Mariz ve Kötü Tiplerle Alakalı Fıkralarının İcra Bağlamları

Metin 1:

Elazığlı çollelerden biri zengin bir gızı sevi. Sürekli arhasında onu takip edi. Gız elinden illallah edi. Bir gün hızlıca köşeyi dönüp oğlanı bekli. Oğlan gelince:

- Terbiyesiz, utanmaz, bıhtım senden sürekli peşimdesin hele bi sahan bah, bahan bah sen benim dengim misin? Benim babamın evleri, dükkanları, arabaları bir sürü parası var. Peşimi bırah!” deyince.

Oğlan gızın suratına tokatı vuri.

- Oğlum senin baban parası gadar benim borcum var deyi.

Sözel Doku: Elazığ da serseriye, “çölle” denir. Fıkrada k>g (kız>gız), k>h

(arka>arha) ve n>h (bana>baha) değişimleri vardır.

Anlatıcı: Bu fıkranın anlatıcısı kaynak kişi listesinde KK. 9 kısaltmasıyla

gösterilmiştir. Erkek, 38 yaşında, doktora mezunudur. Fıkraları anlatırken jest ve mimiklerini çok fazla kullanır. Eğitim durumu yüksek olduğu için İstanbul Türkçesiyle konuşmaktadır. Konuşurken, Elazığ ağzını çok fazla kullanmamaktadır. Fakat fıkra anlatırken mizah unsuru oluşturmak için ağız özelliklerini kullanmaktadır.

Dinleyici: Aybala Dikbaş, kadın, 26 yaşında, yüksek lisans öğrencisi.

Mekân: Dinleyicinin evi

İşlev: Ekonomik anlamda zıtlıklar olan kişilerin ilişkileri söz konusu olduğu anlatılır.

Metin 2:

Elazığlı’nın biri zengin bir gıza sevdalanmış. Sabah gız önde o arhada kızı takip etmiş. Ahşam gız önde o arhada gızı evine bırahi. Üç gün, beş gün, on gün gız artık bıhi. Bir gün gız hızlıca köşeyi dönüp bekli. Oğlan gelince önüne çıhi.

- Terbiyesiz, utanmaz, ahlaksız. Utanmi misin beni takip edisin. Sen kimsin ben kimim. Hele bi üsten baştan bah. Benim babam zengin paramız çoh deyince.

Oğlan:

- Sevik da Allahsız takipte mi etmeyek? deyi.

Sözel Doku: Fıkrada k>g (kıza>gıza) ve k>h (arka>arha, çok>çoh) değişimleri

vardır. Geniş zaman eki olan -yor düşmüştür (bırakıyor>bırahi).

Anlatıcı: Bu fıkranın anlatıcısı kaynak kişi listesinde KK. 9 kısaltmasıyla

gösterilmiştir. Erkek, 38 yaşında, doktora mezunudur. Fıkraları anlatırken jest ve mimiklerini çok fazla kullanır. Eğitim durumu yüksek olduğu için İstanbul

Türkçesiyle konuşmaktadır. Konuşurken, Elazığ ağzını çok fazla kullanmamaktadır. Fakat fıkra anlatırken mizah unsuru oluşturmak için ağız özelliklerini kullanmaktadır.

Dinleyici: Aybala Dikbaş, kadın, 26 yaşında, yüksek lisans öğrencisi.

Mekân: Dinleyicinin evi

İşlev: Platonik aşklar hakkında konuşulduğu zaman anlatılır. Genellikle erkekler bu

fıkrayı anlatır.

Metin 3:

Köyde bir kadın herkese lakap takarmış. Bir evinde tek oğlu varmış. Onun düğünü olmuş. Gelin de iri yüzlü iri bir bayanmış. Gelin köye geldikten sonra kayınvalidesi lakap takan kadının yanına gitmiş. Kadına gelinine güzel bir lakap takmamasını söylemiş. Lakap takan kadın:

- Yok anam aşağıdaki mahalledekilerin geline katır yüzlü demişse ben napam demiş.

