2004 yõlõ Nisan ayõnda 13 katrilyon TL olan Emisyon hacmi, Mayõs ayõnda yüzde 1,2 oranõnda azalarak 12,8 katrilyon TL’ye gerilemiştir. Aynõ dönemde APİ’den borçlar hesabõ yüzde 52,4 oranõnda azalarak, 8,8 katrilyon TL’den 4,2 katrilyon TL’ye gerilemiştir. Kamu Mevduatõ aynõ dönemde 2,3 katrilyon TL’den 5,7 katrilyon TL’ye yükselmiştir. APİ’den borçlar hesabõ Mayõs ayõnda azalõrken, Hazine mevduatõnõn aynõ dönemde 3,4 katrilyon artmasõ;
piyasada bulunan fazla likiditenin büyük bir bölümünün vergi ödemeleri nedeniyle Hazine hesaplarõna kaydõğõnõ göstermektedir.
Nisan ayõ itibarõyla 14,6 milyar dolar düzeyinde olan Net Dõş Varlõklar hesabõ, Mayõs ayõnda yüzde 4,1 oranõnda azalarak 14 milyar dolara gerilemiştir. Aynõ dönemde İç Döviz Yükümlülükleri hesabõnõn 10,8 milyar dolardan 10,1 milyar dolara düşmesi sonucu, Nisan ayõ sonunda 3,8 milyar dolar düzeyinde gerçekleşen Net Döviz Pozisyonu (NDP) Mayõs ayõnda da bu seviyede kalmõştõr.
2004 yõlõ Nisan ayõnda 24,3 katrilyon TL seviyesinde olan M1 para arzõ, 21 Mayõs 2004 tarihi itibarõyla Nisan ayõ sonuna göre yüzde 3,3 oranõnda artarak 25,1 katrilyon TL’ye yükselmiştir. Aynõ dönemde M2 para arzõ yüzde 1,8 oranõnda artarak 95 katrilyon TL’den 96,7 katrilyon TL’ye, M2Y para arzõ ise yüzde 3,7 oranõnda artarak 161,1 katrilyon TL’den 167 katrilyon TL’ye yükselmiştir. M2Y para arzõnda Mayõs ayõnda görülen artõşta, döviz tevdiat hesaplarõnõn dolar değerinin bu ay içinde azalmõş olmasõna rağmen, döviz kurunda görülen artõş sonucu TL değerinin yükselmesi etkili olmuştur.
Mevduat bankalarõ tarafõndan açõlan yurtiçi krediler, 21 Mayõs 2004 tarihi itibarõyla hem TL hem de YP kredilerdeki artõş sonucu Nisan ayõ sonuna göre yüzde 5,2 oranõnda artarak 58,7 katrilyon TL’den 61,8 katrilyon TL’ye yükselmiştir. Aynõ dönemde yurtiçi yerleşiklere ait TL krediler yüzde 3,0 oranõnda artarak 41,7 katrilyon TL’den 42,9 katrilyon TL’ye, YP kredilerin TL değeri ise yüzde 10,6 oranõnda artarak 17,1 katrilyon TL’den 18,9 katrilyon TL’ye çõkmõştõr.
21 Mayõs 2004 tarihi itibarõyla yurtiçi yerleşiklerin mevduatlarõ Nisan ayõ sonuna göre yüzde 2,5 oranda artarak 155,1 katrilyon TL’den 159 katrilyon TL’ye yükselmiştir.
Mevduatlarda Mayõs ayõnda gerçekleşen artõş, YP mevduatlarõn TL değerinin döviz kurunda yaşanan yükselmeden kaynaklanmõştõr. 21 Mayõs 2004 tarihi itibarõyla TL mevduatlar Nisan ayõ sonuna göre yüzde 0,3 oranõnda azalarak 89 katrilyon TL’den 88,7 katrilyon TL’ye düşmüştür.
YP mevduatlarõn dolar değerinde de aynõ dönemde 45,9 milyar dolardan 45,3 milyar dolar seviyesine gerileme görülürken, YP mevduatlarõn TL değeri yüzde 6,3 oranõnda artarak 66,1 katrilyon TL’den 70,3 katrilyon TL’ye yükselmiştir.
