Psikolojik Tacizin Davranışsal Belirtileri

Leymann iş hayatında olumsuz olarak adlandırılabilecek davranışların ya dikkatsizlik sonucunda ya da kaza sonucunda oluştuğunu ifade etmiş ve bu davranışlarında hoşgörü içerisinde çözüme kavuşturulması gerektiğini ifade etmektedir. Bu tür davranışlara örnek vermek gerekirse; kişiyi görmezden gelmek ve kişiye orada yokmuş gibi davranma durumudur. Leymann bu tarz davranış biçimlerinde kasti bir durum görmemek gerektiğini fakat bu durum sıklıkla ve sürekli olmaya yüz tutarsa burada psikolojik tacizin olduğunu belirtir. Psikolojik taciz teriminin doğru bir biçimde anlaşılabilmesi için bu süreç içerisinde gözlenen davranışları tanımlamak gerekmektedir. Leymann, psikolojik tacizin tespiti için 45 farklı psikolojik taciz davranışının var olduğunu ifade etmiştir.Bu davranışsal belirtiler şunlardır;62

61_{Yılmaz,a.g.e., s.55-58.}

62_{Đrfan Aydın, “Kamu Kurumlarında Psikolojik Taciz (Mobbing) ve Kurum Sorumluluğu}

Üniversite Örneği”,Bölge Đdare Mahkemesi,

Đhttp://www.irfanaydin.com.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=953:kamu- kurumlarnda-psikolojik-taciz-mobbing-ve-kurum-sorumluluu-ueniversite-oernei-ile(Erişim Tarihi: 29.01.2015)

28

• Yapılan yanlışlardan kişinin sorumlu tutulması. • Kişiye, anlamsız görevler verilmesi.

• Kişinin, yeteneklerinin eleştirilmesi.

• Kişinin, birbiriyle çelişkili kurallara itaat etmeye zorlanması. • Kişinin, işten çıkarılacağına ilişkin tehditlerin savurulması. • Kişinin, alaya alınması ve kişiye hakaret edilmesi.

• Kişinin, başarısının küçümsenmesi. • Kişinin, işine son verilmesi.

• Kişiye bağırılması ve kişinin azarlanması. • Kişinin, şerefinin lekelenmesi.

Davenport, Schwartz ve Elliott psikolojik taciz’e ilişkin süreci, Leymann tipolojisi tanımıyla aşağıdaki gibi beş farklı grupta sıralamaktadır:63

2.1.1.1. Kişinin Kendini Göstermesini ve Đletişim Oluşumunu Engelleme

Hedefteki bireyin; yöneticileri ve mesai yaptığı arkadaşlarıyla iletişim kurması engellenmeye çalışılır, devamlı olarak sözünün kesildiği bilinir, azar işitir ve son olarak da, tehditler alır. Buradaki hedef, psikolojik taciz mağdurunun hem yöneticileriyle hem de diğer çalışanlarla iletişim kurma çabasını, önceden olan iletişimini sürdürmesini ve kendisini ifade etmesini engellemektir. Bu davranış içerisindeki kişilerin karakterlerini aşağıdaki 10 davranış türüyle tanımlayabiliriz.64

• Bireyin kendini gösterme olanaklarının kısıtlanması.

• Kişinin sürekli sözünün kesilmesi ve fikirlerine önem verilmemesi.

• Kişinin çalışma arkadaşlarıyla diyalog kurma olanaklarının kısıtlanması. • Kişinin arkadaşlarının yanında yüksek sesle azarlanması.

• Kişinin yaptığı işlerde sürekli eleştirilmesi. • Kişinin özel yaşamının sürekli eleştirilmesi. • Kişinin telefonla rahatsız edilmesi.

• Kişinin sözlü olarak tehdit edilmesi. • Kişinin yazılı olarak tehdit edilmesi.

• Đmalar yoluyla kişiyle iletişimin reddedilmesi.

63 _{Serhat Ocak, Öğretmenlerin Duygusal Taciz (Mobbing)’e Đlişkin Algıları (Edirne Đli Örneği),}

Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trakya Üniversitesi, Edirne, 2008, s. 25-26 (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi)

64_{Şaban Çobanoğlu, Mobbing Đşyerine Duygusal Saldırı ve Mücadele Yöntemleri, Sistem}

29

2.1.1.2. Sosyal Đlişkilere Saldırının Olması

Hedefteki kişiyle konuşulmaz, konuşmak için yaptığı girişimlerine karşılık verilmez, çalışma alanı olarak ayrı bir yere yerleştirilir, o yokmuş gibi hareket edilir. Önemli olan görevler verilmez, görevleri küçültülür, kayda değer olmayan işler verilir, iş yükünün artırılması sağlanır, çalıştığı yerde maddi zararlara ortam hazırlanır, böylelikle ev ve sosyal hayatına hasarlar verilir. Amaçlanan şey, psikolojik tacize uğrayan mağdur orada yokmuş gibi davranarak mağduru sosyal ortamdan uzaklaştırmak ve dışlamaktır. Grubu aşağıdaki 5 davranış türüyle tanımlayabiliriz:65

• Psikolojik tacize uğrayan kişi ile konuşulmaması.

• Kişinin diğer çalışanlarla iletişim kurmasının engellenmesi.

• Kişiyi çevreden soyutlayıp, kişiye ayrı bir çalışma yerinin verilmesi.

• Organizasyondaki diğer çalışanlar ile mağdurun konuşmasının yasaklanması.

• Kişiye yokmuş gibi davranılması ve ona asla saygı gösterilmemesi.

