Geçerlik, Güvenirlik ve Etik

Geçerli ve güvenilir bilgilerin elde edilmesi ile etik kaygılar her araştırma türü için önemlidir. Nitel araştırmalarda da iç geçerlik (inandırıcılık), dış geçerlik (transfer

edilebilirlik) ve güvenirlik için çeşitli çalışmalar yapılır. İç geçerlik veya inandırıcılık,

Dersi Değerlendirme

araştırma bulgularının dış dünyadaki gerçekliğe uyup uymamasıyla ilgilidir (Merriam, 2009, s. 213). İç geçerliğin sağlanmasında çeşitleme, katılımcı doğrulaması, veri toplama

süreçlerine uygun ve yeterli katılım ile yansıtıcılık kullanılabilir (Merriam, 2009). Çeşitleme, iç geçerliğin sağlanmasının en bilinen stratejilerinden biridir. Gözlem, görüşme ve dokuman ile üç farklı veri toplama tekniği ile çoklu yöntem kullanılabilir veya görüşmeden elde edilen veri, gözlem ve dokumanlar ile karşılaştırılıp kontrol edilir. Bu araştırmada matematik öğretimi derslerinin özel alan yeterlikleri ile uyumunun

belirlenmesinde dokuman, gözlem ve görüşmeden yararlanılmış olup her bir veri toplama tekniğinden elde edilen veri karşılaştırılmıştır. Bir diğer çeşitleme türü ise çoklu veri

kaynağını kullanmadır. Bu kapsamda elde edilen verinin bir kısmını (dokuman incelemesinde tüm dokumanlar, gözlem notlarının %40’ı ve ders değerlendirme formlarının %30’u)

matematik öğretimi alanında akademik çalışmalarda bulunan iki uzmanın analiz etmesi istenmiştir. Kodlayıcılar arası uzlaşma yüzdesi hesaplanmıştır. Bu araştırmada ayrıca

zaman/süre çeşitlemesi de yapılmıştır. Araştırmacı ham veriyi üç farklı zaman diliminde (2 ay arayla) tekrar kodlamıştır. Ayrıca bu araştırmada dokuman incelemesi ile gözlem ve görüşme verilerine ilişkin analizler aynı zaman diliminde yapılmıştır.

Katılımcı doğrulaması kapsamında görüşme esnasında ders gözlemleri ve dokuman incelemesinden araştırmacının yaptığı yorumlara öğretim üyesi görüşleri alınmıştır. Ayrıca tüm görüşmelerde araştırmacı doğru anlayıp anlamadığını sorarak katılımcıların onayını istemiştir. Veri toplama süreçlerine uygun ve yeterli katılım doğrultusunda elde edilen veri tekrarlanana kadar veri toplama sürecine devam edilmiştir. Gözlem sürecinde 6 saat boyunca ders gözlemi yapılmış ve toplam 20 öğretmen adayıyla görüşme yapılmıştır.

Görüşme ve gözlem esnasında herhangi bir veri kaybı olmaması için ses kaydı

kaydına başladıktan sonra birkaç dakika farklı konulardan konuşulmuştur. Katılımcıların ilgili cihaza alışabilmesi sağlanmaya çalışılmıştır. Transkriptler araştırmacı tarafından yapılmıştır.

Dış geçerlik, araştırma sonuçlarının farklı durumlara uygulanabilme derecesiyle ilgilidir (Tanrıöğen, 2011). Diğer bir deyişle sonuçların genellenebilirliği ile ilgilidir. Nitel araştırmalarda sonuçların genellenebilirliğini arttırmak için kullanılabilecek tekniklerden biri zengin ve yoğun tanımlama yapılmasıdır. Bu doğrultuda araştırma kapsamında gözlem yapılan sınıf ortamı ve katılımcılar mümkün olduğunca net ve detaylı bir şekilde betimlenmiştir. Öğretmen adaylarının motivasyonu ve sınıf atmosferi için gözlem notu alınmıştır. Ders gözlemlerine göre öğretmen adayları, öğretim üyelerinin önerileri doğrultusunda bazen araştırma yapmaktadırlar. Ayrıca bulgularda katılımcıların

görüşmelerdeki ifadelerinden, gözlem notlarından ve dokümanlardan alıntı yapılmıştır. Diğer bir yöntem olan örneklem seçiminde ise öğretmen adaylarının derse katılım açısından

maksimum çeşitlilik göstermesine dikkat edilmiştir; ancak gönüllü her öğretmen adayı da araştırmaya dahil edilmiştir.

Güvenirlik (tutarlılık), araştırma yeniden yapıldığında bu araştırma bulgularının yeniden elde edilip edilememesi ile ilgilidir. Nitel araştırmalarda güvenirlik kapsamında sonuçların, toplanan veriyle tutarlı olup olmadığı incelenir (Merriam, 2009). İç geçerliğin sağlanmasında alınan bazı tedbirler güvenirlik ile doğrudan ilişkilidir. Bu araştırmada kullanılan veri toplama araçlarının çeşitliliği, zaman çeşitlemesi ve puanlayıcılar arası güvenirliğin kullanılması güvenirliği destekler niteliktedir. Ayrıca araştırmada gözlem, görüşme ve dokuman inceleme yoluyla elde edilen bilgiler karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Veri analizinin ilk aşamasında tüm dersler için dokuman incelemesi yapılmıştır. Daha sonra ÖÖY-I dersi için sırasıyla öğretim üyesi ile yapılan görüşme, gözlem notları analiz edilmiş ve öğretmen adaylarının Ders Değerlendirme Formuna verdikleri yanıtlar ile öğretmen adayı görüşmeleri analiz edilmiştir. Bu dersten elde edilen bulgulardan

yararlanılarak BDMÖ dersi için analiz süreci karşılaştırmalı olarak tekrarlanmıştır. Gerekli durumlarda kodlamalarda düzenlemelere gidilmiştir. Ayrıca araştırma süresince araştırmacı tarafından saha notları da alınmıştır.

Araştırmanın etik kurallara uygunluğu kapsamında öncelikle Uludağ Üniversitesi Senato Etik Komisyonu tarafından etik kurul izni alınmıştır. Araştırmaya katılan öğretim üyesi ve öğretmen adaylarına araştırma hakkında bilgi verilerek araştırmaya katılımları için izin alınmıştır. Katılımcı yanıtlarının, kişisel bilgilerinin ve gerçek isimlerinin gizli tutulacağı ve isterlerse kod isimle de araştırmaya katılabilecekleri vurgulanmıştır. Ayrıca katılımcıların istedikleri zaman araştırmadan çekilebilecekleri, araştırmadan elde edilen verilerin sadece bilimsel amaçlarla kullanılacak olup üçüncü kişilerle paylaşılmayacağı ifade edilmiştir. Ses ve video kaydı öncesinde katılımcılardan sözel izin alınmıştır.