Tablo 19: Niyet Mektubunda Hedef Olarak Verilen Parasal Büyüklükler/1 Parasal
Taban/1 (Üst Sõnõr) (Katrilyon TL)
NİV/2 (Üst Sõnõr) (Katrilyon TL)
NUR/1 /3 (Alt Sõnõr) (Milyar Dolar)
TCMB NUR/1 (Alt Sõnõr) (Milyar Dolar)
31 Aralõk 2002 10,85 33,1 -9,7 10,0
31 Aralõk 2002/4 10,72 28,6 -4,6 -
30 Nisan 2003 12,8 32,8 -6,5 8,8
30 Nisan 2003/4 11,8 31,0 -6,0 9,3
30 Haziran 2003 13,2 34,1 -7,0 8,8
30Haziran 2003/4 13,0 29,4 -3,9 10,6
30 Eylül 2003 14,1 33,8 -6,0 10,2
30 Eylül 2003/4 13,9 23,0 1,5 15,5
31 Aralõk 2003 14,9 28,4 -2,0 10,6
31 Aralõk 2003/4 14,7 26,0 -0,5 13,6
31 Mart 2004 16,1 29,6 -2,0 -
31 Mart 2004/4 16,9 27,3 0,7 -
30 Nisan 2004 17,5 31,6 -2,0 -
30 Nisan 2004/4 17,5 26,0 1,8 -
1/ Aralõk 2002, Nisan 2003 ve Haziran 2003 değerleri performans kriterleri olarak takip edilirken diğer tarihler gösterge niteliğinde takip edilmektedir.
2/ NİV büyüklüğüne ait değerler gösterge niteliğinde takip edilmektedir.
3/ Net Uluslar arasõ Rezervler, Merkez Bankasõ’nõn Net Uluslar arasõ Rezervlerinden Hazinenin IMF’ ye olan yükümlülükleri ve orijinal vadesi 1 yõldan kõsa döviz cinsinden borçlarõnõn çõkarõlmasõ ile oluşan rakam olarak tanõmlanmaktadõr.
4/ Söz konusu büyüklüklerin gerçekleşme değerleridir.
02 Nisan 2004 tarihli Niyet Mektubu ile Nisan ayõ sonu Para Tabanõ ve Net Uluslararasõ Rezervler için performans kriteri niteliğinde sõrasõyla 17.500 trilyon TL ve –2.000 milyon dolar tutarõnda alt sõnõr, Net İç Varlõklar için ise gösterge niteliğinde 31.600 trilyon TL üst sõnõr hedefi belirlenmiştir. Nisan ayõ sonu itibarõyla Para Tabanõ, hedeflenen düzeyin 8 trilyon gibi çok düşük bir miktarda üzerinde kalõrken, Net İç Varlõklar hedeflenen üst sõnõrõn altõnda, Net Uluslararasõ Rezervler ise hedeflenen alt sõnõrõn üstünde gerçekleşmiştir.
Tablo 20: Stand-by Anlaşmasõ Çerçevesinde Belirlenmiş Merkez Bankasõ Bilançosu (Sabit Çapraz Kurlarla)
(Milyar TL)
2001 2002 2003 2004
31 Aralõk 27 Aralõk 26 Aralõk 27 Şubat 26 Mart 30 Nisan 28 Mayõs 1. Para Tabanõ 7.802.640 10.403.167 15.329.858 16.890.446 17.544.373 17.773.726 17.862.899 2. Net Dõş
Varlõklar -12.753.565 3.438.779 9.173.019 9.179.867 9.842.399 12.069.567 11.356.748 2.1. TCMB
Net Uluslararasõ Rezervler
-4.289.420 14.308.982 19.901.586 20.464.240 21.028.471 23.445.590 22.609.244
3.Net İç
Varlõklar 20.556.205 6.964.388 6.156.838 7.710.579 7.701.975 5.704.158 6.506.151 4. Hazinenin
IMF
Yükümlülüğü
- 18.591.020 20.416.122 20.334.487 20.334.487 20.867.452 20.867.452
5. Hazinenin 1 Yõldan Kõsa Vadeli Döviz Yükümlülüğü
1.819.745 2.507.949 0 0 0 0 0
Net İç Varlõklar (3+4+5) 1/
22.375.950 28.063.357 26.572.960 28.045.066 28.036.462 26.571.611 27.373.604
Net Uluslararasõ Rezervler (2.1.-4-5) 2/
-4,2 -4,7 -0,4 0,1 0,5 1,8 1,2
1 / TCMB Net İç Varlõklarõ + Hazinenin IMF yükümlülükleri + Hazinenin 1 yõldan kõsa vadeli döviz yükümlülüğü 2 / TCMB Net Uluslar arasõ Rezervleri – Hazinenin IMF yükümlülükleri – Hazinenin 1 yõldan kõsa vadeli döviz yükümlülüğü ile TCMB 31 Aralõk 2001 tarihli dolar kuruna bölünerek hesaplanmõştõr. Değerler milyar dolardõr.
