Palulu Fıkralarının İcra Bağlamları

Metin 1:

Vaiz kürsüsünde hoca vaaz ediyor sözün bir yerinde:

- Ey cemaiti Müslimin! Zinhar, Allah'ın rahmetinden ümit kesmeyin. Cenabı Allah Laileha İllallah diyen her Müslüman'ı cennetine koyacaktır. Hatta hatta Palulu olsa bile.

Sözel Doku: Fıkrada, Elazığ ağız özellikleri görülmemektedir.

Anlatıcı: Bu fıkranın anlatıcısı kaynak kişi listesinde KK. 11 kısaltmasıyla

gösterilmiştir. Erkek, 61 yaşında, üniversite mezunudur. Genellikle İstanbul Türkçesiyle konuşur. Fakat mizah unsuru olarak ağız özelliklerine başvurmaktadır.

Dinleyici: Aybala Dikbaş, kadın, 26 yaşında, yüksek lisans öğrencisi.

Mekân: Kahvehane

İşlev: Palu’da yaşayan kişilerin fenalıklarından bahsetmek için anlatılır.

Metin 2:

Palu’da vatandaşın biri Almanya’ya çalışmaya gidi. Giderken de üç tane çocuğu varmış. Onları hanımının yanına bırakıp gidi. Beş yıl sonra geli. Bahı ki geldiği zaman üç çocuğu babası geli diye kapıya koşup boynuna sarıliler. Evin içine girdiğinde içerde bir çocuğun yoğurt yediğini göri. Hanımına:

- Bu çocuk nerden geldi. Giderken üç çocuğumuz vardı. Bu kimin çocuğu? deyip tepki gösteri. Hanım da:

- Herif sen ne kadar kıskançsın. Sahan baba demi, bi şey demi çocuk sessiz sessiz yoğurt yiyi.

Sözel Doku: Fıkrada şimdiki zaman eki -yor düşmektedir (gidiyor>gidi,

Anlatıcı: Bu fıkranın anlatıcısı kaynak kişi listesinde KK. 11 kısaltmasıyla

gösterilmiştir. Erkek, 61 yaşında, üniversite mezunudur. Genellikle İstanbul Türkçesiyle konuşur. Fakat mizah unsuru olarak ağız özelliklerine başvurmaktadır.

Dinleyici: Aybala Dikbaş, kadın, 26 yaşında, yüksek lisans öğrencisi.

Mekân: Anlatıcının evi

İşlev: Evlilik dışı ilişkileri ört pas etmek için anlatılır.

Metin 3:

Palulunun biri eşekle Harput’a saman getiriyormuş. Tipiye tutulmuş. Harputlular da cimrilikleriyle bilinirmiş. Fakir bir aile bunu evine misafir ediyor. Evin hanımı ve beyi yiyeceklerin azaldığından rahatsız. Dördüncü günü tipi biraz hafifleyince misafir gitmek ister. Misafir eşeğini ahırdan çıkarırken ev sahibi de misafirin gitmesini izliyormuş. Bu sırada tipi de devam ediyormuş. Ev sahibi kibarlık olsun diye misafire kalmasını söylüyor. Palulu da hemen geri döner ve eşeğini nereye bağlayacağını sorar. Ev sahibi de

- Getir dilime bağla demiş.

Sözel Doku: Fıkrada, Elazığ ağız özellikleri görülmektedir.

Anlatıcı: Bu fıkranın anlatıcısı kaynak kişi listesinde KK. 11 kısaltmasıyla

gösterilmiştir. Erkek, 61 yaşında, üniversite mezunudur. Genellikle İstanbul Türkçesiyle konuşur. Fakat mizah unsuru olarak ağız özelliklerine başvurmaktadır.

Dinleyici: Aybala Dikbaş, kadın, 26 yaşında, yüksek lisans öğrencisi.

Mekân: Anlatıcının evi

İşlev: Bu fıkra Harputluların cimriliklerini anlatırken ve Palulunun durumu nasıl

lehine çevirdiğini göstermek için anlatılır.

