Portfolyo (Öğrenci Ürün Dosyası)

Öğrenci çalışmalarının bir koleksiyonudur. Genellikle bir dosyadan oluşur. Dosya çok iyi hazırlanmış, öğrencinin en iyi çalışmalarını yansıtmak için toplanmış anlamlı ödevleri içerir (Haladyna, 1997; Aktaran: Ulutaş, 2006: 25).

Öğrenci ürün dosyası (portfolyo) öğrencinin bir veya birden fazla konu alanında yaptığı çalışmaların sistematik, amaçlı ve anlamlı bir koleksiyonu olarak tanımlanabilir.

Bir gelişim dosyası, öğrencinin gelişen becerilerinin aşama aşama görülmesini sağlayan bir kanıt niteliği taşır ve onun ortaya koyduğu gerçek ürünlerin bir birleşimidir (Henson, 2004: 140).

Gelişim dosyasını diğer değerlendirme yöntemlerinden ayıran iki önemli özellik bulunmaktadır. Birincisi; öğrencinin kaydettiği gelişmeyi gözler önüne seren uzun bir sürede birikmiş çalışma örneklerinin toplanmış olması; ikincisi ise öğrencilerin, dosyanın planlanması, dosyanın içeriğinin seçimi ve değerlendirilmesi aşamalarına dahil ediliyor olmasıdır. Öğrencinin değerlendirme sürecine aktif olarak katılımı onun öğrenmesinin gelişimi ve motivasyonunun artması için oldukça önemlidir (Eggen ve Kauchak, 2004: 514).

Öğrenciler bu dosyalara sistematik bir şekilde öğretim süresinde yaptıkları çalışmaları koyarlar. Öğrencilerin yaptıkları bu çalışmalar, bir koleksiyon gibi toplanır. Öğrenciler portfolyolarına en çok beğendikleri çalışmaları koyabilecekleri gibi bütün çalışmalarını da koyabilmektedirler. Çünkü portfolyo sadece en iyi çalışmaların koyulduğu bir dosya değildir.

Ürün dosyası ile temel amaç; öğrencinin yaptığı işin zaman içinde niteliğinin ve kapsamının ne şekilde geliştiğini izlemek, geleneksel öğretim ve değerlendirme yaklaşımının dışına çıkarak öğrenmede bütünleştiricilik, çoklu zeka kuramı, proje tabanlı öğretim ve bilimsel süreç becerileri gibi yaklaşımlara paralel yeni bir değerlendirme yaklaşımı geliştirmektir.

Portfolyonun amaçlarını şu şekilde özetleyebiliriz (İnci, 2002):  Öğrenci gelişimini izleyebilmek,

 Öğrencideki öz disiplin ve sorumluluk bilincini geliştirmek ve kendi kendini değerlendirme becerisine ulaşmasını sağlamak,

 Öğrencinin gerçekte ve öğrendiğinin açık resmini çizebilmek,

 Müfredata bağlı olarak yapılan yazılı ve sözlü değerlendirmelerin dışına çıkıp, alternatif ölçme-değerlendirme yöntemleri geliştirmek,

 Gelecekteki öğretmenlerine bilgi sunmak,

 Öğrencinin gelişimini daha sağlıklı izleyebilmek,

 Öğrencilerin yeteneklerini sergilemek, ilgi ve ihtiyaçlarını belirlemek,  Öğrencinin gerçekte ne öğrendiğini ortaya koymak,

 Öğrencilerin diğer arkadaşlarının yaptığı portfolyoları izleyip, yardımcı olarak gelecekteki takım çalışmasına zemin hazırlamaktır.

Portfolyo kullanmanın avantajları farklı araştırmacıların görüşleri ile aşağıda belirtilmiştir (McEachron, 2001; Farr, 2001; Ogan Bekiroğlu, 2004; Pratt, 2005; Elharrar, 2006; Erkuş, 2006; Bahar vd., 2006; Çepni, 2007; Zimbicki, 2007; akt, Adanalı, 2008: 78-80):

 Ürün dosyaları bir öğrencinin zaman içindeki gelişimi ile ilgili olan bilginin biriktirilmesi için izin verir.

 Öğrenci gelişiminin nispeten tamamının kaydı için öğretmenlere ve diğer eğitimcilere imkan verir.

