Döller Geometrik artış Aritmetik artış 1 0 4 8 12 16 20 24 28 32 2 3 4
2. Whyne - Edward hipotezi : Popülasyon büyüklüğünü içgüdüsel ve sosyal davranışların (doğum kontrolü) belirlediğini savunmuştur. Amerikalı bilim insanı John Emlen ve öğrencile- ri bazı çevre şartları ve popülasyon yoğunluğu gibi faktörlerin fare popülasyonlarını nasıl etkilediğini üç deneyle incelemişlerdir.
I. Deney :
Farelere her gün 250 gr besin verilmiş ↓
Popülasyon hızla artmış ↓
Yiyecek sıkıntısı başlamış ↓
Popülasyondan dışarıya göç başlamış ↓
Popülasyon dengelenmiş
Bu deney popülasyonun deneysel bir alan içe- risinde artmasında besinin sınırlayıcı bir faktör olduğunu gösterir. Ayrıca dışarıya doğru artan göçün popülasyon büyüklüğünü sınırlamaya ve denge hâlinde tutmaya yaradığı fikrini verir.
II. Deney :
Farelere her gün 250 gr besin verilmiş ↓
Popülasyon belli oranda artmış ↓
Popülasyondan dışarıya göç önlenmiş ↓
Besin sıkıntısı başladığından doğum oranı düşmüş
↓
Popülasyon dengelenmiş
I ve II. deneyde aynı sebep yani besin yetersiz- liği hem dışarı göçe, hem de doğum oranının düşmesine neden olmuş, her iki hâlde de popülasyonun büyümesi sınırlanmış, dengede tutulmuştur.
III. Deney :
Farelere bol (sınırsız) besin verilmiş ↓
Popülasyon çok hızlı artmış ↓
Göç önlenmiş ↓
Alan sınırlaması getirilmiş ↓
Yamyamlık nedeniyle ölüm oranı çok yüksek olmuş
↓
Popülasyon dengelenmiş
Emlen’in bu deneyinde; koloni, kalabalık oluncaya kadar hızla yükselmiştir. Daha sonra kavga ve yamyamlık korkunç bir şekilde artmış, dişiler yavrularına bakamaz olmuş, farelerde stres üreme isteğini azalttığından popülasyo- nun denge hâlinde kalması sağlanmıştır.
Popülasyonun Gen Frekansını Etkileyen Faktörler
Bir popülasyondaki bireyler arasında gözlenen özellikler, bireylerin sahip oldukları farklı gen- lerle ortaya çıkar. Aktif genlerin şifrelerine göre bireyler farklı proteinler üretip çevresel şartlara uyum sağlarlar.
Popülasyondaki bireylerin sahip olduğu gen- lerin toplamı gen havuzunu oluşturur. Bir gen havuzundaki genlerin bulunma yüzdesi (% - frekansı) ilgili popülasyonun bireylerindeki özelliklerin ortaya çıkma yoğunluğunda etkilidir.
Bir popülasyondaki gen havuzunun frekan- sının değişmesinde bazı faktörler etkilidir:
1. Mutasyon
Mutasyonlar vücut (soma) hücrelerinde oluşur- sa gen frekanslarını değiştirmezler. Eşey ya da eşey ana hücrelerinde oluşan mutasyonlar gen frekansını değiştirirler. Kromozom sayısı mutasyonları (mongolizm, turner dişisi, süper dişi...), kromozom yapısı mutasyonları (gen mutasyonu) ve nokta mutasyonu gen frekan- sını etkiler.
Mutasyonlar ve hastalıklar genellikle çe- kinik genlerle kontrol edilirler.
UYARI
Gen işleyişinde değişikliklere neden olan modifikasyon, gen frekansını değiştirmez.
UYARI
2. Doğal Seleksiyon (seçilim = ayıklama)
Bir popülasyonda bulunan bireyler belirli özel- likler bakımından birbirlerine göre üstünlük veya zayıflık gösterirler. Doğal seleksiyon belirli bir çevreye en iyi uyan canlıların yaşamasını sağlar.
3. Göçler (gen akımı)
Komşu iki popülasyon arasındaki gen akışı olarak tanımlar. İçe göç ve dışa göç şeklinde olabilir.
4. Tesadüfi Olmayan Çiftleşmeler (rastgele
olmayan çiftleşmeler, kasıtlı çiftleşmeler) Rastgele olmayan çiftleşmelerde belirli bir genin frekansı artarken diğerlerininki azaldı- ğından gen frekansını değiştirir.
5. Akraba Evlilikleri (aile içi evlenmeler)
Çekinik genlerin ya da saflaştırmada olduğu gibi belirli genlerin ortaya çıkmasını sağladığı için, gen frekansını değiştirir.
