1. GSMH ve Sektörel Büyüme Hõzlarõ
2003 yõlõnõn son çeyreğinde GSMH yüzde 7,2, GSYİH ise yüzde 6,1 oranõnda artarak, yõlõn tamamõnõ sõrasõ ile yüzde 5,9 ve 5,8’lik artõş oranlarõ ile hedeflerin ve beklentilerin üzerinde kapatmõşlardõr. Bu gelişmede, tarõm sektöründe mevsimselliğe bağlõ olarak yaşanan daralmaya rağmen, sanayi ve hizmetler sektörlerinin beklenin üzerinde büyümeleri belirleyici olmuştur.
Üretim yöntemiyle hesaplanan GSMH rakamlarõna göre 2003 yõlõnõn son çeyreğinde tarõm sektörü katma değeri yüzde 9,6 oranõnda azalõrken; sanayi sektörü katma değeri yüzde 9,2, hizmetler sektörü katma değeri ise yüzde 8,0 oranõnda artmõştõr. Ticaret sektörü katma değeri yüzde 9,2 oranõnda artarken ticaret sektörünün alt kalemlerinden toptan ve perakende ticaret sektöründeki artõş yüzde 11 olmuştur. Otel-lokanta hizmetleri sektörü ise aynõ dönemde yüzde 0,4 oranõnda daralmõştõr. GSMH içindeki payõ yüzde 15 civarõnda olan ulaştõrma ve haberleşme sektörü katma değeri 2003 yõlõnõn son çeyreğinde yüzde 7,5 oranõnda artmõştõr. 2000 yõlõnõn son çeyreğinden itibaren daralan mali kuruluşlar katma değeri 2003 yõlõnõn son çeyreğinde de yüzde 3,2 oranõnda azalmõştõr. İthalat vergisi katma değeri ise ithalattaki yüksek artõşa paralel olarak yõlõn son çeyreğinde yüzde 23,7 oranõnda artmõştõr.
2003 yõlõnõn tamamõnda tarõm sektörü katma değeri yüzde 2,5 oranõnda azalõrken, sanayi sektörü katma değeri yüzde 7,8 ve hizmetler sektörü katma değeri de yüzde 6,7 oranõnda artmõştõr.
2003 yõlõnda özel sektör imalat sanayiinde yaşanan üretim artõşõ sanayi sektöründeki büyümenin belirleyicisi olmuştur. Özellikle demir-çelik sanayi, makine sanayi, elektrikli makineler sanayi (beyaz eşya sanayi), taşõt araçlarõ sanayi ve kimya sanayiinde yaşanan iki rakamlõ yüksek büyüme hõzlarõ imalat sanayinin 2003 yõlõnda yüzde 8,6 oranõnda büyümesinde etkili olmuşlardõr.
Hizmetler sektöründeki büyüme hõzõnda ise bu sektör büyümesi içinde yer alan ithalat vergilerinin, yüksek oranda artõş gösteren ithalata bağlõ olarak yüzde 22,6 oranõnda artmasõ önemli rol oynamõştõr. İthalat vergileri hariç tutulduğunda, yüzde 6,7 olan hizmetler sektörü artõş hõzõ yüzde 5,2’ye düşmektedir. 2003 yõlõnda da 2002 yõlõnda olduğu gibi inşaat sektörü ve mali kuruluşlar sektörlerindeki daralmalar devam etmiştir. Ancak son çeyrekte inşat sektörü üç yõldan sonra pozitif bir büyüme kaydetmiştir.
2003 yõlõnda büyüme trendinin yõlõn ikinci çeyreğinde yükseldiği gözlenmektedir. Yõlõn ilk yarõsõnda sõrasõyla yüzde 6,3 ve yüzde 6,2 oranlarõnda artan sanayi ve hizmet sektörleri katma değerinin yõlõn ikinci yarõsõnda yine sõrasõyla yüzde 9,1 ve yüzde 7,2 oranlarõnda arttõğõ gözlenmektedir.
