Piyano Bakımı, Onarım ve Akortçuluğu Mesleği ve Piyano Ticareti

Piyano yapım, bakım, onarım ve akortçuluk mesleğinin yürütenlerin yapılan araştırmalar sonucunda 1800’lü yıllarda İzmir ve İstanbul’da piyano yapım, bakım, onarım ve akortçuluk ve müzik aleti satan mağazalara denk gelinmiştir. Piyano ve müzik aletleri ve tamirciliği, piyano akortçuluğu, gibi mesleklerin 19. yüzyılda Beyoğlu’nda yaygınlaştığı özellikle piyano ve müzik aletleri satıcılığının en yaygın mesleklerden biri haline geldiği anlaşılmaktadır. İstanbul’daki piyano yapım, bakım, onarım ve akortçular Jak Deleoun (1951-2005)’un 1881 tarihli Ticaret yıllığında Beyoğlu’nda yaşayan piyano yapım, bakım, onarım ve akortçuluk ve müzik mağazası olan kişiler şu şekildedir: “Boğaz çıkmazı (hacopulo pasajı) No: 25-26

Adam(F.): piyano ve müzik aletleri; Hava sokağı No: 179 Comendinger (A.): piyano ve müzik aletleri; Linardi sokağı No: 19 Lehner (Augueste): piyano tamircisi; Ottoni çıkmazı No: 420 Comendinger: piyano ve müzik aletleri; Polonya sokağı No: 19 Cemnedinger (A.): piyano ve müzik aletleri; Polonya sokağı No: 371 Balatti (G.): piyano ve müzik aletleri; Postalar sokağı No: 21 Hell (Julius): müzik aletleri; Timoni sokağı No: 434 Hell (Julius): müzik aletleri; Yeni çarşı sokağı No: 4 De Luigi (Fortunato): müzik aletleri; Yeni çarşı sokağı No: 136 Gambara (Louis): piyano akortçusudur” (Deleon, 2000: 49-54-61-65-67-68-69-76-78-79).

1912 tarihli Doğu yıllığına göre Beyoğlu’nda piyano yapım, bakım, onarım ve akortçuluk mesleğini yürüten ve müzik mağazası olan iki kişi tespit dilmiştir. Bunlar şu şekildedir: Abanoz sokağı No: 13 Livarevich (Felix): müzik aletleri

tamircisi; Tepebaşı sokağı No: 31 Keller (Pascal): piyano ve müzik aletleridir

(Deleon, 2000: 95-97-168).

İzmir’de tespit edilen piyano yapım, bakım, onarı ve akortçuluk mesleğini yürütenler ve müzik mağazası olanlar, 1889 yılında İzmir Rehberi ve Ajandasının 312. Sayfasında, “müzik aletleri satanlar” aşağıda belirtilmiştir:

Voltan Kortelli G. – Yusuf Caddesi Mozer –Trasa Caddesi

Con Sarkis Papazyan –Avrupa Caddesi Rizer –Trasa Caddesi

Saul Ad. –Avrupa Caddesi

Müzik mağazası olan D. Kulampidi’nin yayınlamış olduğu reklamda şunlar bahsedilmektedir: “ Müzik aletleri, gitarlar, mandolinler, kemanlar, en iyi

senfoniler, erofon, tüm aletlerin akortları. Her aletin onarımı her enstrümanın özel uzmanın tarafından mağazamızın sorumluluğu altında yapılır.” Bu mağaza 1922

yılına kadar faaliyet sürdürür ( Kaliviotis, 2013: 37).

Dünya çapında tanınmış müzik mağazaları rehberi olan Paul De Wits’in Welt Adressbuch der Musikinstrumenten-İndustrie, 1900 yılında piyano yapım, bakım, onarım ve akortçuluk mesleğinin yürütenlerin on beş adet piyano mağazası şu şekildedir: Tenekeci Geçidi: ithal müzik aletleri; Braggiotti kardeşleri veresiyeler

caddesi(?): müzik çeşitleri ve müzik aletleri, ithalat ve alım satım; Alfred Caleyan, fasulye meydanı: piyano akortçusu; Victor Caleya, katedral caddesi: piyano akortçusu; J. Camenzuli, katedral caddesi: piyano üreticisi ve akortçusu; Solon S. Horafas, tenekeci geçidi 15: piyano akortçusu ve müzik aletleri ticareti; Guardo Corletti, spondi geçidi 7: müzik aletleri ve tellerinin ticareti, tamir ve akort ekipleri; D. Kulampidis, avrupa caddesi: mobilya ve müzik aletleri; J. Filippucci, avrupa

caddesi: ithal müzik aletleri; Vemyan Haik, evangelist okulu geçidi: piyano ithalatı ve alım satımı; Agop Marutyan, spondi geçidi 23: müzik çeşitleri ve piyano ticareti; Nalpas ve Sia: piyano ithalatı; F. Reiser: piyanolar, müzik aletleri ithalat ve ticaret; A. Stathopulos, baron allhotty geçidi 1: müzik çeşitleri ve telli çalgılar ticareti; Jacques J. Zemmith, spondi geçidi 7: piyano akortçusu (Kaliviotis, 2013: 38).

