PaydaĢ analizi

Katılımcı yaklaĢım stratejik planlamanın baĢarısı için kritik öneme sahiptir.

Katılımcı bir yaklaĢım kullanılarak hazırlanmıĢ olan stratejik planlar stratejik planın uygulanma Ģansını arttıracaktır. PaydaĢ analizi sayesinde paydaĢlarla etkili bir iletiĢim kurulur, paydaĢların beklentileri belirlenir, paydaĢların kurum ile ilgili görüĢleri alınarak kurumun güçlü ve zayıf yönleri hakkında fikir edinilir.

28 Ruairí Brugha ve Zsuzsa Varvasovszky göre “PaydaĢ analizi ilgili aktörlerin davranıĢ Ģekillerini, niyetlerini, birbirleriyle olan iliĢkilerini, gündemlerini, çıkarlarını ve sunabilecekleri kaynakların karar alma süreçlerini etkileyebilecek yönlerini ortaya çıkarmak için kullanılabilir. Elde edilecek bilgiden paydaĢların idaresi için stratejilerin oluĢturulmasında, kararların uygulanmasının kolaylaĢtırılmasında veya politikaların anlaĢılmasında ve ileride alınacak politik kararların fizibilitesinin yapılmasında faydalanabilinir.²⁴”

PaydaĢ analizinin bir baĢka önemi de kurumun hizmet veya ürünlerini sunduğu paydaĢların ihtiyaçlarının belirlenmesi stratejik planın bu doğrultuda hazırlanmasına imkan verir. Bu yüzden mevcut durum analizinde kurumun ürün veya hizmetleri ile ilgili, kurum faaliyetlerinden olumlu veya olumsuz olarak etkilenen tüm kiĢi, grup ve kurumların belirlenmesi gerekir. PaydaĢlar iç paydaĢlar, dıĢ paydaĢlar ve yararlanıcılar olarak sınıflandırılabilir. Ġç paydaĢlar kurum içerisinde yer alan çalıĢanlar veya yöneticilerdir. DıĢ paydaĢlar ise kurum ile iliĢkide ve kurumu etkileyen kiĢi, grup veya kuruluĢlardır. Yararlanıcılar ise kurumun ortaya çıkardığı ürün ve hizmetlerden yararlananlardır.

PaydaĢ analizinin yapılması için kullanılan birçok yöntem mevcuttur; bunlardan bazıları çok basit metotlar içerirken bazıları ise hem veri hem de analitik açıdan zengindir. Örneğin Brinkerhoff yaklaĢımında programların idaresi için kullanılan araçlardan yararlanılır. Bu yaklaĢım sayesinde bir hedefin gerçekleĢtirilebilmesi için paydaĢlardan neler sağlanması gerektiği üzerine odaklanılır. PaydaĢlardan elde edilmesi gereken ihtiyaçlar örneğin finansman, fiziksel girdiler, politik destek, onay, kamu desteği, teknik destek gibi konularda olabilir. Metotta paydaĢlar tanımlanır ve kontrol ettikleri kaynaklara, hedeflerle iliĢkili olarak ilgi alanlarına ve önem derecelerine göre sınıflandırılır. Daha sonra tüm girdiler bir matris içerisinde özetlenir. Bu yaklaĢımda hangi paydaĢın neye sahip olduğu kolaylıkla görülebilir fakat hangi kaynağın planın hedeflerinin gerçekleĢtirilmesine ne derece öneme sahip olduğu görülmemektedir.

24 Ruairí Brugha ve Zsuzsa Varvasovszky, Health Policy and Planning (Sağlık Politikaları ve Planlama); 15(3): 239-246, © Oxford University Press 2000,

http://heapol.oxfordjournals.org/cgi/content/abstract/15/3/239, 14 Ocak 2010

29 Honadle ve Cooper yaklaĢımına göre paydaĢlar ve birinci derecede önemli aktörler bir matris içerisinde yatay olarak sıralanır. Matrisin dikey yanında ise paydaĢların etki edebileceği veya çözüm sağlayabileceği problemler yazılır. Bu matrisin bir zayıf yönü paydaĢların gösterilen problemi gerçekten çözme yeteneğinin belirtilmesi fakat çözüp çözmeyeceğinin belli olmamasıdır. Bir baĢka zayıf yönü ise matriste paydaĢın probleme karĢın bir ilgisinin olup olmadığının gösterilmemesidir.

