Program GeliĢtirme ÇalıĢmalarının Tarihsel GeliĢimi

Önder (1992), iyi bir eğitim programının özelliklerini iĢlevsellik, esneklik, bilimsellik, amaçlara yönelik olma, topluma uygunluk, ekonomiye uygunluk, uygulanabilirlik olarak belirtmiĢtir. Bir eğitim programı bu özelliklere uygun olarak ne kadar iyi hazırlansa da uygulama sürecinde izlenmesi ve gerekli görülen değiĢikliklerin yapılması Ģarttır. Bu da eğitimin toplumsal dinamizme ayak uydurabilmesi için önkoĢul olan program geliĢtirme çalıĢmaları ile gerçekleĢecektir. VarıĢ (1988)‟a göre eğitimde program geliĢtirme; “Okul içi ve dıĢında, eğitimin ve okulun amaçlarını gerçekleĢtirmek üzere düzenlenen muhteva ve faaliyetlerin, uygun yöntem-teknik, araç ve gereçlerle geliĢtirilmesine yönelik koordine çabalar bütünüdür”. Bu açıdan program geliĢtirme; kapsamlı, sürekli, dinamik bir araĢtırma sürecidir.

“Türkiye‟de program geliĢtirme çalıĢmalarına bakıldığında, ilk çalıĢmaların 1924 yılından itibaren daha çok ilköğretim alanında baĢlatıldığı ve bu çalıĢmaların daha sonra ortaöğretim düzeyindeki çalıĢmalara ıĢık tuttuğu görülmektedir.

1924 programı, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti‟nin eğitim ve öğretim anlayıĢı, ihtiyacı ve Ģartları düĢünülerek “1924 Ġlk Mektep Müfredat Programı” adı altında hazırlanmıĢtır. Daha çok proje niteliğinde olan program iki yıl uygulamada kalmıĢtır. 1926 yılında ülkenin o zamanki ihtiyaçlarına, çocukların özelliklerine ve

dünyadaki ileri eğitim ve öğretim anlayıĢına dayanarak “1926 Ġlk Mektep Müfredat Programı” hazırlanmıĢtır.

Bu dönemde programların temel felsefesi, yeni yetiĢtirilecek nesillere cumhuriyet rejimi ve bu rejimin fazilet ve nimetlerini benimsetmeyi amaçlamak olmuĢtur. Programların, her Ģeyden önce millî bir nitelik taĢımaları dikkati çekmektedir Masa baĢında hazırlan “Müfredat programı” anlayıĢı 1950‟lerden sonra yerini “eğitim programı” anlayıĢına bırakmıĢtır”(MEB, Cumhuriyet Döneminde Eğitim II, 1999: 32).

“Program geliĢtirme çalıĢmaları 1952 yılında Türkiye‟ye gelerek köy okullarında incelemeler yapan K.V.Wofford‟ un hazırladığı raporla daha sistematik hale getirilmeye çalıĢılmıĢtır. Bu raporlarla ilgili olarak 1952 yılında 25 öğretmen, uygulamalar hakkında bilgi edinip bizzat yerinde görmek üzere Amerika‟ya gönderilmiĢtir” (Sert, a.g.e.: 51).

“1953 yılında V. Millî Eğitim ġûrası‟nda, 1948 programının, günün değiĢen ihtiyaçlarına cevap verebilecek Ģekilde yeniden gözden geçirilmesi üzerinde durulmuĢ, ancak geliĢtirilecek programın deneme okullarında uygulanıp yapılan düzenlemelerden sonra bütün okullarda uygulanmasına karar verilmiĢtir” (MEB, Eğitimi AraĢtırma ve GeliĢtirme Dairesi Program ÇalıĢmaları,1997: 21). Bu karar, Türkiye‟de program geliĢtirme anlayıĢının uygulamaya konduğunun göstergesi olarak düĢünülebilir.

“1954‟de Türkiye‟ye geri dönen Amerika‟daki 25 kiĢilik öğretmen grubu, ülkenin çeĢitli bölgelerinde çalıĢmalar yapmıĢ ve bu çalıĢmalar sonucunda „Bolu Köy Deneme Okulları Taslağı‟nı hazırlamıĢtır. Talim ve Terbiye Kurulu‟nda da uygun görülen bu programın 1953–1954 öğretim yılında Bolu ve Ġstanbul‟da pilot uygulaması yapılmıĢtır. Daha sonra 1954–1955 öğretim yılında Deneme Program Komisyonu tarafından taslak program hazırlanmıĢ ve uygulanmıĢtır. Bu çalıĢmalar Türkiye‟de program geliĢtirme çalıĢmalarının öncüsü sayılmaktadır” (Demirel, 1999: 16).

1980‟li yıllarda program geliĢtirme çalıĢmalarının tekrar ağırlık kazandığı görülmektedir. Program geliĢtirmede sürekliliğin ve standartlaĢmanın sağlanması yönünde bazı çalımsalar yapılmıĢtır.

“Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) 1982 yılında bir program geliĢtirme modeli oluĢturmak ve bundan sonra hazırlanacak ve geliĢtirilecek tüm programların bu modele uygun olarak yapılmasını sağlamak amacıyla üniversitelerdeki bilim adamlarıyla iĢbirliği içerisinde yeni bir program modeli oluĢturmuĢtur” (Küçükahmet, 1994: 68).

