,9

Toplam 204 100,0

339

Hamdi Uygun, a.g.t., s. 17.

340

Fahri Kayadibi, a.g.e., s. 161.

341

Mehmet Emin Ay, a.g.trbliğ., s. 115-116.

İmam-hatiplerin %96,1’inin dini konularda komşularına rehberlik ettiği, %3,9’u gibi çok az bir oranın da komşularına rehberlik etmediği anlaşılmaktadır. Çok büyük oranda imam-hatiplerin dini konularda başvurulan merci olduğu, cami içi-dışı cemaatle ve komşularıyla iyi ilişkiler içinde olduğu söylenebilir. Yapılan bir araştırmada görevlilerin bir kısmı cemaatlerinin eğitimi için vakit ayırmış, eğitim faaliyetlerinde cemaatlerine dini konularda sohbet etmiş ve Kur’an-ı Kerim öğretmiştir.343

Bursa’da yapılan bir araştırmada elde edilen bulgulara göre din görevlilerinin fonksiyonlarını yeterince yerine getiremediği, cemaat ve halkın üzerindeki tesirlerinin de sınırlı kaldığı anlaşılmıştır.344 Buna bağlı olarak din görevlilerinin komşularına yaptıkları rehberlikte yetersiz kaldıkları söylenebilir.

Yapılan başka bir araştırmada cemaat, imamların namaz kıldırmaları, hutbe ve vaaz vermeleri yanında, diğer dini ve sosyal işlerinde de imamın yanında olmasını, kendisine yardımcı olmasını, özellikle dini vazifelerinde kendisine rehberlik etmesini istemekte ve ona ihtiyaç duyduğunu belirtmektedir. Cemaat, namaz, oruç, zekat ve hac gibi İslamın temel şartları olarak bilinen dini pratiklerin dışında cenaze, mevlit, hatim, nikah, sünnet gibi dini merasimleri de yapılması gereken dini pratikler olarak görmektedir.345 Dolayısıyla im- hatiplere cami dışında da çok büyük görevler düştüğü görülmektedir.

Tablo 60. Yaş grubu ile komşulara dini konularda rehberlik yapma arasında ilişki

Yaş grubu Evet Hayır Toplam

adet 21 3 24 18-30 % 87,5 12,5 100,0 adet 97 3 100 31-40 % 97,0 3,0 100,0 adet 63 2 65 41-50 % 96,9 3,1 100,0 adet 15 0 15 51- yukarısı % 100,0 0,0 100,0 adet 196 8 204 Toplam % 96,1 3,9 100,0 343

Veysel Demir, a.g.t., s. 140.

344

Veysel Demir, a.g.t., s. 134.

Yaş grubu ile komşulara dini konularda rehberlik yapma arasındaki ilişkiye bakıldığında, yaş grubu arttıkça komşulara dini konularda rehberlik yapma oranının da arttığı görülmektedir. Bu oran 18-30 yaş grubunda %87,5 iken, 51 ve yukarı yaş grubunda %100’e ulaşmıştır. Genç görevlilerin komşularla daha az diyalog kurduğu, onların sorunlarına daha az rehberlik ettiği anlaşılmaktadır. Bunda yeni göreve başlamış olmalarının, tecrübenin ve kıdemlerinin az olmasının etkili olduğu söylenebilir.

Yaş, görev süresi, kıdem ve tecrübe attıkça mesleki yeterlilik de arttığından, komşulara yapılan rehberliğin arttığı görülmektedir. Yaşın artmasıyla komşulara yapılan rehberlik arasında pozitif artış vardır. Çevreye yapılan rehberlikler de imam-hatibin yaygın din eğitimindeki rolünü etkilemektedir. İmam-hatiplerin zaman zaman evleri dolaşarak, ziyarette bulunmaları din eğitimi açısından yararlı olacaktır.346

Tablo 61. Cemaatin ve çevrenin imam-hatiplere son bir ay içinde dini bir problemini danışma durumu

Kişi sayısı Cemaattin son bir ay içinde bir problemini imam-

hatibe danışma durumu adet %

Evet 185 90,7

Hayır 19 9,3

Toplam 204 100,0

Ankete katılan imam-hatiplerin büyük çoğunluğuna, cemaatten ve çevreden son bir ay içinde dini bir problemini danışan olduğu, çok az bir kısmına da danışan olmadığı görülmektedir. İmam-hatiplerin tamamına yakınının çevresine rehberlik ettiği ve çevresiyle iyi iletişim kurduğu anlaşılmaktadır.

