Proje yönetiminin geçmişi 10

İnsanlık tarihi boyunca dünyanın her yerinde, eski Roma yapıları, Çin Seddi, Ayasofya Kilisesi, Eyfel Kulesi gibi büyük projeler gerçekleştirilmiştir. Bu projelerin hepsi bir amaç doğrultusunda yönetilmişlerdir. Fakat proje yönetiminin ayrı bir disiplin olarak gelişmeye başlamasının yirminci yüzyılın ortalarında olduğu görülmektedir. Proje yönetiminin geçmişi konusunda araştırmalar yapan Stretton’a göre “proje yöneticisi” terimini ilk defa Amerikan Bechtel firması, 1950 yılında uluslararası bir projesinde kullanmıştır. Bugün anladığımız anlamda proje taraflarını tanımlayan bir matris organizasyon olmasa da, yabancı bir çevrede projenin süre, maliyet ve kalite hedefleri içerisinde tamamlanmasının sorumluğunu üstlenmiş bir proje yönetim ekibi tanımlanmıştır. 1950’lerin ortalarında ise, proje yönetiminin geçmişini anlamak için önemli ayrıntılar içeren, proje planlama odaklı iki öncü teknik olan “Critical Path Method” (CPM) ve “Project Evaluation Review Technique” (PERT) geliştirilmiştir (Stretton, 2007). CPM yöntemini geliştiren Kelley ve Walker, daha sonra ortaya çıkan PERT yönteminin CPM yönetiminden bağımsız olarak geliştirildiğini, ama CPM yöntemini anlayan bir kişinin PERT yöntemini zaten keşfetme şansının da olduğunu vurgulamıştır (Kelley, 1989). Gerçekten de, sözünü ettiğimiz 1950’lerin sonlarında birçok kişi birbirinden bağımsız olarak proje yönetim konusunda araştırmalar yapmıştır. Araştırmacılar daha çok proje planlama konusunda teknikler geliştirme gayreti içerisine girmiştir. Stretton’un çalışmasından görüyoruz ki; CPM, PERT yöntemlerinin yanında Amerikan Savunma Bakanlığı’nın araştırmaları ile “Precedence Diagramming Method” ( PDM) tekniği de 1950’li yıllarda geliştirilmiştir (Stretton, 2007).

Özetle, proje yönetiminin ortaya çıktığı yıllar olan 1950’lerde; ilk defa bir birey (veya organizasyon) “proje yöneticisi” olarak atanmıştır ve bu bireye (veya organizasyona) projenin hedeflerini gerçekleştirme sorumluluğu verilmiştir. Yine ilk

defa 1950’li yıllarda proje süre yönetimi ile ilişkili olarak proje yönetimi yaklaşımının temel araçları olan ağ diyagram teknikleri geliştirilmiştir.

1960’lı yıllarda proje yönetimini etkin olarak kullanan sektörlerdeki beklentilere bağlı olarak maliyet konusu üzerine yapılan çalışmalar yoğunlaşmıştır. Maliyet yönetimi ve maliyet yönetimi ile ilgili proje kaynak planlaması teknikleri geliştirilerek, süre yönetimi ile beraber kullanılmaya başlamıştır. 1960’lı yılları kapsayan on yılın ağ diyagramların geliştirilmesine yoğunlaşmasının belirgin bir sonucu olarak proje yönetimi süre, maliyet planlama ve proje kontrol kavramları ile aynı anlamda kabul edilmeye başlanmıştır (Weaver, 2008). Bu gelişmeleri destekleyen sektörler 1960’lı yıllarda proje yönetim tekniklerini geliştiren ve kullanan başlıca alanlar olan savunma sektörü ve uzay araştırmalarıdır. Örneğin, donanma projelerinde, proje yüklenicilerine CPM ve PERT yöntemlerinin kullanımı zorunlu kılınmıştır. Bu zorunluluk iki yöntemin kısa zamanda gelişmesini sağlamıştır. Sağlanan başarının ardından bahsedilen yöntemler ticari olarak pazara sürülmek istenmiştir ve inşaat sektöründe ilgi görmüştür (Kelley, 1989). Bu ilginin sonucu olarak savunma ve inşaat sektörlerinde proje yönetim konusundaki çalışmalar artmıştır. Bu çalışmaların etkisi ile 1960’lı yıllarda Avrupa ve Kuzey Amerika’da birbirlerinden bağımsız olarak proje yönetim konuları ile ilgilenen profesyonel proje yönetim kuruluşları oluşmaya başlamıştır. 1965 yılında Avrupalı planlamacıların bilgi ve tecrübelerini paylaştıkları, Avrupa genelinde proje yönetimi uzmanlarını bir araya toplamayı amaçlayan bir forum niteliğindeki INTERNET adlı grup meydana gelmiştir. INTERNET, sadece Avrupa’da değil dünya genelinde proje yönetimi uzmanlarını tek çatı altında toplamayı hedefleyen PPYK olan IPMA’nın temeli olmuştur. Amerika’da ise 1969 yılında ABD’de ve Kanada’da faaliyet gösteren PMI kurulmuştur (Stretton, 2007). Bu anlamda 1960’lı yıllar PPYK’ların gelişimi açısından çok önemli bir dönem niteliğindedir.

