Piyano Yapımcılığı ve Akortçuluk Eğitimi

Türkiye’de çalgı yapımcılığı bölümüne değinmeden önce Osmanlı’da batı müziğinin başlangıcı ve bu bölümün temeline değinmek gerekmektedir. Osmanlı İmparatorluğunda çok sesli müziğin başlangıcı, Sultan II. Mahmut’un Mehterhane’yi kapatmış, yerine 1826 yılında Mızıka-ı Hümayun kurulmuştur. Mızıka-ı Hümayun kurulmadan önce müzik eğitimini Enderun’da devam etmekteydi. Bugün ki İstanbul Teknik Üniversitesi’nin Taşkışla binasında Mızıka-ı Hümayun olarak Batı ve Doğu bölümleri oluşturulmuştur. Mızıka-ı Hümayun’nun başına 1828 yılında Donizetti getirilmiştir (Alaner, 2011: 12). Mızıka-ı Hümayun bir saray bandosu olarak görmek, bizce yanlış olmalıdır. Bu kurum bandonun yanı sıra Türk ve Batı müziği eğitimi yapılan ilk Türk Konservatuarı olarak görülebilir (Alaner, 2011: 16).

Türkiye ilk çalgı yapımı bölümünün başlangıcı Uslu ve Işık’tan (2012) aktarılan bilgilere göre şöyledir: “Türkiye’de çalgı yapımı, 1936 yılında Ankara Devlet

Konservatuarı’nda bir çalgı yapım atölyesinin kurulması ve Almanya’da Heinz Schafrat adında bir uzmanın burada göreve başlamasıyla akademik bir hüviyet kazanmıştır (Açın, 1976; Kalender, 2001; Özkazanç, 2005; Akt: Işık-Uslu; 2012: 25). Onun yetiştirmiş olduğu asistanlardan Necati Orbay, Gazi Eğitim Enstitüsü Müzik Bölümü’nde akort ve onarım öğretmeni, Abdullah Arseven konservatuar ve operada

enstrüman yapım uzmanı olmuş, Mithat Arman (1910-1987) ise çalgı yapım atölyesinin sorumluluğunu üstlenmiştir” (Açın, 1976; Kalender, 2001; Akt: Işık-Uslu;

2012: 25).

Türkiye’deki çalgı yapımı bölümünün ilk olarak Almanya’dan getirilen bir uzman tarafından açılmıştır ve yetiştirdiği öğrencilerde ileride bu bölümde görev almışlardır. Bunlardan biri olan Mithat Arman 1939 yılında Gazi Eğitim Enstitüsü Çalgı Yapımı Atölyesini geliştirerek Çalgı Yapım Bölümüne çevrilmiştir; fakat bu bölüm 1943 yılında kapatılmıştır. Ardından Ankara Teknik Öğretmen Okulu’nda Çalgı Yapımı Bölümü’nde bölüm başkanı ve öğretim üyesi olarak çalışmıştır. Mithat Arman’ın yetiştirdiği öğrencilerden Bahri Yakup ve İbrahim Sakarya asistan olarak burada göreve başlamışlardır. 1957 yılında bölüm tekrar Ankara Devlet Konservatuarı’na devredilmiştir. Bu bölümün ilk mezunları Bahri Yakut ve İbrahim Sakarya piyano yapımı, sonraki mezunları Nurettin Yalçın, Ethem Özen Mesut Gözalan, Yunus Tarhan yaylı sazlar yapımı, Cafer Açın ise piyano yapımının yanı sıra Türk Musikisi aletleri yapımı ve geliştirilmesi üzerine uzmanlaşmıştır. Hasan Kale, Almanya’da nefesli sazlar yapımını öğrenerek konservatuara öğretim üyesi olarak atanmıştır (Açın, 1976; Akt: Işık-Uslu; 2012: 25-26).

