Aile Fertleriyle Alakalı Fıkralarının İcra Bağlamları

Metin 1:

Elazığlının biri gece yarısına kadar içmiş. Mahleye girip bağırmaya başlamış: - Eyyyy âleme gel alemeeee!

Anası camdan çıkmış.

- Âlem ağzan sıça eve gel eve demiş.

Sözel Doku: Fıkrada ses düşmesi olan tekleşme vardır (mahalle>mahle). Fıkrada argo

“ağzan sıça” deyimine yer verilmiştir.

Anlatıcı: Bu fıkranın anlatıcısı kaynak kişi listesinde KK. 9 kısaltmasıyla gösterilmiştir. Erkek, 38 yaşında, doktora mezunudur. Fıkraları anlatırken jest ve mimiklerini çok fazla kullanır. Eğitim durumu yüksek olduğu için İstanbul Türkçesiyle konuşmaktadır. Konuşurken, Elazığ ağzını çok fazla kullanmamaktadır.

Dinleyici: Aybala Dikbaş, kadın, 26 yaşında, yüksek lisans öğrencisi.

Mekân: Anlatıcının evi

İşlev: Bu fıkra genellikle Ramazan ayına uygun davranılmadığı durumlarda anlatılır.

Metin 2:

Köyde yaşayan vatandaşın biri köyde yarıcılık yapimiş. Bu adamın on yaşında oğlu varmış. Bir tane de eşekleri varmış. Akşamları ocak başında oturiken:

- Hanım bu oğlan büyüsün eşeği satıp oğlanı everek demiş.

Çocuk hep bu konuşmalarla büyümüş. Çocuk evlenme çağına gelince ocak başındaki konuşmalar hiç konuşulmuyor. Oğlan da evlenmek istiyor. Bir gün oğlan anasına: - Ana niye hiç eşeğin konusunu açmisiz? diyi.

Sözel Doku: Fıkrada şimdiki zaman eki -yor düşmektedir (yapıyormuş>yapimiş,

oturuyorken>oturiken, açmıyorsunuz>açmisiz).

Anlatıcı: Bu fıkranın anlatıcısı kaynak kişi listesinde KK. 8 kısaltmasıyla

gösterilmiştir. Kadın, 51 yaşında, ilkokul mezunudur. Anlatıcı Elazığ ağzıyla konuşmaktadır. Fıkrasını anlatırken çok ciddi şekilde anlatmaktadır.

Dinleyici: Aybala Dikbaş, kadın, 26 yaşında, yüksek lisans öğrencisi.

Mekân: Anlatıcının evi

İşlev: Evlenmek isteyen kişiler genellikle bu fıkrayı anlatır.

Metin 3:

Bir ailenin bir oğlu varmış. O da çok yaramazmış. Anasıyla babası oğlanı evlendirmeye karar verirler. Oğlanın babası bu kararı karısının açıklamasını ister. Anası oğluyla gonişi. Oğlu da gerdek gecesinde üç kadın istiyor. Babası oğlanı çağıri:

- Oğlum ilk gece bir tanesini getirek diğer günde diğer ikisini getirek diyor. Oğlan:

- Tamam diyi.

Düğün dernek yapili gelini eve getiriler. Gaynanayla, gaynata gelinin yanına gidiler. - Gızım biz oğlumuza söz verdik bu geceden sonra iki tane guma getirecez. Guma istemiyorsan oğlumu sabaha gadar uyutma diyiler.

Gelinde damadı uyutmuyor sabaha kadar. Sabah oğlanın babası, oğlanı çağırıp: - Oğlum sana gidip diğer hanımları getirelim diyor.

Oğlan:

- Baba bugün galsın gitmeyelim diyor.

İkinci günün sabahı oğlana tekrar sorduktan sonra oğlan: -“Bir hafta sonra gidelim.” diyor.

Oğlan git gide zayıflayıp takatsız kalıyor. Oğlanın durumu git gide kötüye gidiyor. Oğlanı dayısıgile gönderiler. Oğlan eve gelirken bir sürüyle karşılaşıyor. Hayvanlarında o dönem çiftleşme dönemiymiş. Bir goçun çok kötü durumda olduğunu görüyor. Çobana:

- Bu goçun durumu niye böyle kötü? diyi. Çobanda:

- Bu dönem hayvanların çiftleşme dönemi o yüzden böyle diyi. Oğlan da:

- Oğlum dayısıgile gönderin diyi.

Sözel Doku: Fıkrada k>g değişimi vardır (kaynana>gaynana, kayınbaba>gaynana,

koç>goç, kalsın>galsın, konuşuyor>gonuşi). Fıkrada şimdiki zaman eki -yor düşmektedir (çağırıyor>çağıri, getirelim>getirek, yapılıyor>yapili). Güçsüz yerine “takatsız” denmiştir.

