4. MALATYA İLİ ULAŞIM SİSTEMLERİ
4.2. Malatya İli Kentiçi Toplu Taşıma Sistemleri
4.2.2. Kentiçi Toplu Taşımacılıkta Kullanılan Vasıtalar
4.2.2.1. Otobüs
Malatya ili kentiçi toplu taşımacılıkta en büyük paya sahip olan toplu taşıma aracı otobüslerdir. Lastik tekerlekli bir kara taşıtı olan otobüsler, her ne kadar doğayı kirletme, kapasite, hız bakımından raylı sistemlerle kıyaslandığı zaman bir adım geride kalsa da hala en fazla tercih edilen toplu taşıma aracıdır. Güzergâhlarının, sefer sayılarının ve yolculuk gerçekleştirilen hatların kapsamlı olması sebeplerinden ötürü otobüs en fazla tercih edilen toplu taşıma araçlarından biridir.
Malatya kentinde toplu taşımacılık hizmetlerinde en büyük role sahip olan MOTAŞ, 160 adet kendi şirketlerine ait otobüs ve 150 adet özel halk otobüsü olmak üzere 310 adetlik bir araç filosuna sahiptir. Bu araçlar Mercedes, Man, Temsa, Otokar, Bmc ve Otoyol markalarına aittir. 2015 yılı itibariyle araçların yaş ortalaması 8’e kadar düşmüştür. Araçların bakım, onarım ve temizlik işleri MOTAŞ bünyesinde yapılmaktadır. Bunlara ek olarak yeni alınan araçların klimalı, alçak tavan ve engelli erişimine uygun araçlar olması gözetilmektedir. Toplu taşıma gerçekleştirilen hareket merkezleri ise Çöşnük Hareket Merkezi, İstasyon Hareket Merkezi, Çilesiz Hareket Merkezi, Şire Pazarı Hareket Merkezi, Orduzu Hareket Merkezi, Battalgazi Hareket Merkezi, Dilek Hareket Merkezi, Nikah Sarayı Hareket Merkezi’dir (MOTAS, 2019).
75 Şekil 4.2. Malatya Kenti Planlanan Otobüs Sefer Sayıları
(Kaynak: MOTAŞ AŞ. Arşivi, 2018)
Malatya kenti otobüs taşımacılığında 2015 ve 2018 yılları arasında dört yılı kapsayan grafik incelendiği zaman planlanan sefer ayında yıllara göre devamlı bir düşüş olduğu görülmektedir . En fazla planlanan sefer sayısı 612,887 ile 2015 yılında ve en az planlanan sefer sayısı ise 2018 yılında mevcut olmuştur.
Şekil 4.3. Malatya Kenti İptal Edilen Otobüs Sefer Sayıları
(Kaynak: MOTAŞ AŞ. Arşivi, 2018)
Bu 4 yıllık süreçte iptal edilen sefer sayıları ise artış ve azalışlar göstererek değişmektedir. Ancak en güncel veri olan 2018 yılında en az iptal sayısının gerçekleştiği görülmektedir.
76 Şekil 4.4. Malatya Kenti Gerçekleşen Otobüs Sefer Sayıları
(Kaynak: MOTAŞ AŞ. Arşivi, 2018)
Malatya kentinde gerçekleştirilen otobüs sefer sayıları incelendiği zaman ise bu yıllık süreçte de artış ve azalışların görüldüğü; ancak 2018 yılında en fazla gerçekleşme oranının yakalandığı ve bu oranın %99,87 gibi büyük bir oran olduğu gözlemlenmektedir. Bununla beraber her ne kadar gerçekleşme oranı 2018 yılında en yüksek orana ulaşsa da, öteki yıllarda da %99’un altına düşmeyerek başarılı bir gerçekleşme oranı sağlanmıştır.
Ulaşım hizmeti her ne kadar birçok semt ve ilçede sağlansa da, yoğunluk genel olarak kent merkezindedir. Otobüslerin ilk hareket ettikleri durak olan büyük otobüs durağının şehrin merkezinde yer alması, aynı zamanda farklı amaçlarla da kullanılan kent merkezinin yoğunlaşmasına ve buradaki hareket serbestisinin kısıtlanmasına neden olmaktadır. Özellikle trafiğin yoğun olduğu saatlerde otomobillerin ve otobüslerinin aynı yolu paylaşmak zorunda olmaları, sadece yayaların değil, araçların da trafikte zorlanmasına neden olmaktadır. Bu durum hem trafik hem de yayalar için problem teşkil etmektedir.
2015 yılında faaliyete başlayan ve 5 ayrı bölgede toplamda 120 araçla hizmet sunan Özel Halk Otobüsleri, kentiçi ulaşımda önemli bir rol üstlenmektedir.
