Psikolojik Tacizin Çevresel Nedenleri

Dünyadaki bütün toplumların zamana bakış açıları, yardımseverlik anlayışları, işbirliği anlayışları, farklılık gösteren yaşam tarzları hiç şüphesiz işyerlerine de yansımaktadır. Genel olarak örnek verecek olursak:55

• Bireysellik: Fazlaca bireyselleşmiş örgütlerde, kişiler kendi davranışlarından sorumlu tutulduğundan, örgüte uyum sağlayıp sağlayamamak kişinin kendi sorunu olarak görülmektedir. Bu durum da psikolojik tacize yol açmaktadır.

53_{Güldane Karslıoğlu, Đşyerinde Mobbing ve Çalışan Motivasyonu Üzerindeki Etkisi, Gazi}

Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2011, s. 27-29 (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi)

54 _{Hande Mimaroğlu ve Hüseyin Özgen, ‘‘Örgütlerde Güncel Bir Sorun Mobbing’’,Sü Đibf}

Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2008, Sayı:2, 201-226, s. 209-210.

55_{Meryem Samırkaş ve Osman Çalışkan, ‘‘Örgütlerde Đşyeri Terörü: Yıldırma Kavramı ve}

Önleme Çabaları’’, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2015, Sayı:7, 27-37, s. 29.

24

• Yenilikçilik: Örgütlerde yönetimin ve çalışanların değişikliği bazen sık sık olabilmektedir. Yapılan bu sık değişiklikler psikolojik tacizin oluşmasına ortam hazırlamaktadır.

• Verimlilik: Örgütler verimliliği artırmak amacıyla çalışanlarından daha fazlasını bekleyebilir. Böyle bir durumda da bazı çalışanlar işinin hakkını verirken diğer bazı çalışanlar tembelliklerinden ötürü işin hakkını veremezler ve hakkıyla çalışanları da potansiyel tehdit olarak görürler. Bu durumda da psikolojik taciz kaçınılmazdır.

• Rekabet: Bazı durumlarda çalışanlar arası ve örgütler arası rekabet savaşa dönüşebilir. Böyle durumlarda ise psikolojik taciz kendiliğinden oluşmuş demektir.

• Sınırsız Özgürlük Hissi: Yöneticiler değişen çevre koşullarına ayak uydurmak amacıyla kendilerinde sınırsız bir yetki görebilmektedirler. Bu duygularla da psikolojik tacizin kaynağı olabilmektedirler.

Psikolojik taciz eyleminin gerçekleşmesine şahit olanlara izleyiciler denilmektedir. Đzleyiciler susarak, yağ çekerek ve psikolojik tacizciyi destekleyerek mağdurlar için tehlikeli bir hal oluşturmaktadırlar. Böylelikle izleyicileri de psikolojik tacizin oluşumunda çevresel nedenlerden sayabiliriz. Bana değmediği müddetçe sıkıntı yok düşüncesinde olan çalışanlar psikolojik tacizin izleyicileri olarak adlandırılmışlardır. Bu kişiler psikolojik taciz süreci içerisine doğrudan değil de dolaylı olarak katılmakta oldukları belirtilmiştir. Bu kişilere dolaylı psikolojik tacizciler denilmektedir ve bunlar üç ayrı grupta sınıflandırılmıştır:56

• Psikolojik Taciz Ortakları: Yapmış oldukları işbirliği ve verdikleri desteklerle psikolojik taciz sürecinde yardımcı rolündedirler.

• Đlgisizler: Psikolojik taciz uygulayıcısının yapmış olduğu yıkıcı davranışlarına sessiz kalır ve böylelikle sürecin devamına göz yummuş olurlar.

• Karşıtlar: Örgütteki bu olumsuz durumdan hoşnut olmayan çalışanlar mağdura yardım etmek ve bir çözüm yolu bulmak için çalışırlar. Böylelikle psikolojik taciz izleyicilerinin en zararsız grubunu oluşturmuş olurlar.

