Problem Çözme Stratejileri dersindeki pilot uygulama

akademik yılı güz dönemindeki uygulaması gözlenmiştir. Bu ders İlköğretim Matematik Öğretmenliği lisans programı 3. sınıfta okutulmaktadır ve YÖK (2007) tarafından belirlenen lisans programına göre okutulması önerilen zorunlu dersler arasında yer almamaktadır; ancak YÖK (2018) programında zorunlu dersler arasındadır. Haftada bir gün ve günde üç ders saati olarak okutulması planlanmıştır. Dersi seçmek için gerekli önkoşul ders(ler) yoktur. Lisans programı yapısı gereği öğretmen adaylarının üst sınıf derslerini seçmesine izin verilmektedir. Ders, matematik eğitimi alanında akademik çalışmalarda bulunan bir öğretim üyesi tarafından okutulmuştur.

Problem Çözme Stratejileri dersinin devlet üniversitesi tarafından belirlenen içeriği problem çözme stratejileri ve uluslararası sınav sorularının incelenmesine odaklanmaktadır. İçerik aşağıdaki gibi ifade edilmiştir:

Problem nedir? Problem çözme ve önemi. Problem çözme öğretiminin amaçları ve problem çözmedeki safhalar. Sıradan problemlerin çözümünün öğretimi. Sıradışı problem çözme stratejileri (sistematik liste yapma, tahmin ve kontrol, diyagram çizme, bağıntı bulma, denklem kurma, tahmin etme, benzer basit problemlerin çözümünden yararlanma, geriye doğru çalışma, eleme, tablo yapma, muhakeme etme). Yapılan uluslararası sınavların sorularının incelenmesi (TIMSS, PISA).

Pilot uygulama kapsamında Problem Çözme Stratejileri dersinin uygulanan programı dört hafta boyunca gözlenmiştir. Toplam 12 saat (4x3 ders saati) ders gözlemi yapılmış ve dört gözlem formu kullanılmıştır. Bir gözlemde taslak form, diğer gözlemlerde nihai form kullanılmıştır. Aşağıda nihai forma dayalı elde edilen bulgular raporlanmıştır.

Ders gözlemlerinde içeriğe uygun olarak sıradışı problem çözme stratejilerinden tablo yapma ve PISA sorularının ele alındığı görülmüştür. Birinci ders gözleminde tablo yapma stratejisi kullanılarak sıradışı problem çözüldüğü, ikinci ders gözleminde okuryazarlık kavramı ve PISA sorularının ele alındığı, üçüncü ders gözleminde PISA sorularının

incelendiği gözlenmiştir. Derslerde matematiksel kavram ve günlük hayatla ilişki kurulmasına dikkat edildiği; ancak belli bir matematiksel kavramın öğretiminde öğrenme ortamının nasıl düzenlenmesi gerektiğine vurgu yapılmadığı görülmüştür.

Sınıf ortamı kapsamında sınıfın fiziksel özellikleri dikkate alınarak öğretmen adaylarının oturma düzeni ve sınıf mevcudu incelenmiştir. Birinci ders gözleminde 44,

ikincisinde 33 ve üçüncüsünde 53 öğretmen adayının derse katıldığı görülmüştür. Birinci ders gözleminde öğretmen adaylarının ön ve arka sıralara daha fazla oturdukları, sınıfın orta kesiminde çok az öğretmen adayının bulunduğu görülmüştür. İkinci ders gözleminde

öğretmen adaylarının sınıfta dağınık bir şekilde oturdukları ve üçüncü ders gözleminde sınıfın neredeyse dolu olduğu görülmüştür. Bütün ders gözlemlerinde sınıftaki malzemelerde bir değişiklik olmadığı gözlenmiştir.