1970’li yıllarda, proje yönetimi uygulamalarında önemli ölçüde artış görülmüştür. Bu gelişmelere paralel olarak, proje yönetimi kendi başına ayrı bir disiplin olmaya başlamıştır. Proje yönetiminin 1970’li yıllardaki çarpıcı gelişimini, Harold Kerzner aşağıdaki sözlerle vurgulamıştır (Kerzner, 1992):

“Yirmi yıl önce (1950’li yıllarda) proje yönetimi sadece Savunma Bakanlığı yüklenicilerince kullanılıyordu. Bugün, proje yönetimi yaklaşımının mantığı

savunma, inşaat, ilaç, kimya, bankacılık, hukuk, devlet birimleri ve Birleşmiş Milletler de dahil birçok sektöre yayıldı.”

1970’li yıllarda da yeni teknikler üretilmiş ve kullanılan teknikler geliştirilmeye devam etmiştir. Uygulamalardaki ihtiyaçlara bağlı olarak 1970’lerde gelişen sistem yaklaşımının eksikliklerini çözme amacı ile “Work Breakdown Structure” (WBS), “Organisation Breakdown Structure” (OBS), “Sorumluluk Matrisleri” ve “Earned Value Method” (EVM) yöntemleri geliştirilmiştir. Ayrıca proje uyuşmazlıkları üzerine de çalışmalar gerçekleştirilmiştir. 1970’li yıllarda artan bu teknik gelişmelerin yanında, PMI ve IPMA’nın çalışmaları ile proje yönetimi bağımsız bir meslek olarak kabul edilemeye başlamıştır. 1970’li yıllarda, PMI ve IPMA’dan sonra yeni PPYK’ ler kurulmaya devam etmiştir. 1976 yılında “Australian Institute of Project Management”ın (AIPM) temeli olan “Project Managers Forum in Australia” grubu da bu PPYK’ lerden biridir (Stretton, 2007).

1970’lerde proje yönetiminin uygulama alanlarının genişlemesine paralel olarak birçok teknikte gelişmeler sağlanmış ve yeni teknikler ortaya çıkmıştır. 1980’lerde ise, farklı uygulama alanlarından ve farklı sektörlerden sağlanan deneyimin, her projeye ve uygulama alanına uyarlanacak şekilde bilgi ve yöntemlere entegre edilmesine çalışmıştır. Bu çabaların en önemli ve belirgin sonucu PMI tarafından profesyonel proje yönetim standardı olan PMBOK’un geliştirilmesi olmuştur (Weaver, 2008). PMI, PMBOK ile proje yönetimi sistematik bir disiplin olarak yansıtmak için çaba göstermiştir. 1986 yılında yayınlanan PMBOK’ta süre ve maliyet yönetimi tekniklerinin yanına “Proje Kapsam”, “Kalite”, “Risk”, “İnsan Kaynakları”, ”İletişim”, “Sözleşme/Tedarik” teknikleri eklenmiş ve proje yönetiminin bilgi alanı genişlemiştir. 1980’lerde, proje yönetimi için önemli bir gelişme olarak, PMI “Profesyonel Sertifikasyon Programı” için somut adımlar atmıştır. PMI, “Profesyonel Sertifikasyon”un gerekliliği konusunda araştırmalar yapmış ve ilk sertifikasyon sınavını 1983 yılında düzenlemiştir (Stretton, 2007). 1990’lara gelindiğinde proje yönetimi, “Ürün” ve “Proje Yaşam Döngüsü Maliyeti” kavramlarını da kapsamaya başlamış ve proje yönetiminin tüm proje süreçlerini yönettiği yaklaşım geliştirilmiştir. Araştırmacılar bu bakış açısıyla, projeyi etkileyen faktörler olan proje katılımcıların, diğer ilgili tarafları ve çevresel-fiziksel kısıtları içeren konular üzerine yoğunlaşmıştır. 1990’lı yıllarda teknolojideki, özellikle de bilişim teknolojilerindeki büyük gelişmeler, her sektörde iş yapma yöntemlerini

değiştirmiştir. Proje yönetimi, bu değişimi yönetecek ve değişimin gerektirdiği ihtiyaçlara cevap verilebilecek en uygun yaklaşım olarak kabul edilmiştir (Stretton, 2007). 1990’lı yıllar PPYK’lerin dünya genelinde yaygınlaştığı ve kendi sertifikasyon programlarını ile sistemlerini oluşturdukları bir dönem olmuştur. PMI ve IPMA sertifikalı üye sayılarını tüm dünyada artırmış ve profesyonel proje yönetimi standartları geliştirmeye devam etmiştir. PMI’a ve IPMA’ya bağlı olarak dünyanın 50’den fazla ülkesinde yerel profesyonel PPYK çalışmaya başlamıştır (PMI, 2008) (IPMA, 2009).

Profesyonel proje yönetimi standartları ve profesyonel bilgi alanları, proje yönetimi uygulamaları ile beraber kapsamlarını genişleterek ve daha yaygın kullanıma ulaşarak gelişmiştir. PMI ve IPMA uygulamalarda kazanılan tecrübeler dikkate alınarak standartlar ve profesyonel bilgi alanları ile proje yönetimi tekniklerinin de geliştirilmeye devam ettiğini belirtmektedir (PMI, 2008) (IPMA, 2009). Proje yönetiminin ayrı bir meslek olarak gelişimi ve proje yönetimi uygulamalarının dünya genelinde yayılması için profesyonel proje yönetim standartlarının neden önemli olduğunun anlaşılması gerekmektedir. Bu nedenle “standart”ın ne olduğunun ve geliştirilme nedenleri anlaşılmalıdır.