Psikolojik taciz izleyicilerini genel anlamda sıralamış olsak da sergilemiş oldukları davranış türleri bakımından daha da ayrıntılı bir şekilde inceleyebiliriz denilmekte ve aşağıdaki gibi beş grup halinde sıralanmaktadır:57

• Diplomatik Đzleyiciler: Örgütteki çatışma durumunda genelde uzlaşmacı tutum içerisinde olan kişilerdir. Aracı durumunda olduğu için ya sevilen ya da

56_{Karakaş, a.g.e., s. 32-33.}

57_{Korhan Karacaoğlu ve Metin Reyhanoğlu, ’’Kıbrıs Türkü ve Türkiyeli’’ Ayrımı Bağlamında}

Đşyerinde Yıldırma ‘‘ KKTC’deki Sağlık Sektöründe Çalışanlara Yönelik Bir Araştırma’’, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 2006, Cilt:61, Sayı:4, 145-176, s. 151-152.

25

nefret duyulan kişilerdir. Örgütte alınacak olan kararlarda onlarında fikrine başvurulması söz konusu olduğunda bazı çalışanlar tarafından kıskanılabilirler. Bu durumdaki çalışanlar topladığı tepkiler sonucunda ilerleyen dönemlerde mağdur durumuna düşebilirler.

• Yardakçı Đzleyiciler: Böyle izleyiciler psikolojik taciz uygulayanların yaveri durumundadırlar ve onlara fazlaca sadıklardır. Yalnız bu özelliklerini gizlemek isterler, güvenilir bir arkadaş olarak görülmek isterler. Ancak psikolojik taciz davranışı esnasında yöneticisine en büyük destekçi konumundadırlar.

• Fazla Đlgili Đzleyiciler: Örgütteki bütün çalışanların her şeyini öğrenmeye çalışırlar. Yardıma muhtaç olan psikolojik taciz mağdurlarının dahi zaman içerisinde kaçmaya çalıştığı ve rahatsız olduğu bu grup ilerleyen dönemlerde ikinci bir psikolojik tacizci durumuna gelirler.

• Bir Şeye Karışmayan Đzleyiciler: Bu tarz izleyiciler hiçbir şeye karışmazlar ve olan biten her şeyden uzak durmaya çalışırlar. Konu ile ilgili düşüncelerini gizlerler. Psikolojik tacizin failini desteklemezler fakat engelleyici önlemler de almazlar. Örgütteki bütün bu durumların hepsine sessiz kalmayı uygun görürler. • Đki Yüzlü Yılan Đzleyiciler: Dış görünüşte etliye sütlüye karışmayan bir çalışan görünümü veriyor olsalar da gerçekte hiçte öyle değillerdir. Psikolojik taciz süresinin sonunda ya faile destek çıkarlar ya da kendilerine de uygulanacağı korkusuyla mağdura yardım etmezler. Bu izleyici grubu masum görülüyor olsalar da aslında amaçları kendilerini sağlama almaktır. Örgütteki bu olumsuz havayı hissetmedikleri hususunda yalan bile söyleyebilirler.

Psikolojik taciz mağduru hayatının kontrolünü yitirmekte ve mahvolup harcanmaya yüz tutmaktadır. Bu süreci asla bir eğlence bir oyun olarak görmemek gerekir. Böyle bir duruma göz yumulmamalı ve bu durum engellenmelidir. Eğer engellenmezse ve buna göz yumulursa bu senaryodaki herkes psikolojik tacizci olarak değerlendirilir.58

Đş yaşamında psikolojik taciz vakalarının görülme sıklığı, toplumun sosyal, ekonomik, kültürel ve ahlaki norm ve değerleri ile yakından ilgilidir.59 _{Bölgeler arası}

göç, yabancılaşma, öz güven yetersizliği, işyerlerinde liyakata önem verilmeyişi, hemşerilik ağı etkileşimi, işyerlerinde psikolojik taciz uygulamalarını besleyen bir zemin oluşturmaktadır. Đşyerinde psikolojik tacize zemin oluşturan toplumsal norm ve değerler başında güçlü olanın zayıf olanı yok etme algısı, bireylere kapasitesinin

58 _{Tınaz, a.g.e., s.110-112.}

59_{Hatice Karakuş, ‘‘Hemşirelerde Kurum ve Yönetimin Etkisine Bağlı Olarak Yaşanan}

Mobbing Davranışları’’, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 2011, Cilt:3, Sayı:5, 83-102, s. 86-87.

26

üzerinde iş yüklenmesi, ortak duyarlılık alanları ve ortak çalışma kültürünün yok sayılması, değişim ve yeniliklerin çalışanların aleyhine kullanılması gelmektedir.60

60_{Ümit Atman, ‘‘Đşyerinde Psikolojik Terör: Mobbing’’, Sağlıkta Performans ve Kalite}

27

ĐKĐNCĐ BÖLÜM