2.1.1.3. Đtibara Saldırı Durumu

Mağdurun arkasından kötü şeyler söylenir, aslı olmayan dedikodu yapılır, mesleki olarak yetersizliğiyle dalga geçilir, mimikleri, yürüyüşü, konuşmasıyla eğlenilir, siyasi veya dini görüşü küçümsenir, özel hayatıyla alakalı imalarda bulunulur, küçük düşürücü lakaplar takılır, verdiği kararlar sorgulanır, cinsel imalarda bulunulur. Psikolojik taciz mağdurunun sağlığın olumsuz etkilemesi: Bedeni zorlayan işleri yapmaya mecbur bırakılır, bedensel şiddet uygulayarak tehdide uğrar, korkması sağlanır, bedensel ve cinsel tacize uğrar. Uygulanan fiiller, psikolojik taciz mağdurunun itibarına zarar vermeye, onu küçük düşürmeye yöneliktir. Grubu aşağıdaki 12 davranış türüyle tanımlayabiliriz.66

• Kişiye yönelik bir karalama kampanyası başlatılır.

• Kişi hakkında asılsız söylentiler çıkarılıp, kişiye çeşitli iftiraların atılması. • Kişi alaya alınıp, gülünç duruma düşürülmesi.

• Kişiye akıl hastasıymış gibi davranılması.

• Kişiye psikolojik tedavi görmesi yönünde telkinde bulunulması. • Kişinin eksik yönleriyle ve engelleriyle alay edilmesi.

• Kişinin, mimikleri, jestleri, yürüyüşü, konuşması taklit edilerek gülünç duruma düşürülmesi.

65_{Tokat, vd.,a.g.e.,s. 44-45.} 66 _{Çobanoğlu, a.g.e., s.72-73.}

30

• Kişinin dini inancıyla veya siyasi görüşüyle alay edilmesi. • Kişinin özel yaşamıyla alay edilmesi.

• Kişinin özgüvenini olumsuz yönde etkileyecek davranışlarda bulunmaya zorlanması.

• Kişinin başarıları küçümsenip, çabalarının dikkate alınmaması.

• Kişiyi küçük düşürücü isimlerle çağırıp ve kendisine karşı saygısız davranılması

2.1.1.4. Kişinin Yaşam ve Mesleki Uyumuna Saldırılması

Burada uygulanan davranışlar, psikolojik taciz mağdurunu mesleki olarak yetersiz göstermek, yapmış olduğu işlere güvenilemeyeceğini göstermek içindir. Başka bir deyişle kişiye güvenilmiyorsa yaptığı işin değeri yoktur ve bireyde değersiz hale gelmiş olur. Bu gruptaki davranışlar aşağıdaki gibi tanımlayabiliriz:67

• Kişiye özel bir görev verilmeyip ve kişinin yetkilerinin kısıtlanması. • Kişiye verilen görevleri geri alıp, kendine iş yaratmasının engellenmesi.

• Kişiye yapması için anlamsız işlerin verilmesi. • Kişinin işinin sürekli değiştirilmesi.

• Kişiye kapasitesinin altında işlerin verilmesi. • Kişinin mali zararlara uğratılması.

• Kişiye öz güvenini olumsuz yönde etkileyecek görevlerin verilmesi. • Kişinin itibarını zedeleyecek şekilde, niteliğinden daha düşük önemsiz görevlerin verilmesi.

2.1.1.5. Doğrudan Kişinin Sağlığını Etkileyen Saldırıların Olması

Böyle davranışlarda amaçlanan şey bireyin sağlığını bozmayı ve fiziksel iletişimi içerir. Grubu aşağıdaki 5 davranış türüyle tanımlayabiliriz:68

• Kişiye fiziksel olarak zor görevlerin verilmesi.

• Kişinin gözünü korkutmak için hafif bir şiddetin uygulanması. • Kişiye fiziksel zarar verilmesi.

• Kişiye doğrudan cinsel taciz yapılması. • Kişinin fiziksel şiddetle tehdit edilmesi.

67_{“Türkiye Đşveren Sendikaları Konfederasyonu”, Psikolojik Taciz (Mobbing) Đle}

Mücadelede Đşletme Rehberi, Matsa Basımevi, Ankara, 2012 s.10.

68_{Pınar Tınaz, ‘‘Đşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing)’’, Çalışma ve Toplum,2006, Cilt:4, 11-}

31

Beş grupta toplanan bu davranışlardan üçüncü ve beşinci grupta sıralanan davranışlar ABD’de 50 eyalette yasaklanmıştır. ABD’de iş yerlerindeki psikolojik taciz davranışlarına karşı internet üzerinden 1998 yılında bir kampanya başlatılmıştır. Đnternet üzerinden psikolojik taciz mağdurlarına çeşitli tavsiyelerde bulunulmuştur. Yapılan araştırma sonuçlarına göre, en çok uygulanan psikolojik taciz davranışları aşağıda sıralanmıştır:69

• Yapılan yanlışlardan kişinin sorumlu tutulması. • Kişiye, anlamsız görevler verilmesi.

• Kişinin, yeteneklerinin eleştirilmesi.

• Kişinin, birbiriyle çelişkili kurallara itaat etmeye zorlanması. • Kişinin, işten çıkarılacağına ilişkin tehditlerin savurulması. • Kişinin, alaya alınması ve kişiye hakaret edilmesi. • Kişinin, başarısının küçümsenmesi.

• Kişinin, işine son verilmesi.

• Kişiye bağırılması ve kişinin azarlanması. • Kişinin, şerefinin lekelenmesi.