Palulu Akıl Hastanesine başhekim olmuş. Bakmış ki delinin biri namaz gıli. Sormuş: - Tek başına mı namaz gılisin?

Bunun üzerine deli gitmiş tüm arkadaşlarını getürmüş, namaz kılmaya başlamışlar. Palulu tamam, demiş. Siz namaz gılisiz, sizi haca gönderecem. Deliler aylarca namaz gılmışlar. Paluluyu görünce:

- Hani bizi haca gönderecektin?

Palulu almış başhekimliğin önüne getirmiş delileri. - Aha demiş burası. Hacılığınızı yerine getürün demiş.

Palulu gitmiş içeri çayını içerken delileri seyredimiş, birden başhekimliğin etrafında dönen deliler başlamışlar taş atmaya camlar gırılmış. Palulu:

- Vule nedisiz ? demiş delilere.

- Deliler “Tavaf bitti şimdi şeytanı taşlik” demiş.

Sözel Doku: Fıkrada şimdiki zaman eki -yor düşmektedir (kılıyor>gıli,

kılıyorsun>gılisin). Fıkrada i>ü değişimi vardır (getirin>getürün). Fıkrada k>g değişimi vardır (kırılmış>gırılmış). “Vule” Elazığ ağzında seslenme ünlemidir.

Anlatıcı: Bu fıkranın anlatıcısı kaynak kişi listesinde KK. 3 kısaltmasıyla

gösterilmiştir. Erkek, 65 yaşında, üniversite mezunudur. Fıkrayı anlatırken jest ve mimiklerini sıklıkla kullanmaktadır.

Dinleyici: Aybala Dikbaş, kadın, 26 yaşında, yüksek lisans öğrencisi.

Mekân: Anlatıcının evi

İşlev: Palulu bir kişinin kıvrak zekâsı anlatılırken bu fıkra anlatılır.

Metin 5:

Palu’da imam cemaate vaaz veri.

- Ey cemaati Müslimin Allah’ın rahmetinden umudunuzu kesmeyin. Her Müslüman günahkâr olsa bile La ilahe illallah dedikçe cennete girer. Türk de girer, Kürt de girer hatta ve hatta Zazalar bile cennete girer deyince cemaatten kürdün biri:

Sözel Doku: Fıkrada ı>u değişimi vardır (ahır>ahur).

Anlatıcı: Bu fıkranın anlatıcısı kaynak kişi listesinde KK. 11 kısaltmasıyla

gösterilmiştir. Erkek, 61 yaşında, üniversite mezunudur. Genellikle İstanbul Türkçesiyle konuşur. Fakat mizah unsuru olarak ağız özelliklerine başvurmaktadır.

Dinleyici: Aybala Dikbaş, kadın, 26 yaşında, yüksek lisans öğrencisi.

Mekân: Anlatıcının evi

İşlev: Zazalarla alay edildiği zaman anlatılır.

Metin 6:

Zaza Palulu ölmüş. Melekler sormuşlar: - Nebin kim?

- Homa zon.

Melekler hangi peygambere gitmişlerse böyle bir ümmetimi hatırlamıyorum, demiş. Âdem (aleyhisselam):

- Böyle bir evladımı hatırlayamadım.

Melekler, Cenab-ı Allah’ın huzuruna çıkarlar:

- Yarabbi bir kulun gelmiş, nebin kim diye sorduk homa zon diyor. Hiçbir peygamber hatırlayamadı. Âdem de (aleyhisselam) böyle bir evladı hatırlayamadı. Cenab-ı Allah meleklere şöyle buyurur:

- O kulum zazadır, aracı kullanmaz, direk bana bağlıdır. Atın cennete gitsin.

Sözel Doku: Fıkrada, Elazığ ağız özellikleri görülmemektedir.

Anlatıcı: Bu fıkranın anlatıcısı kaynak kişi listesinde KK. 3 kısaltmasıyla

gösterilmiştir. Erkek, 65 yaşında, üniversite mezunudur. Fıkrayı anlatırken jest ve mimiklerini sıklıkla kullanmaktadır.