Hasan Dam’ın yaptığı benzer çalışmaya katılan deneklerin çoğunluğu, din ile ilgili bir problemle karşılaştığında ya da herhangi bir öğrenme gereksinimi duyduğunda, bunu öncelikle çevresinde dini bilgisine güvendiği kişilere sorduğunu, daha sonra kendisinin araştırdığını söylemiştir. Bunları sırasıyla, cami görevlilerine ve müftülüğe sorduklarını ifade edenler izlemektedir. Din ile ilgili öğrenme ihtiyaçlarının karşılanmasında, din görevlilerinin

daha az oranda tercih edilmesi, onların mesleki yetersizliklerinin ve kendilerine fazla güven duyulmamasının bir sonucu olarak görülmektedir.347

İmam-hatiplerin görevinin sadece namaz kıldırmakla sınırlı olmadığı, sürekli cemaatle ve çevresiyle ilişkilerinin devam ettiği söylenebilir. İmam-hatipler, kendilerine dini sorun ve problemlerini danışan insanlara yardımcı olarak, mesleki yeterliliklerini ve yaygın din eğitimindeki rollerini arttırmış olacaktır.

Tablo 62. İmam-hatiplerin toplumdaki diyolog kurduğu yaş grupları

Kişi sayısı Diyalogun daha iyi

sağlandığı yaş grupları adet %

15-25 yaş 36 17,6

26-35 yaş 90 44,1

36-50 yaş 68 33,3

51- yukarısı 10 4,9

Toplam 204 100,0

Ankete katılan imam-hatiplerin %44,1’inin, 26-35 yaş arasındakilerle (ilk yetişkinler), % 33,3’ünün 36-50 yaş arasındakilerle (orta yaştakiler), %17,6’sının 15-25 yaş arasındakilerle (gençler), %4,9 gibi çok az bir kısmının ise 51 ve yukarı yaştakilerle (yaşlılar)daha iyi diyalog kurduğu görülmektedir. Gençlerle diyalogun olmasına rağmen, gençlerin camiye çok fazla devam etmedikleri görülmektedir. Gelişim çağının da etkisiyle imam-hatiplerin bu yaştakilerle çok fazla diyalog kuramadığı söylenebilir. En çok ilişkinin ilk yetişkinlerle, en az ilişkinin ise yaşlılarla olduğu da dikkate değerdir. İmam-hatipler ayrım yapmaksızın her yaş grubuyla ilişkilerini en üst seviyede tutmaya çalışmalıdır Bu, yaygın din eğitimi açısından da çok önemlidir.

Samsun’da yapılan bir çalışmada, araştırmaya katılan yetişkinlerin yaklaşık yarısından biraz fazlasının, din görevlililerine her türlü problemlerini rahat bir şekilde açabildiklerini söylerken, üçte biri ise, bazı problemlerini utandığı ya da gizli kalmasını istediği için sormadığını ifade etmiştir.348 Yetişkinlerin yarıya yakınının, din görevlileriyle diyoloğunun iyi olduğu görülmektedir.

347

Hasan Dam, a.g.t., s. 167.

Tablo 63. Yaş grubu ile diyalogun daha iyi sağlandığı yaşlar arasındaki ilişki Yaş grubu 15-25 yaş 26-35 yaş 36-50 yaş 51- yukarısı Toplam

adet 5 13 6 0 24 18-30 % 20,8 54,2 25,0 0,0 100,0 adet 13 51 30 6 100 31-40 % 13,0 51,0 30,0 6,0 100,0 adet 13 24 26 2 65 41-50 % 20,0 36,9 40,0 3,1 100,0 adet 5 2 6 2 15 51- yukarısı % 33,3 13,3 40,0 13,3 100,0 adet 36 90 68 10 204 Toplam % 17,6 44,1 33,3 4,9 100,0

Araştırmaya katılan bütün yaş grubundaki imam-hatiplerin büyük çoğunluğunun toplumdaki orta yaştakilerle (26-35 ve 36-50 yaş) daha iyi diyalog kurduğu görülmektedir. Diyalogun en az olduğu yaş grubunu ise yaşlılar oluşturmaktadır. Gençlerle de yeteri kadar ilişki kurulamadığı görülüyor.