Burada görülen bu on beş mağazanın dört tanesinin Rum, iki tanesinin Ermeni ve geri kalan mağazalar ise hep Avrupalı isimleri taşımasıdır. Katalogda Türk ismi taşıyan bir mağaza bulunmamaktadır. Katalogdaki mağazaların çoğunda piyanolar ve dışarıda ithal edilen müzik aletleri satılmaktaydı. John Vinoğlu 1922 yıkımından önce İzmir’de 2500’ün üstünde piyano bulunduğunu belirtmiştir.

Paul De Wits 1903 yılı rehberinde 1913 İzmir’de kayıtlı mağaza sayısının on iki olduğunu belirtiyor. Bur arada 1900 yılından farklı olarak karşımıza yeni iki tane mağaza çıkmıştır. Yeni iki mağaza ise şunlardır: “Vera Çolakidi & Ortakları,

mağaza- masalar ve toptan piyano satışları; İyoi Rosati, katedral caddesi: akortlar”

(Kaliviotis, 2013: 40). Yine Paul De Wits’in 1912 yılından yazdığı rehberinde İzmir’de kayıtlı mağaza sayısı on sekize çıkmıştır. Eklenen dört yeni mağaza şunlardır: “G. Corletti: müzik aletleri- ticaret; St. Burbulos: müzik aletleri- ticaret;

K. Yaluris: müzik aletleri ticareti; Padova Kardeşler, avrupa caddesi: sanatın yüzü, müzik aletleri ve konuşan makineler.” G.N. Mihail’in 1920 yılına ait Yunan

Rehberi’nin İzmir başlıklı klavsen satanların listesi aşağıda şu şekilde verilmiştir: “Corletti L.: spondi geçidi; Pakuarello Z.: spondi geçidi; Pardizpaniyan D.: tenekeci

geçidi; Rallis D.: yusuf geçidi; Horafas S.: tenekeci geçidi; Karageorgoyu St.: tenekeci geçidi; Corletti L.: spondi geçidi; Pakuarello G.:spondi geçidi; Rallis D.: yusuf geçidi” (Kaliviotis, 2013: 47).

İzmir’in müzik mağazalarına ilişkin belgeleri Alman dergisi 1913 yılında Phonographisch Zeitschrift’de İzmir’le ilgili haber yayınlanmıştır. Haberin başlığı “Levanten ticaretinin durumu ”dur. Burada “Levanten” denilerek coğrafi bölgelerde Ege ve adalarının, Anadolu’nun kıyıları, şehirler ve limanları yanında, Doğu Akdeniz’in nüfus çoğunluğu yerleşik Avrupalılardan müteşekkil ve genellikle ticari

merkez olarak sivrilmiş şehirleri bahsetmiştir. Haber F.W.K. başlığıyla imzalanmış ve aşağıda verilmiştir:

İzmir Mayıs 1913 “Balkan Savaşı’nın sürüyor olmasına karşın, burada ticaret bundan çok az düzeyde etkilendi, çünkü ticari faaliyetlerin yalnızca küçük bir bölümü Türklerin elindeydi. Bu dönemde Türkiye’nin durumu için cesaret kırıcı haberler okumamıza rağmen, Anadolu’da satış olanaklarına ilişkin kötümserlik yaşamamız gerekmemektedir, çünkü her zaman haklı çıkan deneyimler bize Anadolu’da ticaretin genişlemesi konusunda iyimser olmayı öğretmektedir. Şu anda alışveriş durgun bir seyir izlemesine karşın, kesin barış antlaşması imzalanır imzalanmaz etkinlikler artacaktır ve sanıyoruz ki, bizlerinde bunlara şimdiden hazırlanması doğru olacaktır. Osmanlı pazarına ait olanaklar o kadar elverişlidir ki Anadolu’ya yönelik yeni ilişkiler oluşturma zorunluluğumuz her şeyden önce gelmektedir. Bu makalenin amacı, bu ülkenin ve onun insanının ihtiyaçlarını ve onlara mevcut tüketim olanaklarından hangilerini vereceğimizi, tam ve kesin olarak bilmemizi sağlamaya çalışmaktır.