Tablo 1: Sektörel Büyüme Hõzlarõ
(Bir Önceki Yõlõn Aynõ Dönemine Göre Yüzde Değişme)
Yõllõk 2002 2003
2001 2002 2003 I.Ç II.Ç III.Ç IV.Ç I.Ç II.Ç III.Ç IV.Ç Tarõm -6,5 6,9 -2,5 -1,2 1,9 5,8 16,2 2,0 -0,8 -0,6 -9,6 Sanayi -7,5 9,4 7,8 2,8 12,6 10,5 11,4 8,8 4,2 9,1 9,2 İmalat -8,1 10,4 8,6 2,3 13,7 11,8 13,5 10,4 4,9 9,5 10,0 Hizmet. -7,7 7,5 6,7 2,4 8,1 7,8 11,0 8,2 4,5 6,5 8,0 İnşaat -5,5 -5,6 -9,0 -11,2 -8,8 -3,6 -0,8 -13,8 -12,7 -12,3 1,3 Ticaret -9,4 11,0 8,1 4,5 11,6 10,2 16,9 10,6 5,8 7,4 9,2 Ulaştõrma -5,3 6,0 8,4 2,9 8,5 6,4 6,2 13,1 5,1 8,1 7,5 İthalat Vergisi -25,1 24,7 22,6 5,5 28,4 29,5 37,7 19,0 20,0 26,8 23,7 GSYİH -7,5 7,9 5,8 2,3 8,9 8,0 11,7 8,1 3,9 5,5 6,1 GSMH -9,5 7,9 5,9 0,6 10,4 8,0 11,8 7,4 3,6 5,6 7,2
2003 yõlõnõn ilk yarõsõnda net dõş alem faktör gelirlerinin GSMH büyümesine katkõsõ negatif olurken, yõlõn ikinci yarõsõnda işçi gelirlerindeki artõşla beraber katkõ pozitife dönmüştür.
Tablo 2: Net Dõş Alem Faktör Gelirleri
(Milyon Dolar)
Yõllõk 2003 2000 2001 2002 2003 I.Ç. II.Ç. III.Ç. IV.Ç
İnşaat Hizmetleri Geliri (Net) 968 654 832 906 203 193 238 272 Yatõrõm Geliri Dengesi -4.002 -5.000 -4.554 -5428 -1.532 -1.250 -1.345 -1301 Doğrudan Yatõrõmlar 89 52 -86 -268 16 -118 -93 -73 Portföy Yatõrõmlarõ -434 -694 -835 -1207 -510 -262 -229 -206 Diğer Yatõrõmlar -3.657 -4.358 -3.633 -3953 -1.038 -870 -1.023 -1.022 İşçi Gelirleri 4.560 2.786 1.936 2321 440 537 733 611 Net Dõş Alem Faktör Gelirleri 1.526 -1.560 -1.783 -2201 -889 -520 -374 -418
2. Talep Unsurlarõndaki Gelişmeler
2003 yõlõnda GSYİH yüzde 5,8 oranõnda artõş kaydetmiştir. 2003 yõlõnda GSYİH büyümesine temel katkõlar sõrasõyla, mal ve hizmet ihracatõndan 6,3 puan, özel tüketimden 4,2 puan, stok değişmelerinden 3 puan ve özel kesim sabit sermaye yatõrõmlarõndan 2,6 puan gelmiştir. Ancak, mal ve hizmet ithalatõndaki artõş ihracattaki artõşõ aştõğõ için net mal ve hizmet ihracatõnõn GSYİH büyümesine katkõsõ, negatif 3,1 puan olarak gerçekleşmiştir. Diğer bir deyişle, 2003 yõlõ GSYİH büyümesi, temel olarak, özel kesim tüketim ve sabit sermaye yatõrõmlarõ ile stok değişmelerinden kaynaklanmõştõr. Kamu kesimi tüketimi ile sabit sermaye yatõrõmlarõnõn GSYİH büyümesine katkõlarõ ise, sõrasõyla, eksi 0,2 ve eksi 0,7 puan olarak gerçekleşmiştir.
2003 yõlõnda özel tüketim ve özel sabit sermaye yatõrõmlarõ, sõrasõyla, yüzde 6,6 ve yüzde 20,3 oranlarõnda artarken; kamu tüketimi ve kamu sabit sermaye yatõrõmlarõ ise, sõrasõyla, yüzde 2,4 ve yüzde 11,5 oranlarõnda azalmõştõr.
Özel tüketimin yüzde 6,6 oranõnda artmasõnda; dayanõklõ tüketim mallarõ harcamalarõnõn yüzde 24 oranõnda artmasõ etkili olmuştur. Özel tüketimin diğer alt kalemlerinden gõda ve içki yüzde 4,1 oranõnda; yarõ dayanõklõ tüketim mallarõ için yapõlan harcamalar yüzde 2,1 oranõnda; mali kuruluşlar, otel-lokanta hizmetleri gibi harcamalarõn yer aldõğõ hizmetler grubu harcamalarõ da yüzde 7,5 oranõnda artõş göstermiştir.