“1986 yılında yayınlanarak yürürlüğe giren 3308 Sayılı Çıraklık ve Meslekî Eğitim Kanunu, Meslekî ve Teknik Eğitimi AraĢtırma ve GeliĢtirme Merkezi‟nin (METARGEM) kurulması hükmünü getirmiĢtir. METARGEM‟ in görevlerinden biride program geliĢtirmedir. Bu kapsamda teknolojideki en son geliĢmeleri temel alan programları geliĢtirmek, uygulamak ve değerlendirmek ve öğretmenlerin yeni programları öğretebilmeleri için hizmetçi eğitim programları geliĢtirmektir” (MEB, ĠĢletmelerde Meslek Eğitimi Ders Notları, 1988: 65)

Millî Eğitim Bakanlığı, 1991–1992 öğretim yılından itibaren 2 Ağustos 1991 tarih ve 20979 sayılı Resmi Gazete‟de yayınlanan “Millî Eğitim Bakanlığı‟na Bağlı Ortaöğretim Kurumlarında Ders Geçme ve Kredi Yönetmeliği”ni yürürlüğe (DGKS) koymuĢtur. Sistem; öğrencinin kendi ilgi, istek ve yeteneğine göre yönlendirilmesine, belirli alanlarda yetiĢtirilmesine ve baĢarısızlığını değil baĢarısının değerlendirilmesine olanak sağlamak amacıyla kabul edilmiĢtir.

1993 yılında Millî Eğitimi GeliĢtirme Projesi çerçevesinde Millî Eğitim Bakanlığı, Eğitimi AraĢtırma ve GeliĢtirme Dairesi (EARGED) tarafından yeni bir program modeli geliĢtirilmiĢtir.

“EARGED modeline göre; her türlü ders programının geliĢtirilmesinde, Atatürk‟ün eğitimle ilgili yönlendirmeleri, eğitimle ilgili kanunlar, kalkınma planları, hükümet programları ve araĢtırma sonuçları okul tür ve düzeyine göre saptanmıĢ genel hedeflere rehberlik eder. Talim Terbiye Kurulunca hazırlanacak genel hedeflerin belirlenmesinde, konu alanındaki değiĢme ve geliĢmeler, bireyin ve toplumun ihtiyaçları, sosyal, kültürel, ekonomik, teknolojik ve politik etkenler, yerel, bölgesel, ulusal ve uluslar arası boyutlar göz önüne alınır. Bu modele göre program geliĢtirme süreci Talim ve Terbiye Kurulu tarafından baĢlatılır. Bu süreçte program geliĢtirmenin amaçları, komisyon üyeleri, zaman çizelgesi ve izlenecek yöntem ve ilkeler belirlenir. Komisyonda, branĢ öğretmenleri, üniversite öğretim elemanları, program geliĢtirme

uzmanları, okul yöneticileri, eğitim psikoloğu, sosyologu ve ekonomisti ve Millî Eğitim Bakanlığı‟ndan ilgili temsilciler yer alır” (Yıldırım, 1994: 158).

Sanayi ve hizmet sektörlerinde nitelikli insan gücü yetiĢtirmeyi amaçlayan meslekî eğitim programlarının geliĢtirilmesi için Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü, meslekî ve teknik eğitim kurumlarını çağdaĢ bir yapıya kavuĢturmak amacıyla, Nisan 1993 tarihinde Meslekî ve Teknik Eğitimi GeliĢtirme (METGE) Projesi‟ni baĢlatmıĢtır.

“Millî Eğitim Bakanlığı 1994 yılında Millî Eğitim GeliĢtirme Projesi‟nin amaçlarına ulaĢması için Müfredat Laboratuar Okulları (MLO) geliĢtirmiĢtir. Müfredat Laboratuar Okulları öğretim ve öğrenmeyi desteklen materyaller ile birlikte öğretim programlarının alanda denendiği pilot okullardır. Bu proje için yedi coğrafi bölgeden 23 ilde, her düzeyde (Ġlkokul, Ġlköğretim Okulu, Ortaokul, Lise, Anadolu Lisesi ve Anadolu Öğretmen Lisesi) toplam 208 okul seçilmiĢtir” (MEB, “Eğitimi AraĢtırma ve GeliĢtirme Dairesi Program ÇalıĢmaları”, 1997: 2).

2000 ve sonrası yıllara gelindiğinde ise MEGEP projesi kapsamında modüler yapıya uygun programlar geliĢtirilmiĢtir. Modüler yapıya uygun ders kitapları bakanlık kapsamındaki öğretmenler tarafından hazırlanmıĢtır. Programların hazırlanmasında sivil toplum kuruluĢlarının da görüĢleri alınmıĢtır.

Tebliğler dergisinin 2005-Ekim sayısında yayınlanan Talim ve Terbiye Kurulu BaĢkanlığının 07.09.2005 Tarih ve 324 Sayılı Kararı ile kabul edilen çerçeve öğretim programları ve haftalık ders çizelgeleri pilot okullarda 2005–2006 öğretim yılından itibaren kademeli olarak uygulamaya konmuĢtur.