Tablo 21: Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler (% Değişme)
2004 Mayõs 2004 Mayõs /2003 Aralõk /2004 Nisan
Emisyon 18.3 -1.2
Rezerv Para 16.3 1.1
M2 19.5 1.8
M2Y 11.4 3.7
Toplam Mevduat (TL+YP) 9.9 2.5
Mevduat Banka. Kredileri (Yurtiçi) 28.6 5.2
TEFE 9.3 0.0
Tablo 22: İç Borçlanma – Hazine İhaleleri
Vadesi Net Borçlanma Faiz Oranõ
Gün Milyar TL Yõllõk Basit Yõllõk Bileşik
2002 Ocak- Aralõk 253 67.790.862 56,03 63,79
2003 Ocak 262 6.876.672 52,60 56,69
Şubat 280 5.976.790 52,73 55,03
Mart 252 6.500.606 56,67 59,69
Nisan 253 7.857.806 53,71 57,04
Mayõs 321 9.607.460 48,78 50,96
Haziran 276 6.749.504 43,78 46,13
Temmuz 253 9.179.752 43,82 45,65
Ağustos 269 6.280.674 36,93 38,27
Eylül 364 3.043.042 33,13 36,87
Ekim 348 5.518.580 28,10 29,90
Kasõm 353 9.726.882 27,39 28,53
Aralõk 423 5.459.580 27,03 28,38
2003 Ocak-Aralõk 290 77.100.140 42,72 45,01 2004 Ocak 438 10.872.234 25,55 27,12
Şubat 393 7.680.623 24,88 26,09
Mart 433 9.061.077 24,87 25,55
Nisan 372 9.869.798 23,44 24,02
Mayõs 277 8.105.248 27,76 28,90
2004 yõlõ Mart ayõnda yüzde 25,6, Nisan ayõnda ise yüzde 24 seviyesinde gerçekleşen Hazine ihaleleri aylõk ortalama bileşik faiz oranõ, Mayõs ayõnda yüzde 28,9 oranõnda gerçekleşmiştir. Bu yükselişte, Amerikan Merkez Bankasõ FED’in faiz artõrõmõ sinyali vermesi ve İngiltere Merkez Bankasõnõn faiz artõrõmõna gitmesi gibi dõş etkenlerin yanõnda Ocak-Mart döneminde cari açõğõn 5 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmesi ve söz konusu açõğõn sermaye çõkõşõnõn başladõğõ bir konjonktürde sürdürülemeyeceği beklentisi nedeniyle risk primlerinin artmasõ önemli rol oynamõştõr. Bu durum Hazine ihalelerinin ortalama vadesini de düşürmüştür. Nitekim Mart ayõnda 433 gün olarak gerçekleşen Hazine ihaleleri ortalama vadesi, Nisan ayõnda 372 gün, Mayõs ayõnda ise 277 gün olarak gerçekleşmiştir.
Şekil 3: Reel Kur Endeksi
Mayõs ayõnda TL’nõn dolar ve euro karşõsõnda büyük oranda değer kaybetmesi sonucunda Nisan ayõnda 125,8 olan reel kur endeksi, Mayõs ayõnda 113,3’e gerilemiştir.
Şekil 4: İMKB Bileşik Endeksi
2004 yõlõ Nisan ayõnda ABD Merkez Bankasõ FED’in faiz artõrõmõna gideceğine yönelik beklentiler, gelişmekte olan ülke piyasalarõna daha temkinli yaklaşõlmasõna ve bu piyasalardan para çõkõşõna neden olmuş, bu nedenle bu ülkelerin borsalarõnda düşüş yaşanmõştõr. Türkiye’de de İMKB Ulusal 100- Bileşik Endeksi Mart ayõna göre yüzde 10,7 oranõnda değer kaybõna uğrayarak Mart ayõndaki 20.191 seviyesinden Nisan ayõnda 18.022 seviyesine gerilemiştir.
Dolar bazõnda ise Endeks; Mart ayõndaki 897,4 dolar seviyesinden, Nisan ayõnda 740,5 seviyesine düşmüştür.
Nisan ayõnda İMKB işlem hacmi de Mart ayõna göre yüzde 30,8 oranõnda azalarak, 25 katrilyon TL olarak gerçekleşen Mart ayõ seviyesinden 17,3 katrilyon TL’ye düşmüştür.
Reel Kur Endeksi (1$ + 1,5 Euro) 1987 = 100
1999 2000 2001 2002 2003 2004
2.000
Dolar bazõnda işlem hacmi ise aynõ dönemde yüzde 32,8 oranõnda azalarak 19.026 milyon dolardan 12.782 milyon dolara gerilemiştir.
İstanbul Yaklaşõmõ çerçevesinde 2004 yõlõ Mayõs ayõnda yeniden yapõlandõrma kapsamõna 1 firma alõnmõştõr. Ayrõca, bu ay içinde Finansal Yeniden Yapõlandõrma kapsamõna alõnan 9 firma ile anlaşma bağõtlanarak 16,6 milyon dolarlõk borç yeniden yapõlandõrõlmõştõr.
Toplam olarak bakõldõğõnda ise, 2004 yõlõ Mayõs ayõ sonu itibarõyla 324 firmanõn Finansal Yeniden Yapõlandõrma Kapsamõna alõndõğõ ve bu firmalarõn 284 tanesiyle anlaşma bağõtlanarak 5,6 milyar dolarlõk borcun yeniden yapõlandõrõldõğõ görülmektedir.