Çalgı Yapımı bölümüyle ilgili yaptığım araştırma doğrultusunda Türkiye’de beş tane lisans düzeyinde çalgı yapımı bölümü bulanmaktadır ancak bunlardan bir tanesi kapatılmıştır. Bunlardan ilki 1936 yılında Ankara Devlet Konservatuarı şu an Hacettepe Üniversitesi olarak isim değiştirmiştir. Bu bölüm iş olanaklarının olmaması nedeniyle 1982’de kapatılmıştır. Günümüzde eğitimi hale devam eden üniversiteler; 1958 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi’nde piyano yapım ve onarım bölümü, 1976 yılında açılan İstanbul Teknik Üniversitesi, 1989 yılında açılan Ege Üniversitesi, 2000 yılında açılan Anadolu Üniversitesi, 2010 yılında açılan Bülent Ecevit Üniversitesi’dir. Bu üniversitelerde çalgı yapım bölümünde yüksek lisan programı bulunmamaktadır.

Hacettepe Üniversitesi Ankara Devlet Konservatuarı yapım ve onarım dalının lisan ve lise dönemleri olarak ayrılmıştır. Bu bölümlerin esas dersleri, yardımcı dersler, kültürel dersler olarak sınıflandırılmıştır. Bu bölümde atölye ve teknoloji,

enstrüman, mesleki resim ve plan, solfej, teknoloji (plan), onarım, ses fiziği gibi dersleri kapsamaktadır. İlk üç yıl piyano dersi, devamında III. devreden sonra klavsen dersi ile devam edilmiştir. 1886-1887 öğretim yılının dersleri EK 6’daki programda tespit edilmiştir. Yukarıda Işık ve Uslu’nun belirttiği gibi bu bölümün 1882’de kapatılıp, tekrar açıldığı görülmektedir. Günümüzde piyano yapım, onarım bölümü olarak Dokuz Eylül Üniversitesi ’de eğitim verilmektedir. Eğitim bir yıl hazırlık olmak üzere toplam beş yılı kapsamaktadır. Öğretim planında 22 zorunlu, 18 seçmeli, 16 konservatuar ortak, 8 ortak zorunlu ve 20 alan seçmeli olmak üzere 84 dersten oluşmaktadır. Zorunlu dersler; yardımcı piyano, piyano yapım onarım (PYO) müzik bilgisi, PYO solfej, atölye bilgisi ve teknolojisi, mesleki resim ve plan, piyano akordu, yabancı dil, mitoloji, estetik gibi dersleri içermektedir. Bu derslerin tamamın 2013- 2014 öğretim yılı ders programı EK 7 de verilmiştir.

Piyano yapım bakım ve onarım bölümlerinin az olduğunu ve çeşitli zaman içerisinde bu bölümlerinde kapatılmasının, bu alana gösterilen önemi gözler önüne sermektedir. Bu alandaki meslekle uğraşanların sayı yönünden yetersiz olunduğundan söz edilmesi ve eğitimdeki şikâyetlerin olması, eğitimdeki düzensizlikten kaynaklanmaktadır. Bu bölümlerin düzgün, donanımlı meslektaş yetiştirilmesi için eğitimde kökten değişikliklere gidilmesi gerekmektedir.

Uluslararası okulları eğitim sitemini araştırdığımızda karşımıza şu okullar çıkmıştır ve okullar hakkında kısa bilgiler şu şekilde verilmiştir:

American School of Piano Tuning okulunu Robert Nelson tarafından 1958 yılında kurulmuştur. Okul Kaliforniya eyaletine kayıtlıdır. Eğitim sistemi ev ve okul olarak ikiye ayrılmıştır. Piyano akortçuluk eğitimi on dersi kapsamakta ve unison akort, sekizli akort, Equal Tampere, piyano rejistrı, piyano onarımı, klavye onarımı, özel onarım ve kare kuyruklu piyano gibi dersleri içermektedir.21