 Portfolyo değerlendirme öğrencinin gelişimine dair genel resmi ortaya çıkarır.

 Ürün dosyası öğrenciye, yeteneklerin çeşidinden daha fazla beceriyi açıklar. Öğrenciler nasıl puan kazanmış olacağına ilişkin ölçütler ve ürün dosyasının içermiş olduğu çalışmanın seçiminde gerekli öz becerileri doğrudan öğrenir. Bu da öğrencilerin, bireysel amaçları belirlemek ve elde etmede plan geliştirmek için öğrencilere fırsatlar sağlar.

 Ürün dosyası zaman içindeki bilginin ilerleyişini kaydeder. Bu teknik öğrenme yolları, amaçları, öğrenci hünerlerini, öğrencinin yaşı ve sınıfı konusundaki beklentilere bağlı olarak öğrencideki ilerlemeyi gösterir.

 Öğrenci kendi gelişimini kendi görür. Bu yüzden motivasyon arttırıcıdır.  Öğrenmeye yapıcı ve pozitif bir etki sağlamaktadır.

 Öğrencinin günlük davranışlarını örneklerle açıklar.

 Öğrencinin zaman içindeki gelişim ve öğrenimlerini örneklerle açıklar.  Öğretmen-öğrenci arasındaki ilişkiyi büyük ölçüde kuvvetlendirir.  Öğrenci düşüncesi ve kişisel değerlendirmesini ilerletir.

 Ürün dosyasının gelişimi ve yapısı ile ilgili kararların oluşturulması hakkında öğrenciye olanak sağlar.

 Öğrencilerin, zayıf ve kuvvetli yönlerini görmelerine yardım eder.

 Öğrencilerin başarı ve başarısızlıklarını performans ile daha iyi ilişkilendirebilmelerini ve amaç ve hedeflerini belirlemelerini kolaylaştırır.  Hem ürünün hem de sürecin değerlendirilmesine fırsat verir, böylece

öğrenme ve değerlendirmenin uyumu sağlanır.

 Öğrenciye öğrendiğinden sorumlu olma konusunda cesaretlendirir, böylece öğrencilerin öğrenme ve değerlendirme sürecinde daha fazla rol aldıkları hissini kuvvetlendirir; hayat boyu gerekli becerilerin gelişimine yardımcı olur.

 Öğretmenlerin günlük test sonuçları ile boğuşma yükünü azaltır.

 Değerlendirmenin çok yönlü formları ile düşünme becerisi ve bütüncül anlamayı ölçmeyi olası kılmaktadır.

 Öğrencileri bağımsız birer düşünür olmaya teşvik eder ve var olan becerilerini geliştirme yolunda kendilerine olan güvenlerinin artmasını sağlar.

 Öğrencilere süreç içerisinde kendi bilgisi ve yapmış olduğu çalışmalar hakkında düşüncelerini yansıtır.

 Öğrencinin kendi öğrenmesini izlemesini ve kendini değerlendirebilme yeteneği kazanmasını sağlar.

 Öğretmen-veli-öğrenci arasındaki ilişkilerin gelişimini sağlar.  Öğrencilerin kendi kendilerine öğrenmelerini sağlar.

 Öğrencilerin değerlendirme sürecinde aktif rol alarak, kendi değerlendirmelerinde sorumluluk almalarını sağlar.

 Öğrencilere bir işi tamamlamada farklı yöntemler kazandırır (ön yazı yazma, gözden geçirme, son raporu hazırlayıp sunma vb.).

 Süreç değerlendirmesi yapıldığı için, öğrenci ile öğretmen birlikte çalışarak hem dersin hedeflerinin gerçekleşme durumunu hem de dersin işlenme şeklini sürekli gözden geçirme şansı bulurlar.

 Öğrenci, öğretmen, aile ve konuyla ilgisi olan diğer kişilerin öğrencilerin öğrenmesi hakkında fikirleri paylaşmaları için ortam oluşturur.

 Öğrenciye planlı ve titiz çalışma alışkanlığı kazandırır.

 Özellikle öğrenci tarafından beğenilip seçilen çalışmaları içerdiğinden, olumsuzdan çok olumluya vurgu yaparak, öğrencinin benlik saygısının gelişmesine katkıda bulunur.