Sözel Doku: Fıkrada teklik 1. şahıs “-ayım” emir eki (napayım>napam) şeklini

almıştır.

Anlatıcı: Bu fıkranın anlatıcısı kaynak kişi listesinde KK. 8 kısaltmasıyla

gösterilmiştir. Kadın, 51 yaşında, ilkokul mezunudur. Anlatıcı Elazığ ağzıyla konuşmaktadır. Fıkrasını anlatırken çok ciddi şekilde anlatmaktadır.

Dinleyici: Aybala Dikbaş, kadın, 26 yaşında, yüksek lisans öğrencisi.

Mekân: Anlatıcının evi

İşlev: Dedikoducu kadınlar için anlatılır.

Köyde Küfürbaz Memet adında biri varmış her şeye küfredermiş. Köylünün birine zamanında küfretmiş diye köylü de gızmış mahkemeye vermiş. Mahkeme günü duruşma salonuna biri girer.

- Hakim beg benim çoh acele işim var. Beni dinle demiş. Hâkim de kızgın bir şekilde:

- Dinliyorum konuş demiş.

- Babam öldü ben analığımı alabilir miyim? Hâkim söze başlamadan Küfürbaz Memet dayanamayıp lafa girer.

- Hâkim beg ben böyle insanların anasına avradına küfredim.” der. Hâkim de Memet’i suçsuz bulur ve berat ettirir.

Sözel Doku: Fıkrada k>g (kız>gız) ve y>g (bey>beg) değişimleri var.

Anlatıcı: Bu fıkranın anlatıcısı kaynak kişi listesinde KK. 11 kısaltmasıyla

gösterilmiştir. Erkek, 61 yaşında, üniversite mezunudur. Genellikle İstanbul Türkçesiyle konuşur. Fakat mizah unsuru olarak ağız özelliklerine başvurmaktadır.

Dinleyici: Aybala Dikbaş, kadın, 26 yaşında, yüksek lisans öğrencisi.

Mekân: Anlatıcının evi

İşlev: Küfür ettiklerini haklı bir sebebe bağlamak isteyen kişiler için anlatılır.

Metin 5:

Deliler hastahanesinde delinin biri her gün bir delikten bahımiş sabahtan ahşama kadar. Üç gün beş gün, on gün bu hep böyle gitmiş. Doktorun biri dayanamamış gidi o delikten bahmış. Hiçbir şey yok dönmüş hastaya:

- Burdan hiçbir şey görün mi? deyince hasta:

- Fossoya bah ben bir aydır bahim bi şey göremim o bir seferde görecekmiş deyi.

Sözel Doku: Fıkrada k>h (akşam>ahşam, bak>bah) değişimleri var. Fıkrada şimdiki

zaman eki -yor düşmektedir (göremiyorum>göremim, bakıyorum>bahim, göremiyorum>göremim). Fıkrada ünlü düşmesi “a” vardır (buradan>burdan). “Fosso” argo bir kelimedir. “boş kişi” demektir.

Anlatıcı: Bu fıkranın anlatıcısı kaynak kişi listesinde KK. 9 kısaltmasıyla

gösterilmiştir. Erkek, 38 yaşında, doktora mezunudur. Fıkraları anlatırken jest ve mimiklerini çok fazla kullanır. Eğitim durumu yüksek olduğu için İstanbul Türkçesiyle konuşmaktadır. Konuşurken, Elazığ ağzını çok fazla kullanmamaktadır.

Dinleyici: Aybala Dikbaş, kadın, 26 yaşında, yüksek lisans öğrencisi.

Mekân: Dinleyicinin evi

İşlev: Bir işi bir defada yapıp bitirmek isteyen aceleci kişiler için anlatılır.

Metin 6:

Elazığspor- Malatyaspor maçı Elazığ’da oynani. Elazığspor taraftarı stada gelirken: - Malatya Malatya kofik Malatya diye tezahürat yapiler.

