Performans Beklentisi

Venkatesh ve diğerleri (2003) TKKBM’yi önerdikleri çalışmalarında performans beklentisinin çoğu durumda kullanım niyetini etkileyen en önemli değişken olduğunu ve bu etkinin erkekler ve gençler için daha güçlü olduğunu ifade etmişlerdir. Performans beklentisi, teknolojiyi kullanan bireylerin çalışmalarındaki performans artışına yönelik beklentilerinin derecesi olarak tanımlanabilir. Performans beklentisi, niyetin en güçlü öngörüsü olmakla beraber hem gönüllü hem de zorunlu kabullenmenin ölçülmesinde önemlidir (Venkatesh vd., 2003). Bu bağlamda performans beklentisi değişkeninin algılanan fayda ile uyumluluk gösterdiği yorumu yapılabilir. Venkatesh ve diğerlerinin (2003) çalışmasında performans beklentisi, farklı modellerden elde edilen beş yapıdan esinlenmektedir, bunlar algılanan fayda, dış motivasyon, iş uyumu beklentisi, göreli üstünlük ve çıktı beklentileridir (Venkatesh vd., 2003). Her bireysel model içerisinde inşa edilen performans beklentisi, güçlü bir niyet göstergesidir (Thompson vd., 1991; Taylor ve Todd, 1995c; Venkatesh, Davis 2000).

Bu çalışmanın araştırma modelinde yer alan performans beklentisi değişkeniyle ilgili altı çizilmesi gereken önemli bir nokta, değişkenin Venkatesh ve diğerlerinin (2003)

117

çalışmasındaki tanımdan farklı olarak kişinin yeniliği kullanmasının kendi performansında yaratacağı değişimi değil, yeniliğin kendisinden beklenen performansı ifade etmesidir. Bu bağlamda performans beklentisi değişkeninin yapısı ve kapsadığı unsurlar algılanan fayda değişkeni ile farklılık göstermektedir. Literatürde, araştırma modelindeki değişken içeriğiyle paralel olarak, performans beklentisinin, uygulamadan beklenen performansı ifade ettiği bir çok çalışma bulunmaktadır (Chang ve Pan, 2011; Kim, Shin ve Kim, 2011; Riquelme ve Rios, 2010; Lin, vd., 2011; Birch, 2009; Öztürkcan, Kasap ve Eryarsoy, 2012).

Literatürde yer alan bazı çalışmalarda performans beklentisinin kullanıma yönelik tutum üzerine etkisinin belirsiz olduğu ya da etkisi olmadığı saptanmıştır (Pai, Tu, 2011; Loo vd., 2009; Akbıyık ve Coşkun, 2013), buna karşın performans beklentisinin kullanıma yönelik tutum ve dolaylı olarak davranışsal niyet üzerindeki etkisini destekleyen bir çok çalışmaya rastlanmıştır (Venkatesh vd., 2003; Al-Gahtani vd., 2007; Chiu ve Wang 2008; Gupta vd., 2008; Im vd., 2010; Wang ve Shih, 2009). Bunların yanı sıra, Pynoo ve diğerleri (2011) tarafından yapılan çalışmada, öğretmenlerin dijital öğrenme ortamları teknolojisini kabul ve kullanımlarını etkileyen değişkenler belirlenmeye çalışılmıştır. Teknoloji Kabul ve Kullanım Birleştirilmiş Modeli’nin değişkenlerinin temel alındığı çalışmada, 72 öğretmene 21 ifadeden oluşan 7’li Likert tipinde hazırlanmış bir veri toplama aracı uygulanmıştır. Çalışmanın bulgularına göre, öğretmenlerin dijital öğrenme ortamlarını kullanmaları üzerinde, performans beklentisi ve sosyal etki değişkenleri doğrudan, çaba beklentisi ve kolaylaştırıcı durumlar değişkenleri ise dolaylı olarak etkili olduğu bulunmuştur. Zhou (2011) tarafından yapılan çalışmada, bireylerin mobil İnternet teknolojileri kullanımlarındaki devamlılığın nelerden etkilendiği belirlenmeye çalışılmıştır. 437 kullanıcıya TKM’nin değişkenleri temel alınarak hazırlanan bir veri toplama aracı uygulanmış ve elde edilen veriler yapısal eşitlik modeli ile analiz edilmiştir. Araştırmanın bulgularına göre, algılanan eğlence ve dikkat odağı değişkenleri, bireylerin mobil İnternet teknolojileri kullanımlarının devamlılığı üzerinde güçlü bir etkiye sahiptir. Bunun yanı sıra, performans beklentisi, sosyal etki ve kolaylaştırıcı durumlar da bireylerin mobil İnternet kullanım devamlılığını etkilemektedir. Demissie (2011) tarafından yapılan çalışmada, ebeveynlerin öğretim yönetim sistemlerini kabul ve kullanımlarını etkileyen değişkenleri belirlemek amacıyla teknoloji kabul ve kullanım modelinin bileşenlerini