Gamman’ın yaklaĢımı daha tanımlayıcı ve analitik olarak çok kapsamlıdır.

Gamman’ın paydaĢ analizine iliĢkin yaklaĢımında hem paydaĢlar listelenmekte hem de göreli önemleri ve ilgi ve hedefleri gösterilmektedir. Fakat Gamman’ın yaklaĢımındaki bir sorun büyük sayılarda paydaĢların olduğu analizlerde kaç paydaĢın veya grubun analizde yer alabileceğidir. Gamman analizin eksiksiz olması için belirgin gruplar dıĢında da herhangi bir karardan etkilenme ihtimali (ihtimal gerçekleĢse de gerçekleĢmese de) bulunan organize olmamıĢ veya belirsiz paydaĢların da dikkate alınması gerektiğini düĢünmektedir. GeniĢ kitleleri etkileyen kararlar dikkate alındığında paydaĢların sayısının aĢırı miktarlara ulaĢabileceği ve analizin gerçekleĢtirilmesini zora sokacağı aĢikardır.

PaydaĢ analizi ile ilgili bir baĢka yaklaĢım Lindenberg ve Crosby tarafından geliĢtirilmiĢtir. Bu yaklaĢımda hazırlanan matriste her bir gruba iliĢkin bilgiler grubun çıkarları, elinde tuttuğu kaynaklar, kaynakları kullanma kapasiteleri ve grubun plandaki herhangi bir amaca yönelik pozisyonu yer almaktadır. Matris doldurulurken grupların bir amaçla ilgili özel çıkarlarının ne olduğu belirlenmelidir. Diğer bir bilgi de paydaĢ grubunun elinde tuttuğu kaynakların amaç için ne ölçüde ve ne süratle kullanılabileceğidir. Matrise girilecek bir diğer bilgi grubun herhangi bir hedefe yönelik bakıĢ açısıdır. Bir grup bir amacın karĢısında olabilir veya amacı destekleyebilir. Bu yaklaĢım Gamman’ın yaklaĢımına benzemekle birlikte sadece belirgin paydaĢları matrise dahil etmektedir.²⁵

25 Benjamin L. Crosby, Stakeholder Analysis: A Vital Tool for Strategic Managers (PaydaĢ Analizi:

Stratejik Ġdareciler Ġçin Hayati Öneme Sahip Bir Araç), Technical Notes, A publication of USAID’s Implementing Policy Change Project, No.2 March 1991 s.1-3.

30 Bazı kurumlar için paydaĢ sayısı planlama çalıĢmalarının gerçekleĢtirilmesini zora sokacak kadar çok olabilir. Bu yüzden paydaĢların önceliklendirilmesi gerekmektedir. Önceliklendirme paydaĢların her bir paydaĢın kurumun faaliyetlerini ne derece etkilediği ve kurumun faaliyetlerinden ne derece etkilendiği dikkate alınarak gerçekleĢtirilir. PaydaĢların önceliklendirilmesinin ardından paydaĢlar kurumla olan iliĢkilerinin belirlenmesi amacıyla değerlendirilir. Bu aĢamada hangi paydaĢın kurumun hangi faaliyeti veya hizmeti ile iliĢkili olduğu, kurumdan beklentileri, kurumun faaliyet veya hizmetlerini ne Ģekilde etkilediği veya etkilendiği ortaya çıkar. Son olarak paydaĢların görüĢ ve önerileri alınır. PaydaĢ görüĢ ve önerilerinin alınmasında birçok yöntem kullanılabilir, paydaĢların sayısı, durumu, yeri gibi birçok faktör dikkate alınarak anketler, toplantılar, mülakatlar ve benzeri yöntemler paydaĢ görüĢlerinin toplanması için kullanılabilir.