Türkiye’de müzik aletlerinin satış olanakları günümüzde, önceden olduğundan çok daha elverişlidir. Pazarı iyi tanıyan, müşterilere yardımcı olacak indirimlerle kolaylık sağlayan biri, uygun bir temsilcilik bulunduğunda çok şanslı olur ve o zaman çabalarının çok daha elverişli bir zemin bulacağından emin olabilir. Avusturya, Türk-İtalya savaşının başlamasından sonra, İtalya’nın ithalat kaybının yerini doldurmaya çabaladı. Ancak günümüzde görüldüğü gibi, bu durum geçiciydi ve barış anlaşması imzalandıktan sonra devam etmedi. Müşteriler bu başarısızlığı Avusturyalı fabrikatörlerin Anadolu’da geçerli olan ürünleri net olarak kavramadaki eksikliklerini bağladılar. Eğer Levanten müşterilerinin taleplerini karşılamaya yönelik tutarlı bir ticareti gerçekleştirmeyi düşüneceksek, müzik aletlerinin çok geçerli metalar olduğunu kavramalıyız. Tüccarlar pazarda yer alabilmek için, ithali gereken ve rağbette olan ürünlerin peşine düşmektir. Keman için istek vardır ama ucuz tiplerine. Örneğin fiyatların 2-12 frankı aşmaması gerekir. Mandolinler

özellikler Rum nüfus tarafından sevilmektedir, ancak 3-20 frankı aşmaması koşuluyla. Malların maliyeti tüm Anadolu’da önemlidir.

Bugüne kadar çoğunlukla Bohemya’dan gelmekte olan gitarlar 6-35 frank fiyattan rahatlıkla pazarlanmaktadır. Farklı flütleri ise aşağıdaki kategorilere ayırıyoruz: 1-6 supaplı küçüklerin fiyatı 1-5 frank, 4-13 supaplı büyüklerin 4-25 frank. Klarnet pazarı önemsizdir ve bu alet güç alıcı bulmaktadır. Küçük miktarlarda 5,5-30 frank arası fiyata satılırlar. Özellikle Fransız markaları aranır. Yalnızca ordunun ve müzik cemiyetlerinin ilgilendiği bakır aletlerde mevcuttur. Tam, noksansız bir ekipman belki pazarda 1200-1500 Frank’a buluna bilir. Varsayıldığının aksine, piyanolar Osmanlı Devlet’inin pazarları için geleceğe yönelik büyük umutlar vaat eden bir maldır. Bütün önemli markalar temsil edilirler ve hepsi iyi kazanç getirir.

Fonografları özellikle nüfusun üst katmanlarında görüyoruz ve Türk haremleri için nerdeyse zorunlu hale gelmiş durumda. Bunlar Anadolu için iyi ticari metalardır. Fiyatları 10-50 frak arasında oynar, pahalı parçalar pek müşteri bulamaz. Vurgulamamız gerekir ki, bu ticarette yalnızca, özellikle İstanbul, Atina, İzmir’de kaydedilen popüler parçalar başarıya ulaşabilir. Bu koşullara dikkat etmeyen fabrikatörlerin düzenli ve ticari faaliyet gerçekleştirebilme umutları pek azdır.

Çalgı tellerinin ticareti bağırsaktan, çelikten ve iplikle kaplanmış çelikten yapılanlar olmak üzere farklı niteliklerde sınıflandırılır. Sonuç olarak şunu da vurgulamak isterim ki, müzik aletlerinde yasal koşulların altındaki anlaşmalar önemli bir ciro başarısına ulaşabilirler. Türk müziği için gerekli olan aletler gelince, yerli ürünlerin fiyatlarındaki düşüklükten dolayı, bunlarla bir dış rekabet söz konusu olamaz. Plaklar konusunda söz etmek istediğim ise, Özellikle Suriye’de büyük çaplı bir tüketimin varlığıdır. Sadece iki üç fabrika mevcut olduğu halde, bu önemli ürüne ilgi çoktur ve rekabet koşulları da pek ser değildir. Burada doğal olarak, kayıtların teknik özelliklerinin kusursuz olup olmaması ve şarkıcının adı önemli rol oynar. Arap şarkıcıların yeni plakları ile hatırı sayılır bir kar da gerçekleştirebilirsiniz.”

Dünyadaki müzik mağazaları rehberi olan Musique Adresses Universal’de 1925-26 yıllarında İzmir’de yalnızca beş tane müzik mağazasının adı bulunmuştur. Bu müzik mağazaları şu şekildedir: Vardisvianian V: müzik çeşitleri; Karageorgiyu

S: müzik aletleri; Orosdi; Back kuruluşu: müzik aletleri –fonograflar; D. Ralis: müzik çeşitleri; Scholton W.: Müzik aletleri (Kaliviotis, 2013: 134).