6. Coğrafik ya da Fizyolojik İzolasyon (yalıtım)
Aynı türe ait canlılar herhangi coğrafik ayrım sonucunda farklı alanlarda yaşamaya başlarlar, zamanla yeni alt türlerin oluşmasına neden olurlar ve bulundukları ortama bazıları adapte olur. Dolayısıyla uzun bir süre sonra bu popü- lasyonlar artık birbirleriyle çiftleşemeyecek ka- dar farklılaşırlar. Bu da gen frekansını değiştirir.
7. Krossing overe müdahale edilmesi 8. Kromozomlarda ayrılmama
220
Ünite7
CA:Test
7
1-D 2-C 3-B 4-D 5-D 6-D 7-A 8-B 9-APopülasyonlar
9.
Aynı bölgede yetişen, gerek sayı gerekse büyüklük bakımından en çok dikkati çeken türleri farklı olan X, Y, Z bitki popülasyonlarının bireyleri onar yıl arayla sayılmış ve bunlarla ilgili olarak, aşağıdaki grafikler çizilmiştir.Birey sayısı (bin) Birey sayısı (bin)
Birey sayısı (bin)
1970 – 1980 1980 – 1990 1990 – 2000 X X X 200 200 200 160 160 160 120 120 120 80 80 80 40 40 40 Z Z Z Y Y Y Bu grafiklerdeki verilere göre,
I. Otuz yılda, sırasıyla Y, Z ve X baskın tür olmuştur.
II. 1980-1990 yılları arasındaki X, Y ve Z’nin toplam birey sayısı 1990-2000 yılları arasındaki birey sayısından fazladır. III. 1970-2000 yılları arasında bu bitkilerin olduğu bölgede iki kez
süksesyon gerçekleşmiştir.
IV. 1970-2000 yılları arasında X popülasyonu büyümüş, Y popü- lasyonu küçülmüştür.
yargılarından hangilerine varılamaz?
A) Yalnız II B) Yalnız IV C) I ve II
D) III ve IV E) I, III ve IV
Cevap: A
8.
Aşağıda yaş dağılımlarının yüzde oranları belirtilen popülas- yonlardan hangisinin dengede olduğu yargısına varılabilir? 0 - 20 21 - 40 41 - 60 61 ve üzeriyaş yaş yaş yaş
A) % 20 % 50 % 15 % 15 B) % 25 % 20 % 30 % 25 C) % 33 % 30 % 15 % 22 D) % 35 % 20 % 15 % 30 E) % 50 % 25 % 20 % 5 Cevap: B
7.
Aşağıdaki grafikte, bir popülasyonun büyüme hızının zamana bağlı değişimi gösterilmiştir.Büyüme hızı
Zaman
t1 t2 t3 t4 t5
Bu grafikteki verilere göre,
I. Popülasyon, grafikte verilen tüm zaman aralıklarında büyü- müştür.
II. Popülasyondaki birey sayısı t5 te, t3 ve t4 e göre fazladır. III. Popülasyonun yoğunluğu t1 ve t2 de t5 ten azdır.
yargılarından hangileri yanlıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve III E) II ve III
Cevap: A
6.
Aşağıdaki grafikte, Amanos dağlarındaki kıl keçisi popülasyonunun büyüklüğünün zamana bağlı değişimi gösterilmiştir.Popülasyon büyüklüğü
Zaman
t 2t 3t 4t
Bu grafikteki verilere dayanılarak,
I. t zaman diliminin sonunda, kıl keçisi popülasyonu taşıma kapasitesinde olabilir.
II. 2t zaman dilimindeki azalışın nedeni, bitki örtüsünün zarar görmesi olabilir.
III. 3t ve 4t zaman dilimlerindeki çevre direnci aynıdır. yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
7
8
Ekoloji
12.
Yeşil renkli ökse otu, ağaçların gövdesinde yetişen yarı parazit bir canlıdır.Bu bilgiye göre ökse otu; I. oksijen,
II. glikoz, III. su, IV. mineral
maddelerinden hangilerini üzerinde yaşadığı canlıdan almak zorunda değildir?
A) Yalnız III B) I ve II C) II ve III
D) III ve IV E) I, II ve IV
Cevap: B
11.
Değişik nedenlerle bir bölgeden başka bir bölgeye taşınabilen, taşındığı bölgeye üstün uyum yeteneği gösteren ve bu bölgede aşırı çoğalarak buradaki türleri olumsuz etkileyen türe - - - - tür denir.Bu parçadaki boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) Endemik B) Epifit C) Kilittaşı
D) Baskın E) İstilacı
Cevap: E
10.