Dinleyici: Aybala Dikbaş, kadın, 26 yaşında, yüksek lisans öğrencisi.

İşlev: Zazaların inançlarıyla ilgili durumlarda anlatılır.

Metin 7:

Palulunun alacağı olan adam borcunu ödeyemeden ölür. Bizim Palulu alacağını alamadığı için son derece kızgındır. Kızgınlığını belirtmek için her nereye gitse ölen adama küfretmektedir. Duyan arkadaşları Paluluya:

- Ula gardaşım ayıptır. Niye küfredisin? Nassı olsa gavuşmi. Palulu biraz düşünür ve:

- Ula siz ölenin arhasından Fatiha ohuyup, elizi yüzüze sürisiz o gavuşi de benim ettiğim küfürler niye gavuş mi? demiş.

Sözel Doku: Fıkrada k>g, a>e, k>h değişimleri vardır. Kardeşim>gardaşım,

arka>arha şekline dönüşmüştür.

Anlatıcı: Bu fıkranın anlatıcısı kaynak kişi listesinde KK. 5 kısaltmasıyla

gösterilmiştir. Erkek, 65 yaşında, lise mezunudur. Fıkraları anlatırken jest ve mimiklerini çok fazla kullanmaktadır. Fıkraları anlatırken, dinleyiciden çok kendisi gülmektedir.

Dinleyici: Aybala Dikbaş, kadın, 26 yaşında, yüksek lisans öğrencisi.

Mekân: Anlatıcının evi

İşlev: İnançlarla ilgili konularda bu fıkra anlatılır.

Metin 8:

Palulu Dayı İstanbul’a gelmiş. Otobüse binmiş önünde de bir uzun saçlı var. demiş ki:

- Kızım ambele kenara geç ilerliyem. Uzun saçlı demiş:

- Amca ben kız değilim. Dayı:

- Vah vah bu genç yaşta dul mu kaldın kızım? Uzun saçlı kızmış.

- Dayı ben kız değilim. Dayı:

- Tamam tamam ne gızisin? Arhadan garıya benzisin önden sakallı erkeğe benzisin.

Sözel Doku: Fıkrada k>g değişimi var (karı>garı, kızıyorsun>gızısin). Elazığ ağzında

“ambele” kelimesi İstanbul Türkçesinde “şu tarafa” anlamındadır.

Anlatıcı: Bu fıkranın anlatıcısı kaynak kişi listesinde KK. 3 kısaltmasıyla

gösterilmiştir. Erkek, 65 yaşında, üniversite mezunudur. Fıkrayı anlatırken jest ve mimiklerini sıklıkla kullanmaktadır.

Dinleyici: Aybala Dikbaş, kadın, 26 yaşında, yüksek lisans öğrencisi.

Mekân: Anlatıcının evi

İşlev: Erkekler küpe taktığı veya saçlarını uzattıkları zaman eleştirmek için anlatılır.

Metin 9:

1943 yılında Palu’da Çarşıbaşı yangını oluyor. Aynı zamanda Erzincan depremi oluyor. İsmet Paşa depremden ziyade Palu da ki yangına üzülüyor. Yaveri İsmet Paşa’ya:

- Neden bu yangına bu kadar çok üzüldünüz paşam? diye soruyor. İsmet Paşa da:

- Eğer Palular etrafa yayılırsa biz yanarız demiş.

Sözel Doku: Fıkrada, Elazığ ağız özellikleri görülmemektedir.

Anlatıcı: Bu fıkranın anlatıcısı kaynak kişi listesinde KK. 13 kısaltmasıyla

gösterilmiştir. Erkek, 63 yaşında, üniversite mezunudur. Fıkra anlatırken jest ve mimiklerini kullanmaktadır.

Dinleyici: Aybala Dikbaş, kadın, 26 yaşında, yüksek lisans öğrencisi.

İşlev: Paluların kişilikleri eleştirildiği zaman anlatılır.

4.3. Gündelik Fıkra Tipleri