Piano Turner’s Super Home Study Course okulunun on yıllık bir eğitim geçmişi vardır. Eğitimini evden eğitim sistemini içermekte ve altı ders kapsamında

21_{www.piano-tuning.com}

eğitim vermektedir. Bu dersler ayrıntılı çizim ve diyagramda görsel görmek gibi dersleri içermektedir.22

Randdy Potter of Piano Technology okulunda çırak eğitimi, iş uygulaması ve satıcı ve üretici eğitim verilmektedir. Amerika ve Kanada eğitim bölümleri tarafından lisanslı eğitim iki yıl sürmektedir.23

North Bennet Street School okulunda temel piyano teknolojisi ve ileri piyano teknolojisi olarak ikiye ayrılan bölümlerde dokuz aylık kurslar verilmektedir. Temel piyano teknolojisinde; müzikal akustik, akort prosedürleri ve uygulama, tampere, piyano bakım ve onarım, dikey ve yatay reglaj, iş uygulamaları derslerini kapsamaktadır. İleri piyano teknolojisi programında; değerlendirme ve tamir, pin blok değiştirme, kaplama onarım, tamir, ses tahtası onarım/değiştirme, el aletleri ve ahşap makine kullanımı dersleri kapsamaktadır. Bu okulun iki, üç kişilik ekipler oluşturularak ileri piyano teknolojisi öğrencileri, piyano sökme, yeniden yapılandırma imkânları verilmektedir. Bu okulla lise sonrası mesleki okullar statüsünde geçmektedir. Öğrencilerini lisan düzeyinde mezun etmektedir.24

School of Piano Technology for the Blind okulu körler için kurulmuş yüksekokuldur. 1949 yılında kurulduğundan buyana görme engelli öğrencilere kariyer yolu açmıştır. Mezun öğrencilerin birçoğu müzik mağazası, okullar, piyano üreticileri, kayıt stüdyoları ve konser alanlarında kariyerlerini sürdürmeleri için imkân sağlanmaktadır. Okulun programı iki ayrı on ay olarak eğitim süreci ayrılmıştır. İlk dönemde evlerde ve mağazalarda piyano bakımı üzerine yoğunlaşılır, ikinci dönem piyano tamiri, bakım ve işletme üzerinde durulmaktadır. Bu okula dışarıdan da sertifika programı uygulanmaktadır.25

Türkiye’de ilk çalgı yapımcılığının başlangıcı Almanya’dan Heinz Schefrat getirilerek, 1936 yılında Ankara Devlet Konservatuarı’nda piyano yapım ve onarım

22_{www.pianotuning-course.com} 23_{www.pianotuning.com} 24_www.nbss.edu 25 www.pianotuningschool.org

bölümü kurulmuştur. İkinci olarak da Dokuz Eylül Üniversitesi’de piyano yapım ve onarım bölümü açılmıştır. Bu alana yakın olan çalgı yapım, bakım ve onarım bölümleri de İstanbul Teknik Üniversitesi, Ege Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Bülent Ecevit Üniversitesi’nde lisans programında eğitim verilmektedir. Bu bölümlerde eğitim üç ile yedi yıl arasında değişiklik göstermektedir. Türkiye genelinde öğrenci alımlarının ve okullarından az olması, bu alanların gelişimlerini engellemektedir. Eğitim Fakültesi ve Güzel Sanatlar Fakültesinde çalgı yapım, bakım ve onarım derslerinin eğitiminin yetersiz olması, bu bölümlere önem verilmediğini göstermektedir. Yurt dışında eğitim sistemine bakıldığında, piyano akordu ve yapımıyla ilgili üniversite bünyesinde kurs ve lisans eğitimi olarak bir ve iki yıl arasında uygulamalı eğitim verilmektedir. Eğitim dönemlerinde piyano yapımı ve üretimi imkânları olmaktadır. Bu bölümden mezun olan kişilere iş imkânları sağlanmaktadır.