Sınıf içi öğretmen-öğrenci rolü (öğretim üyesi-öğretmen adayı) açısından

incelendiğinde tüm gözlemlerde öğretmen adaylarının öğrenci rolünde ve öğretim üyesinin sadece öğretmen rolünde olduğu görülmüştür. Gözlenen hiçbir derste öğretmen adayları öğretmen rolünde uygulama yapmamıştır. Ders kapsamında grup çalışması ve sınıf tartışması kullanılmıştır. Öğretim üyesi sınıfa soru sormakta ve bireysel olarak öğretmen adayları yanıtlamaktadır. Bazı noktalarda öğretmen adayları da öğretim üyesine soru sormaktadır. Bununla birlikte her öğretmen adayının önünde kağıt ve kalem bulunmakta ve her sırada kaynak kitap bulunmaktadır. Bu sebeple öğretmen adaylarının derse ilgisinin yüksek olduğu söylenebilir. Ancak PISA sorularının incelendiği üçüncü ders gözleminde resim çizen

öğretmen adaylarının olduğu ve sınıfta uğultu olmamasına rağmen bazı öğretmen adaylarının kendi arasında konuştuğu görülmüştür. Tüm ders gözlemlerinde öğretmen adayları ders içi uygulamalar bakımından kendilerinden isteneni yerine getirmektedirler. Öğretmen adaylarının genellikle sessiz oldukları, dersi dinledikleri, sınıf içi tartışmalara ve grup çalışmalarına katıldıkları görülmüştür. Bunun yanı sıra tüm derslerde öğretmen adaylarının kendi mesleki gelişimlerine yönelik öğretim üyesinin sunduğu içerik dışında soru veya isteklerinin olmadığı gözlenmiştir. Diğer bir deyişle öğretmen adaylarının ders saati dışında dersle veya

matematik/matematik öğretimiyle ilgili kendi çalışmalarına dayalı herhangi bir gözlem verisi elde edilememiştir.

Derslerde Altun (2014) tarafından yazılan ortaokul öğrencileri için matematik öğretimini içeren kitabın ve öğretim üyesi tarafından verilen notların kaynak olarak kullanıldığı görülmüştür. Birinci gözlemde kaynak kitaptaki tablo yapma stratejisini

problemlerin grup çalışması, bazılarının da bireysel olarak öğretmen adaylarının çözmesi sağlanmıştır. Bazı problemler de ödev olarak öğretmen adaylarına verilmiştir. Problem çözme sürecinde farklı çözüm yollarının oluşturulması ve kullanılmasında rehberlik edilmiştir. Bu kapsamda “kavramlardan hangisine denk gelir?”, “hareket noktası hakkında fikir yürütebilir misiniz?” gibi yönlendirme soruları sorulmuştur. İkinci ve üçüncü ders gözleminde

okuryazarlık kavramıyla ilgili kaynak kitap ve öğretim üyesi tarafından verilen notlardan yararlanılmıştır. Bu derslerde ayrıca projeksiyondan yararlanılmıştır.

Bununla birlikte ders gözlemlerine göre ders kapsamında aktif öğrenme, düz anlatım, grup çalışması, sınıf tartışması ve soru-cevap yöntem-teknikleri kullanılmıştır. Ayrıca örnek ders gözlemlerinde farklı tekniklere (grafik, metafor, benzetim, drama gibi) yer verildiği görülmüştür. Aktif öğrenme özellikle birinci ders gözleminde kullanılmış olup rutin olmayan problem çözümünde öğretmen adayları tablo yapmayı keşfetme süreci desteklenmiştir.

Okuryazarlık kavramının anlatıldığı ikinci ders gözleminde düz anlatım tekniği kullanılmıştır. Bütün derslerde soru çözümü ve okuryazarlık sorusu incelenmesinde öğretmen adaylarının grup çalışması yapması sağlanmış ve öğretim üyesi tarafından sorular sorularak sınıf tartışması yapılması sağlanmıştır. Ayrıca öğretim üyesi, resim çizme ve hikaye anlatma ile öğretmen adaylarının alternatif açıklamalar veya çözüm yolları oluşturmalarını teşvik etmiştir. Bununla birlikte öğretmen adaylarının dikkatinin dağıldığını fark edince öğretim üyesi, “Atıf nedir?” gibi öğretmen adaylarının ilgisini çekebilecek ve dersle ilgili sorular yöneltmiştir. Aşağıdaki adımlar kullanılarak ders içi uygulamalar gerçekleştirilmiştir:

1. Gruplara etkinlik, ödev veya görev verilmesi ve öğretmen adaylarının bu görevleri incelemesi,

2. Grupların çalışma sürecinin öğretim üyesi tarafından desteklenmesi, 3. Sınıf tartışması yoluyla öğretmen adayı yanıtlarının tahtada incelenmesi.

3.4.3. Liselerde Matematik Öğretimi dersindeki pilot uygulama. Ders sürecini