Özel kesim sabit sermaye yatõrõmlarõnõn yüzde 20,3 oranõnda artmasõnda, makine ve teçhizat yatõrõmlarõnõn yüzde 46,1 oranõnda artmasõ etkili olmuştur. 1996 yõlõndan beri azalmakta olan inşaat yatõrõmlarõ ise, 2003 yõlõnda da azalmaya devam etmiş ve azalma oranõ yüzde 11,4 olarak gerçekleşmiştir.
Kamu tüketimini oluşturan maaş ve ücretler kaleminin 2003 yõlõnda yüzde 0,9 oranõnda artmasõna rağmen, diğer cari harcamalarõn yüzde 5,9 oranõnda azalmasõnõn etkisiyle, kamu tüketimi yüzde 2,4 oranõnda azalmõştõr.
Kamu sabit sermaye yatõrõmlarõnda yüzde 11,5 oranõnda gerçekleşen azalõş; bina dõşõ yatõrõmlarõnõn yüzde 4 oranõnda artmasõna rağmen, makine teçhizat ve bina yatõrõmlarõnõn, sõrasõyla, yüzde 19,2 ve yüzde 26,7 oranlarõnda azalmasõndan kaynaklanmõştõr.
2003 yõlõnõn GSYİH büyümesinin kaynaklarõ, üçer aylõk dönemler itibarõyla incelendiğinde; birinci, üçüncü ve dördüncü üç aylõk dönemlerde, büyümeye en büyük katkõlarõn, sõrasõyla, 5,9 puan, 7,3 puan ve 6,7 puan olarak mal ve hizmet ihracatõndan geldiği görülmektedir. Aynõ dönemlerde büyümeye ikinci büyük katkõlarõn, sõrasõyla, 5,5 puan, 3,7 puan, ve 6 puan olarak özel tüketimden geldiği görülmüştür. İkinci üç aylõk dönemde, büyümeye en büyük katkõ, 5,5 puan ile stok değişmelerinden; ikinci ve üçüncü büyük katkõlar da, sõrasõyla, 4,9 puanla mal ve hizmet ihracatõ ile 2,1 puanla özel kesim sabit sermaye yatõrõmlarõndan gelmiştir.
2002 yõlõnda yüzde 7,9 oranõnda büyüyen GSYİH artõş oranõnõ belirleyen temel katkõlar, sõrasõyla, stok değişmeleri (7,1 puan), mal ve hizmet ihracatõ (4,3 puan) ve özel tüketimden
(1,4 puan) gelmişti. Net mal ve hizmet ihracatõnõn katkõsõ da, eksi 0,9 puan olmuştu.
Büyümenin kaynaklarõ talep yönünden incelendiğinde; 2002 yõlõnda, stok değişmeleri büyümeyi belirleyen temel faktör olurken, 2003 yõlõnda mal ve hizmet ihracatõ ile özel tüketimin katkõlarõnõn, stok değişmelerinin katkõsõndan daha yüksek oranda gerçekleştiği görülmektedir.
Tablo 3: Talep Unsurlarõnda Gelişmeler
(Bir Önceki Yõlõn Aynõ Dönemine Göre Yüzde Değ.)
Yõllõk 2002 2003
3. Üretim ve Talebe İlişkin Son Gelişmeler
Aylõk Sanayi Üretimi ve Kapasite Kullanõm Oranlarõ
Aylõk verilere göre, sanayi üretimi, 2004 yõlõ Nisan ayõnda bir önceki yõlõn aynõ dönemine göre yüzde 16,5 oranõnda artmõştõr. Mevsimsel düzeltilmiş serilere göre, söz konusu ayda toplam sanayi ve imalat sanayi üretim endeksi geçen yõl Nisan ayõ seviyesinin yaklaşõk 17 puan üzerinde gerçekleşmiştir.
Şekil 1: Mevsimsel Düzeltilmiş Üretim Endeksleri
80.0
2004 yõlõ Nisan ayõnda üretim imalat sanayinde yüzde 17,3, enerji sektöründe yüzde 7,8 ve madencilik sektöründe ise yüzde 20,6 oranõnda artmõştõr.
2004 yõlõnõn Ocak-Nisan döneminde ana sektörler itibarõyla toplam sanayi sektöründe yüzde 14,3, imalat sanayinde yüzde 15,6, enerji sektöründe yüzde 6,9 ve madencilik sektöründe de yüzde 2,3 oranõnda artõş kaydedilmiştir.