Anlatıcı: Bu fıkranın anlatıcısı kaynak kişi listesinde KK. 8 kısaltmasıyla

gösterilmiştir. Kadın, 51 yaşında, ilkokul mezunudur. Anlatıcı Elazığ ağzıyla konuşmaktadır. Fıkrasını anlatırken çok ciddi şekilde anlatmaktadır.

Dinleyici: Aybala Dikbaş, kadın, 26 yaşında, yüksek lisans öğrencisi.

Mekân: Anlatıcının evi

İşlev: Birden fazla evlilik yapmak isteyen kişileri caydırmak için anlatılır.

Metin 4:

Bursa’ya taşınan Elazığlı bir aile komşularına gider. Komşusu sorar: - Sizin Elazığ’da çok başlık parası istiyorlar mı?

Elazığlı:

- Bizde başlık parası istemiler ki. Bursalı:

- Ya ne istiyorlar? Elazığlı:

- Pazarlık için hır heşşek şeler. Bursalı:

- Kırk eşşeği ne yapıyorlar? Elazığlı sinirlenir:

Sözel Doku: Fıkrada şimdiki zaman eki -yor düşmektedir (istemiyorlar>istemiler ve

bilmiyorlar>bilmiler). Fıkrada k>g değişimi vardır (kalk>gah). “hır heşşek şeler” Elazığ ağzında “küçük şeyler” olarak kullanılmaktadır.

Anlatıcı: Bu fıkranın anlatıcısı kaynak kişi listesinde KK. 11 kısaltmasıyla

gösterilmiştir. Erkek, 61 yaşında, üniversite mezunudur. Genellikle İstanbul Türkçesiyle konuşur. Fakat mizah unsuru olarak ağız özelliklerine başvurmaktadır.

Dinleyici: Aybala Dikbaş, kadın, 26 yaşında, yüksek lisans öğrencisi.

Mekân: Anlatıcının evi

İşlev: Elazığ ağzının kendine has taraflarının olduğunu ve bunun komik durumlar yarattığını belirtmek için anlatılır.

Metin 5:

Hanife Hanım’ın gızı çok rahat bir kızmış. Bu yüzden pek talibi çıkmamış evde galmah üzere. Bir gün görücüler gelmek için haber verir. Hanife Hanım görücüler gelmeden gızını tembihler.

- Bah gızım. Sahan biraz sonra görücüler gelecek. Sen git arha odada zoba yani. Git yüzünü sobaya yahlaştır. Yüzün gızarsın o şekilde yanımıza gel ki senin utangaç olduğunu düşünüp seni beğeneler.

Bir süre sonra görücüler gelir. Gız arha odaya gider. Yüzünü sobaya yaklaştırarak kızartmaya çalışır. Hanife Hanım görücülerle hoş beş ederken odana gızın sesi gelir. - Aanaaaa yüzüm gızardı gelem mi? der.

Sözel Doku: Fıkrada k>g ve k>h değişimleri vardır (kızı>gızı, bak>bah).

Anlatıcı: Bu fıkranın anlatıcısı kaynak kişi listesinde KK. 10 kısaltmasıyla

gösterilmiştir. Erkek, 70 yaşında, ilkokul mezunudur. Fıkrayı anlatırken jest ve mimiklerini kullanmaktadır. Fıkrayı anlatırken çok gülmektedir.

Mekân: Kahvehane

İşlev: Kız görmede ailelerin kızlarını daha iyi ve güzel göstermek için anlatılır.

Metin 6:

Adamın biri köyden geçerken bir eve misafir olur. Ev sahibi yemek ikram eder. Ancak adam bir türlü doymamaktadır. Adam evde yemek adına ne var ne yoh siler süpürür. Ev sahibi ne yapacağını şaşırır. Yemekten sonra ev sahibi sorar:

- Gardaş yolculuk nereye böyle? Sizin köyün ilerisinde bir ziyaret var oraya gidim. - Hayırdır ne için?

- İştahım yoh gidim ki şifa bulam.

Ev sahibinin gözleri fal daşı gibi açılır ve telaşla.

- Gardaş ziyaret dönüşü burdan geçme arhadan kestirme yol var ordan gidersin.

Sözel Doku: Fıkrada k>h, k>g ve a>e değişimleri vardır (kardeş>gardaş, yok>yoh).

Anlatıcı: Bu fıkranın anlatıcısı kaynak kişi listesinde KK. 16 kısaltmasıyla

gösterilmiştir. Erkek, 29 yaşında, üniversite mezunudur. Fıkra anlatırken jest ve mimiklerini kullanmaktadır.

Dinleyici: Aybala Dikbaş, kadın, 26 yaşında, yüksek lisans öğrencisi.

Mekân: Kahvehane

İşlev: İştahlı misafirlerin arkasından anlatılır.