Bursa’da yapılan benzer bir araştırmada, din görevlilerinin cemaatle iletişim kurmakta güçlük çektiği, bunun da sebebinin, cemaatin çoğunun yaşlı olması ve genç din görevlilerinin onların seviyesine inememesi olarak görüldüğü anlaşılmaktadır.349

Beyza Bilgin’in ulaştığı sonuca göre ise cemaatten en çok problem çıkaranların yaşlılar olduğu düşünülürse, bu sonuca paralel olarak en az diyalogun da onlarla kurulduğu görülmektedir. Gençler ve ilk yetişkinlerle kurulan ilişkinin yetersiz olduğu görülmektedir. Bazı din görevlileri gençlerin seviyesine inememekte, onları etkileyememektedir. Bunlar da gençlerle diyalogu azaltmaktadır. Yetişkinlerin, çocuklara ve gençlere yardıma hazır olmaları ve yardım etmeleri günümüzün acil ihtiyacıdır.350

Din görevlileri, bütün yaştakilerle güzel ilişki kurmalı, gerektiğinde onların seviyesine inmeli ve her konuda onlara rehberlik etmelidir. Onların sorunlarını dinlemeli, onlara yardımcı olmaya çalışmalıdır. Bunun sonucunda sadece orta yaştakilerle değil, gençler ve yaşlılarla da kurulan diyalog arttırılmış olacaktır.

349

Veysel Demir, a.g.t., s. 167.

Tablo 64. İmam-hatiplerin cemaatle diyaloglarını sağlama durumları

Kişi sayısı Cemaatle diyalogun daha çok sağlanmasını

sağlayan yeteneklerin dağılımı Adet %

Bilgim ve mesleki yeterliliğimle 58 28,4

Söz ve davranışlarımın birbiri ile uyumuyla 111 54,4

Sosyal etkinliklere katılmam ile 33 16,2

Diğer 2 1,0

Toplam 204 100,0

İmam-hatiplerin %55,4 gibi yarıdan biraz fazlasının cemaatle diyaloglarını, söz ve davranışlarının uyumuyla, %28,4’ünün bilgi ve mesleki yeterliliğiyle, %16,2’sinin sosyal etkinliklere katılımıyla sağladığı görülmektedir. Ayrıca %1 gibi çok az bir oranın da cemaatle samimiyet ve hoşgörü ile diyalogu sağladığı görülmektedir.

İmam-hatiplerde söz ve davranışların uyumu, cemaatle diyalogda ön plana çıkmaktadır. Bu da imam-hatiplerin cemaate söylediği ve anlattıklarını uyguladığını göstermektedir. Sözler ve yapılanların uyumlu olması, cemaatle daha iyi diyalog kurulmasını sağlamaktadır. Toplumda buna dikkat eden din görevlileri, daha geniş kitlelere ulaşabilir. Bilgi ve mesleki yeterliliğin de cemaatle diyalogta çok önemli olduğunu ama ikinci sırada yer aldığı, sosyal etkinliklere katılımın ise son sırada yer aldığı görülmektedir. İmam-hatipler, kendilerini her yönden donanımlı hale getirirse, cemaatle diyalogları daha da artacaktır.

Fahri Kayadibi’nin yaptığı araştırmada, din görevlilerinin cemaatle diyalogu sağlamak ve cemaati çoğaltmak için yaptığı faaliyetlere göre deneklerin %10’u sadece iyi vaaz etmeyi, %1’i sadece iyi hutbe hazırlayıp okumayı, %3’ü çocuklara ve yetişkinlere dini bilgiler kursu açmayı, %13’ü cemaate sempatik ve sevindirici davranmayı, %76’sı ise bütün bu faaliyetlerin hepsinin cemaatle diyaloğu daha yi sağlayacağı ve arttıracağı kanaatindedirler.351

Buna bakarak din görevlileri, söz ve davranışlarının uyumunu, mesleki yeterliliklerini, sosyal etkinliklerini vb. arttırdıklarında, cemaatle olan ilişkilerini de güçlendirmiş olacaktır.