2004 yõlõ Nisan ayõ imalat sanayi üretimini alt sektörler itibarõyla incelediğimizde sadece petrol ürünleri sektöründe üretim azalõrken diğer tüm sektörlerde üretim artõşõ gerçekleşmiştir.
2004 yõlõ Nisan ayõnda ana sektörlerde en yüksek üretim artõşlarõ; taşõt araçlarõ sektöründe yüzde 84,0, makine-teçhizat sektöründe yüzde 32,1, metal-eşya sektöründe yüzde 15,9, kimya sektöründe yüzde 14,0, tekstil sektöründe yüzde 13,2 ve taş toprak ürünleri sektörlerinde yüzde 11,1 oranlarõnda olmuştur.
Taşõt araçlarõ ve makine teçhizat sektörlerindeki yüksek üretim artõşlarõnõn devam etmesi, 2004 yõlõnõn Nisan ayõnda imalat sanayinde üretim artõşlarõnda etkili olmuşlardõr.
Tablo 4: Aylõk Sanayi Üretim Endeksi
(Bir Önceki Yõlõn Aynõ Dönemine Göre Yüzde Değişme) 2001 2002 2003 Oc.-Nis. Oc.-Nis. Ocak Şubat Mart Nisan Sanayi -8,9 9,2 8.6 6,1 14,3 7,4 17,0 16,5 16,5 Madencilik -7,9 -9,5 -4,0 -18,2 2,3 -11,1 7,8 -3,2 20,6 İmalat -9,8 10,7 9.1 7,2 15,6 8,1 18,5 18,8 17,3 Gõda-İçecek -8,4 5,5 11.9 11,8 3,9 -9,5 14,1 7,5 6,7 Tekstil -2,7 8,6 -0.9 -0,6 14,9 16,9 20,8 9,9 13,2
Giyim -6,6 8,1 2.8 2,7 13,6 31,7 12,1 4,1 7,2
Petrol Ürün. 9,4 11,4 3.4 -0,2 -1,4 -4,0 3,5 1,1 -6,0
Kimya -13,2 9,9 3,9 0,3 16,9 0,8 15,2 35,6 14,0
Toprak Ürün. -16,7 18,9 11.3 6,2 15,9 -2,2 22,5 34,5 11,1 Ana Metal -5,4 1,3 10.9 22,4 4,1 2,8 2,9 3,7 7,1 Metal Eşya -10,3 5.0 7,3 13,8 8,8 2,7 17,9 2,4 15,9 Makine-Tech. -20,3 21,3 31.9 29,5 27,6 21,6 38,6 20,9 32,1 Taşõt Araçlarõ -42,6 24,9 43,3 36,9 77,8 69,3 68,3 85,4 84,0
Enerji -1,8 5,4 8,5 7,4 6,9 7.1 8.6 4.1 7.8
2004 yõlõ Nisan ayõ imalat sanayi kapasite kullanõm oranõ geçen yõlõn aynõ ayõna göre hemen hemen aynõ düzeyde kalarak 0,5 puan artmõş ve yüzde 76,4 seviyesinde gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemde kamu sektörü kapasite kullanõm oranõ bir önceki yõlõn Nisan ayõna göre 9,6 puan düşerek yüzde 68,7 oranõnda gerçekleşmiş ve bu gerileme toplam imalat kapasite kullanõm oranõnõn geçen seneye göre aynõ düzeyde kalmasõna yol açmõştõr.
Kamu sektörü kapasite kullanõmõndaki azalõş büyük ölçüde petrol ve gõda sektörü kapasite kullanõmlarõndaki düşüşlerden kaynaklanmõştõr. 2004 yõlõ Nisan ayõnda özel sektör imalat sanayi kapasite kullanõm oranõ geçen yõl aynõ döneme göre 7,3 puanlõk bir artõşla yüzde 81,8 oranõnda gerçekleşmiştir. Mevsimsel düzeltilmiş toplam imalat sanayi kapasite oranõ da yüzde 78,8 seviyesinde gerçekleşmiştir.
Özel imalat sanayinin alt sektörleri itibarõyla kapasite kullanõm oranlarõ incelendiğinde Nisan ayõnda gõda-içecek, petrol ürünleri, metalik olmayan diğer mineraller, ana metal, metal eşya, makina teçhizat ve taşõt alt sektörlerinde kapasite kullanõm oranlarõnda bir önceki yõlõn aynõ ayõna göre artõş gözlenmiştir.