 Öğrencinin kendi gelişimini, veli ve öğretmenin ise öğrenci gelişimini izlemesine olanak sağlar.

 Öğrencinin önüne koyduğu hedefleri denetlettirerek, kendilik algısının olumlu yönde gelişmesine ve öğrencinin iç görü kazanmasına katkıda bulunur.

 Öğrencinin ilgi ve yeteneklerine yönelik olarak güçlü yanlarının ortaya çıkmasını sağlayarak, sonraki eğitim yaşantısına yön verir.

 Özellikle ailelerin de sürece ve değerlendirmeye katılması sağlanarak, onların çocuklarına sağlıklı bir bakış açısı geliştirmelerine hizmet eder.  Öğrencinin sorumluluk bilincini geliştirir.

 Öğrencinin yarattığı ürünlerden doğan ve öğrenmede çok önemli olan içsel pekiştirmeyi sağlar.

 Öğrencinin gelişim sürecini izleyip değerlendirmenin yanında, bitmiş ürünlerin de değerlendirilmesiyle öğrenci hakkında karar verilmesini sağlar.

Portfolyo değerlendirme sürecinde dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır (Korkmaz ve Kaptan, 2003: 27-28):

 Portfolyo çalışması kapsamına girecek olan çalışmaların belgelenmesi çok önemlidir. Örneğin bir deney ya da proje çalışmasında rapor yeterli olmayabilir. O zaman öğrenci eğer isterse çalışmasını resimle belgeleyebilir. Ölçek listesinin (öğretmenler tarafından oluşturulan değerlendirme kriterleri) öğrenci tarafından çok iyi kavranması öğrenci çalışmalarını sağlıklı değerlendirebilmesi açısından çok önemlidir.

 Portfolyonun içeriğine öğrenci karar verecektir. Portfolyo kapsamına alınacak belgeler ünite sonu, yarıyıl sonu ve öğrenim yılı sonunda seçilebilir.  Seçilen belgeler kağıt kalem testlerinin ortaya çıkaramadığı gelişimin farklı

boyutlarını ortaya çıkaracak nitelikte olmalıdır.

 Portfolyo öğrencinin en iyi yaptığı çalışmaları değil, öğrencilerin gelişimini gösteren tüm çalışmaları içermelidir. Bu çalışmalar kronolojik bir sıra ile yerleştirilmelidir.

 Portfolyodaki her örneğin üstünde yansıtıcı bir ifade formu olmalıdır. Bu formda isme bu çalışmanın kimin ürünü olduğunu tanımlamak için ihtiyaç duyulur. Tarih, öğrencilerin zaman içerisinde kendi büyümelerindeki değişikliklerin farkında olmalarını sağlar. Yansıtıcı ifade ya da baslık ürünün niçin seçildiğini, önceki öğrenmeyle bağlantılı olarak ne anlam taşıdığını tanımlar. Manşeti olmayan ifadeler zaman içerisinde daha az önem taşır. Geriye dönülüp bakıldığında; ebeveyn, öğretmen hatta öğrencinin kendisi için bile manşetsiz çalışma örneklerini anlamak ve onlara değer biçmek zor olur.

Öğrenci gelişim dosyasında şu ürünler bulunmalıdır (MEB, 2006-a: 28):

 Öğretmen tarafından hazırlanan rehber (öğrencilerin gelişim dosyasının ne olduğunu anlamalarına, kendi gelişim dosyaları için neler yapmaları gerektiğini anlamalarını kavrar.)

 Öğrencilerin yazılmış ödevleri(taslak ya da bitmiş parçaları)  Araştırmalar, problemler ve stratejiler

 Video - kaset ve ses kasetleri ya da CD’ler  Grup ödevleri ve projeler

 Öğretmen anekdotları  Öğrencilerin mektupları  Öğretmen kontrol listeleri

 Öğrencilerin zorlukla tekrar yapmak istediği ödevler  Özel ödevlerin içinden seçtiği örnekler

 Değerlendirme kağıtları (öğrenci çalışmalarındaki gelişimlerin değerlendirilmesinin nasıl yapılacağını gösteren kağıtlar).