Elazığ da kuru bibere kofik denir. Bu tezahüratı duyan Elazığlı yaşlı teyze de: - Densüzler kofik niye Malatya’nın ola. Kofiğin iyisi Elazığ’da yetişi diyi.

Sözel Doku: Fıkrada şimdiki zaman eki -yor düşmektedir (oynanıyor>oynani,

yapıyorlar>yapiler). Fıkrada i>ü değişimi vardır (densizler>densüzler). “Kofik” in Elazığ ağzında iki anlamı vardır. Kofik, “içi boş insan” ve “biber kurusu” anlamında kullanılmaktadır.

Anlatıcı: Bu fıkranın anlatıcısı kaynak kişi listesinde KK. 11 kısaltmasıyla

gösterilmiştir. Erkek, 61 yaşında, üniversite mezunudur. Genellikle İstanbul Türkçesiyle konuşur. Fakat mizah unsuru olarak ağız özelliklerine başvurmaktadır.

Dinleyici: Aybala Dikbaş, kadın, 26 yaşında, yüksek lisans öğrencisi.

Mekân: Anlatıcının evi

İşlev: Elazığ-Malatya çatışması olduğu zaman anlatılır.

Adamın biri bir kadına sevdalanmış. Bir gün kadının penceresine beş yüz daş atmış. Sonra kadını aşağıya çağırmış. Kadın aşağıya inmiş.

- Lan birader sen nerelisin? Adamda demiş ki:

- Benim hayat hikâyem şöyledir. Ben senin saçında doğdum. Şimdi gönlüne girmek isteyeceğim ama sizde terazi olmadığı ne dişimi çekebilirim ne Elazığ’a gidebilirim.

Sözel Doku: Fıkrada t>d (taş>daş) değişimi var.

Anlatıcı: Bu fıkranın anlatıcısı kaynak kişi listesinde KK. 9 kısaltmasıyla

gösterilmiştir. Erkek, 38 yaşında, doktora mezunudur. Fıkraları anlatırken jest ve mimiklerini çok fazla kullanır. Eğitim durumu yüksek olduğu için İstanbul Türkçesiyle konuşmaktadır. Konuşurken, Elazığ ağzını çok fazla kullanmamaktadır.

Dinleyici: Aybala Dikbaş, kadın, 26 yaşında, yüksek lisans öğrencisi.

Mekân: Dinleyicinin evi

İşlev: Kara sevdaya tutulan kişiler için anlatılır.

Metin 8:

Elâzığ’daki deliler hastahanesinden deliler gaçi. Görevliler nedise delileri toplayamiler. Başhekim bahi ki bu iş olmayacak. Hademelere deyi:

- Hadının trencilik oynayacayığ.

Kendisi önde, hademeler arhada cuf cuf cuf cuf deyip Elazığ’ı gezip trencilik oyniler. Delile tren vagonu olup sıra sıra doktorun arhasına dizililer. Hastahaneye gelince sayım yapıli. üç kişi fazla çıhi.

Sözel Doku: Fıkrada e>a (geç>gaç) ve k>h (arka>arha) değişimleri var. Fıkrada

şimdiki zaman eki -yor düşmektedir. (toplamıyorlar>toplayamiler, bakıyor>bahi) Fıkrada 1. çoğul kişi ekinde değişim vardır (oynayacağız>oynayacayığ).

Anlatıcı: Bu fıkranın anlatıcısı kaynak kişi listesinde KK. 11 kısaltmasıyla

gösterilmiştir. Erkek, 61 yaşında, üniversite mezunudur. Genellikle İstanbul Türkçesiyle konuşur. Fakat mizah unsuru olarak ağız özelliklerine başvurmaktadır.

Dinleyici: Aybala Dikbaş, kadın, 26 yaşında, yüksek lisans öğrencisi.

Mekân: Anlatıcının evi

İşlev: Elazığlıların deli dolu olduklarını anlatmak için anlatılır.

4.3.3. Sanat ve Meslekleri Temsil Eden Tiplerle Alakalı Fıkralarının İcra