2004 yõlõ Mayõs ayõ beklentilerinin ağõrlõklõ ortalamalarõ, bir önceki yõlõn Mayõs ayõ beklentilerinin ağõrlõklõ ortalamalarõ ile karşõlaştõrõldõğõnda üretimde ve özellikle yurt içi satõşlarda artõş bekleyen işyerlerinin oranõnda önemli bir yükseliş gözlenmiştir.
Tam kapasite ile çalõşamama nedenleri arasõnda iç pazarlarda talep yetersizliği 2004 yõlõnõn Mart ayõnda yüzde 67,2 iken, 2004 yõlõ Nisan ayõnda bu oran yüzde 53,7 olmuştur. Mart
ayõnda dõş pazarda talep yetersizliği yüzde 16,5 ve mali imkansõzlõklar yüzde 1,5 oranõnda belirtilirken, Nisan ayõnda söz konusu sorunlar aynõ oranlarda edilmiştir.
Tablo 5: Aylõk Kapasite Kullanõm Oranõ (%)
Tablo 6: Mevsimsel Düzeltilmiş İmalat Sanayi Kapasite Kullanõm Oranlarõ
Aylar Toplam Kamu Özel
Yurt içi Talebe İlişkin Göstergelerdeki Gelişmeler
DİE verilerine göre, 2003 yõlõnda dayanõklõ tüketim mallarõ üretim ve satõşlarõ, sõrasõyla, yüzde 26,4 ve yüzde 24,6 oranlarõnda artmõştõr. Dayanõklõ tüketim mallarõ üretim ve satõşlarõnda 2003 yõlõnõn genelinde gözlenen artõş eğilimleri, 2004 yõlõnõn ilk dört ayõnda da devam etmiştir. Dayanõklõ tüketim mallarõ üretimi, 2004 yõlõnõn Ocak-Nisan döneminde yüzde 60,6 oranõnda artarken; dayanõklõ tüketim mallarõ satõşlarõ ise aynõ dönemde yüzde 45,5 oranõnda artmõştõr.
Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği verilerine göre, 2004 yõlõnõn Ocak-Nisan döneminde, dört beyaz ana ürünün üretimi, yüzde 46,5 oranõnda artarken; iç satõşlarõ, ihracatõ ve ithalatõ, sõrasõyla, yüzde 71,3, yüzde 40,8 ve yüzde 11,1 oranlarõnda artmõştõr. 2004 yõlõ Ocak ayõnda yüzde 19,8 oranõnda azalan dört beyaz ana eşyanõn ithalatõ, Şubat, Mart ve Nisan aylarõnda
Yõllõk 2003 2004 2004
2001 2002 2003 Oc.-Nis. Oc.-Nis. Ocak Şubat Mart Nisan İmalat Sanayi 71,6 76,2 78.5 75,3 77,3 77,2 73,4 82,3 76,4
sõrasõyla, yüzde 6,5, yüzde 15,4 ve yüzde 46,1 oranlarõnda artmõştõr. Beyaz eşya sektöründe üretim, hem iç talebin hem de ihracatõn karşõlanmasõna yönelik olarak sürdürülmektedir.
Bunun yanõsõra, 2004 yõlõnõn Şubat-Nisan aylarõnda ithalatõn iç talebin karşõlanmasõnda önemli rol oynadõğõ görülmektedir.
Tablo 7: Yurt İçi Talebe İlişkin Göstergeler
(Bir Önceki Yõlõn Aynõ Dönemine Göre Yüzde Değişme)
Yõllõk 2004
2002 2003 Ocak Şubat Mart Nisan Mayõs Dayanõklõ Tüketim Mallarõ Üretimi 50,6 25,8 38,3 52,9 73,7 73,8 Dayanõklõ Tüketim Mallarõ Satõşõ * 50,7 24,6 32,7 59,9 18,0 73,7 Tüketim Malõ İthalatõ 22,6 50,0 72,0 106,3 119,4
Beyaz Eşya İç Satõşlarõ** 4,9 21,4 25,6 95,1 69,4 108,8
Toplam Otomobil Satõşlarõ -31,1 150,6 306,2 330,5 439,5 332,1 242,1 Trafiğe Kaydedilen Araç Sayõsõ -24,4 129,8 236,9
Yatõrõm Malõ İthalatõ 21,9 32,1 56,0 72,1 100,4
Çimento Üretimi 8,1 7,7 -3,6 46,1 59,1 18,8 *Satõşlar, ihracatõ kapsamaktadõr.