118

temel alan bir yapı oluşturulmuştur ve araştırmacılar tarafından hazırlanan veri toplama aracı 150 ebeveyne uygulanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre modelin dört ana bileşeni olan performans beklentisi, çaba beklentisi, sosyal etki ve kolaylaştırıcı durumların ebeveynlerin öğretim yönetim sistemlerini kullanmaları üzerinde olumlu etkisi bulunmuştur. Birch (2009) tarafından yapılan çalışmada, öğretmen adaylarının sınıflarında teknoloji kabul ve kullanımlarını etkileyen değişkenlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, Teknoloji Kabul ve Kullanım Birleştirilmiş Modeli temel alınarak hazırlanan veri toplama aracı, 82 öğretmen adayına uygulanmıştır. Araştırmanın nitel kısmı için iki farklı odak grup çalışması düzenlenmiştir. Çalışmanın sonuçlarına göre, Teknoloji Kabul ve Kullanım Modelinin değişkenlerinden sadece performans beklentisinin kullanıma yönelik tutumu yordadığı sonucuna ulaşılmıştır. Armida (2008) tarafından yapılan çalışmada, VOIP (Voice Over Internet Protocol - IP üzerinden ses) teknolojisinin kabul ve kullanımı etkileyen değişkenler belirlenmeye çalışılmıştır. Bu amaç doğrultusunda TKKBM’nin değişkenleri ile güven değişkeninin yer aldığı bir model denenmiştir. Güven değişkeni hem işverene güven hem de teknolojiye güven olmak üzere iki farklı şekilde modele eklenmiştir. 475 katılımcıya çevrimiçi olarak uygulanan veri toplama aracından elde edilen bulgulara göre, TKKBM’nin değişkenleri olan; çaba beklentisi, performans beklentisi, kolaylaştırıcı durumlar ve sosyal etkinin bireylerin teknoloji kullanmaya yönelik davranışsal niyetini etkilediği görülmüştür. Bununla birlikte bireylerin yeni teknolojilere güven duymasının da o teknolojiyi kabul ve kullanımı üzerinde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Compeau ve diğerleri (1999) bilgisayar kullanımına etki eden faktörleri araştırmak için toplam 394 bilgisayar kullanıcısından veri toplamışlardır. Sonuçlara göre, bilgisayar konusunda kendine güven, performans beklentisi ve kişisel beklentiler bilgisayar kullanımının %34,3’ünü açıklamaktadır. Guo ve Barnes (2007) PDT, TKM, Web Güven Modeli, Birleştirilmiş Teknoloji Kabul ve Kullanım Teorisi modellerini birleştirerek yeni bir model oluşturmuşlardır. Çalışmalarında sadece model önerisinde bulunmuşlar fakat modelin geçerliliğini test etmemişlerdir. Sanal oyunların kullanım niyetini etkileyebileceği düşünülen değişkenler; performans beklentisi, çaba beklentisi, sosyal etki, algılanan kritik kalabalık (kişi birçok kişinin sanal parçaları sanal ortamları kullanarak aldığına inanması), güven, algılanan eğlence, kullanım niyeti,

119

algılanan oyun kalitesi, algılanan bilgi asimetrisi, karakteristik yeterlilik, meydan okuma isteği olarak belirlenmiştir.

Mobil hizmetlerin kabulüne yönelik faktörlerin incelendiği çalışmalarda uygulamadan beklentileri ifade eden farklı değişkenlere yer verilmiştir (Chang ve Pan, 2011; Kim, Shin ve Kim, 2011; Riquelme ve Rios, 2010; Lin, vd., 2011; Birch, 2009). Performans beklentisi değişkeni de uygulamadan beklentileri ifade eden bir değişken olarak yorumlanabilir. Araştırma modelinde yer alan performans beklentisi değişkeni, üniversite öğrencilerinin mobil uygulamaları kabule yönelik tutumlarının oluşmasında mobil uygulamadan bekledikleri performansın önemini ifade etmektedir. Üniversite öğrencilerinin mobil uygulamaların kullanımına yönelik tutumlarının, mobil uygulamaların performans beklentilerini karşılaması neticesinde, algılanan fayda ve öznel normların da etkisiyle şekillendiği düşünülmüştür.