Aşağıdaki özelliklerden hangisi saprofit ve holozoik beslenen tüm canlılarda görülür?A) Etle beslenme
B) Besinlerini, büyük katı parçalar hâlinde alma C) Hücre dışı sindirim yapma
D) Kesici ve köpek dişlere sahip olma
E) Uyaranlara tepki gösterebilecek gelişmiş duyu ve sinir siste- mine sahip olma
Cevap: C
9.
Bir canlının gereksinimi olan maddeleri sağlaması olayına beslen- me denir.Beslenmede; I. vitamin, II. mineral, III. su,
IV. enerji verici organik bileşikler
maddelerinden hangilerini üretici ve tüketiciler yaşadıkları ortamdan alırlar?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III
D) I, II ve III E) II, III ve IV
Cevap: C
8.
Aşağıdaki tabloda, büyüklükleri yaklaşık olarak aynı olan birey- lerden oluşan ve aynı habitatta yetişen x, y, z ve t bitki türlerinin 1980 – 2000 yılları arasındaki birey sayıları gösterilmiştir.YILLAR C A N L I T Ü R Ü B İ R E Y S A Y I S I 1980 x 500 180 120 25 480 200 180 50 540 190 210 75 490 185 390 100 450 210 680 150 y z t 1990 1985 1995 2000
Bu tablodaki verilere göre, I. x türü, tüm yıllarda baskın türdür.
II. 1995’ten sonra süksesyon gerçekleşmiştir.
III. x, y, z ve t türlerinin toplam birey sayısı, 1990’da 1980’den fazladır.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: D
7.
Bir bitkinin proteininde bulunan ve işaretlenmiş olan azot, serbest atmosfer azotuna dönüşünceye kadar aşağıdaki canlıların hangisinde dördüncü sırada gözlenir?A) I. dereceden tüketicide B) II. dereceden tüketicide C) Nitrifikasyon bakterisinde D) Çürükçül bakteride E) Denitrifikasyon bakterisinde
224
Ünite7
CA:
Test
9
1-D 2-D 3-D 4-C 5-D 6-A 7-E 8-B 9-C 10-E 11-D
Ekoloji
11.
Aşağıda Z, Y, X canlılarının beslenmesiyle ilgili bilgiler verilmiştir. • Z canlısı organik atıklarla beslenir.• Y canlısı besini katı parçacık hâlinde alıp sindirim sisteminde sindirir.
• X canlısı, Y canlısının artıklarıyla beslenir.
Bu bilgilere dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?
A) Y canlısı holozoiktir. B) Z canlısı saprofittir.
C) X canlısı Y canlısından yarar görür. D) X canlısı fotosentetiktir.
E) Z canlısı heterotroftur.
Cevap: D
10.
I. Volkanik patlamalar II. Oksijenli solunum III. Fosil yakıtların yanmasıYukarıdaki olaylardan hangileri havanın karbon oranını artırır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: E
9.
Aşağıdaki canlılardan hangisi, karşısında verilen beslenme şeklini gerçekleştiremez?Canlı Beslenme şekli A) Nitrit bakterisi Kemoototrof B) Saprofit bakteri Heterotrof C) Nitrat bakterisi Fotoototrof D) II. dereceden tüketici Heterotrof
E) Öglena Hem ototrof
Hem heterotrof
Cevap: C
8.
Heterotrof tüm canlılarda, aşağıdaki özelliklerden hangisi görülür?A) Besinlerini katı parçalar hâlinde hazır alma B) Monomer besinlerden faydalanabilme C) Gelişmiş sindirim enzimlerine sahip olma D) Ökaryot hücre yapısına sahip olma E) Hücre içi ve hücre dışı sindirim yapabilme
Cevap: B
7.
Aşağıdaki grafikte, yoğurt bakterilerinin büyüme eğrisi gösterilmiştir. Birey sayısıZaman (saat)
1 2 3 4
Bu verilere göre,
I. İlk 2 saat ortama uyum evresidir.
II. 2 ve 3. saatler arasında pozitif artış gerçekleşmiştir. III. 4. saatte maksimum sayıya ulaşılmıştır.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: E
6.
Hava azotuAyrışma
Nitrifikasyon
Denitrifikasyon Azot bağlayıcı
bakteriler Topraktaki azot tuzları Bitki ve hayvan proteini II III I IV
Doğadaki azot dolaşımını gösteren yukarıdaki şemada nu- maralanmış olaylardan hangilerini gerçekleştiren bakterilerin ekosistemde bulunmaması havadaki azot oranının azalmasın- da doğrudan etkilidir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IV
D) I ve IV E) II ve III