** Dört ana beyaz eşya ürününü kapsamaktadõr.
2004 yõlõnõn Mayõs ayõnda otomobil satõşlarõ yüzde 242,1 oranõnda artmõştõr. Aynõ ayda toplam taşõt araçlarõ satõşõnda ise yüzde 209,1 oranõnda artõş kaydedilmiştir. Böylece, 2004 yõlõ Ocak-Mayõs döneminde, toplam otomobil ve toplam taşõt satõşlarõ, bir önceki yõlõn aynõ dönemine göre, sõrasõyla, yüzde 317,5 ve yüzde 253,9 oranlarõnda artmõştõr. Bu yüksek oranlõ artõşlarda, tüketici kredilerinde faizlerin düşmesi ve hurda otomobil uygulamasõ etkili olmuştur.
2004 yõlõ Ocak-Mayõs döneminde, bir önceki yõlõn aynõ dönemine göre, otomobil ve toplam taşõt üretimleri, sõrasõyla, yüzde 79 ve yüzde 78,8 oranlarõnda artmõştõr. Ayrõca, aynõ dönemde otomobil ihracatõ yüzde 48,4 toplam taşõt araçlarõ ihracatõ da yüzde 41,5 oranlarõnda artõş gösterirken; otomobil ithalatõ yüzde 344, toplam taşõt araçlarõ ithalatõ da yüzde 282,2 oranõnda artmõştõr. Bu gelişmeler sonucu, 2004 yõlõnõn Mayõs ayõnda, toplam taşõt araçlarõ satõşlarõnda ithalatõn payõ, yüzde 67,1; toplam otomobil satõşlarõnda ithalatõn payõ ise yüzde 73,8 oranõnda gerçekleşmiştir. Bu oranlar, 2003 yõlõnõn Mayõs ayõnda, sõrasõyla, yüzde 60,2 ve yüzde 64 olarak gerçekleşmişti.
2003 yõlõnda, toplam otomotiv ana ve yan sanayii ihracatõ, yüzde 50,1 oranõnda artarak, 6,5 milyar dolara ulaşmõştõr. 2004 yõlõnõn Ocak-Mayõs döneminde de, bu sanayiinin ihracatõ, yüzde 52,7 oranõnda artarak, 3,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2002 yõlõnda beyaz eşya ve otomotiv sanayiinde, iç talep yetersizliğine rağmen, üretim artõşlarõnõn sürmesi, ihracatta sağlanan artõşlar sayesinde gerçekleşirken; 2003 yõlõnda üretim artõşlarõnda, yurt içi talepte oluşan canlanmaya paralel olarak yurt içi satõşlardaki artõşõn daha etkili olduğu gözlenmiştir. 2004 yõlõnõn ilk beş ayõnda da, 2003 yõlõnõn benzeri gelişmeler gözlenmektedir.
Ancak, 2004 yõlõnõn Ocak-Mayõs döneminde, 2003 yõlõnõn Ocak-Mayõs dönemine göre, daha yüksek ithalat, iç satõş, ihracat ve üretim artõşlarõ gözlenmiştir. Şöyle ki; 2003 yõlõnõn Ocak-Mayõs döneminde otomobil ithalatõ yüzde 165,3 oranõnda artarken, 2004 yõlõnõn aynõ döneminde otomobil ithalatõ yüzde 344 oranõnda artmõştõr. Otomobil satõşlarõ, 2003 yõlõnõn Ocak-Mayõs döneminde yüzde 78,4 oranõnda artarken, 2004 yõlõnõn aynõ döneminde yüzde 242,1 oranõnda artmõştõr. Otomobil üretimi, 2003 ve 2004 yõlõnõn Ocak-Mayõs döneminde, sõrasõyla, yüzde 27,3 ve yüzde 79 oranlarõnda artarken; otomobil ihracatõ da, aynõ dönemlerde sõrasõyla, yüzde 21,5 ve yüzde 48,4 oranlarõnda artmõştõr. Özetle, otomotiv sanayiinde, 2004 yõlõnõn ilk beş ayõnda, 2003 yõlõnõn ilk beş ayõyla karşõlaştõrmalõ olarak, üretim, satõş, ihracat ve ithalat açõsõndan çok daha kuvvetli bir dönem yaşanmõştõr.