77 Tablo 4.18. Özel Halk Otobüsü Bölgelere Göre Araç Sayıları
Özel Halk Otobüsü
Bölgeler Bölgeler Hat Sayıları Araç Sayıları
1. Bölge
Topsöğüt-Şahnahan-Dilek Bölgesi 12 25
2. Bölge Battalgazi Bölgesi 11 24
3. Bölge Bostanbaşı-Özalper-
Özal Mahallesi 3 8
4. Bölge İstasyon-Yeşilyurt
Bölgesi 20 78
5. Bölge Akçadağ Bölge 1 15
(Kaynak: Malatya Belediyesi Faaliyet Raporu, 2018)
Malatya kentinde özel halk otobüsleri 5 ayrı bölgede ve farklı araç sayıları ile hizmet vermektedir. Bu araç sayıları bölgelerin yoğunluğuna ve toplu ulaşım ihtiyacına göre belirlenmektedir. Bölgelerdeki hat sayıları da aynı bu şekilde yolcu yoğunluğuna ve bölgelerin işlekliğine göre farklılık göstermektedir. En fazla araç ve hat sayısına sahip olan bölge İstasyon-Yeşilyurt Bölgesi olan 4. bölgedir. En az hat ve araç sayısına sahip olan bölge Akçadağ bölge iken, en az araç sayısına sahip olan bölge ise Bostanbaşı-Özalper-Özal Mahallesi’ni kapsayan 3. bölgedir.
78 Tablo 4.19. Özel Halk Otobüsü Taşınan Toplam Yolcu Sayıları
Bölgeler Yolcu Sayıları
1. Bölge 2 358 453
2. Bölge 4 211 966
3. Bölge 2 487 474
4. Bölge 16 444 490
5. Bölge 949 158
(Kaynak: Malatya Belediyesi Faaliyet Raporu, 2018)
5 ayrı bölgede hizmet veren özel halk otobüsü yolcu sayıları verileri incelendiği zaman en yoğun bölgenin İstasyon ve Yeşilyurt bölgesini kapsayan 4. bölge olduğu görülmektedir. Bunun yanı sıra en az yolcu taşıyan bölge ise bir hat üzerinde 15 adet araçla hizmet veren 5. bölge olmaktadır. Özel Halk Otobüsleri, kentte otobüsün hizmet yükünü azaltarak kentiçi taşımacılık adına önemli bir gelişme olmuştur.
Şekil 4.5. Malatya kenti Özel Halk Otobüsleri Sefer Sayıları
(Kaynak: MOTAŞ AŞ. Arşivi, 2019)
Özel halk otobüsleri sefer sayıları grafiği incelendiği zaman ise en fazla sefer sayısının düzenlendiği bölge İstasyon-Yeşilyurt bölgesini kapsayan 4. bölge iken, en az sefer sayısı düzenlenen bölge ise Akçadağ bölge olan 5. bölgedir. Bölgeler arası düzenlenen sefer sayılarının farklı olmasının nedeni ise bölgelerdeki talep ve nüfus farklılıklarıdır.
79 Tablo 4.20. MOTAŞ AŞ. Bünyesinde Çalışan Araçlar ve Özellikleri
(Kaynak: MOTAŞ AŞ. Arşivi, 2018)
MOTAŞ, gerçekleştirdiği ulaşım hizmetini özel halk otobüsleri ve kendi bünyesinde barındırdığı otobüsler aracılığıyla gerçekleştirmektedir. Bünyesindeki özel halk otobüsleri ve otobüsler farklı marka ve modellere ait araçlardır. Filoda özel halk otobüsü olarak en fazla Karsan marka Atak model araç mevcutken, otobüs olarak Temsa marka Avenue-Lf model araçlar mevcuttur.
TABLO ADI
GRUPLAR MARKA MODEL UZUNLUK SAYI
ISUZU NOVOCİTY 7,5 Metre 4
OTOKAR SULTAN CİTY 7,5 Metre 21
2.BÖLGE ÖHO ISUZU CİTYBUS 9 Metre 24
ISUZU CİTYPORT 12 Metre 5
GÜLERYÜZ COBRA 12 Metre 2
TEMSA AVENUE 12 Metre 1
KARSAN ATAK 8 Metre 36
BMC NEOCİTY 8 Metre 12
OTOKAR SULTAN LF 8 Metre 29
TEMSA MD9-LE 9 Metre 1
5. BÖLGE ÖHO OTOKAR SULTAN CİTY 7,5 Metre 15
BELDE 220 CB - CCB 12 Metre 16 BELDE 260 CB - CCB 12 Metre 6
NEOCİTY 9 Metre 10
SL 283 LİONS CLASİC 12 Metre 12
KÖRÜKLÜ (SG 220) 18 Metre 14
302 T 12 Metre 2
345 CONECTO 12 Metre 20
345 KÖRÜKLÜ 18 Metre 12
DORUK 9 Metre 6
KENT LF 290 12 Metre 10
M2010 Mini Otobüs 1
Sultan 9 Metre 1
AVENUE - LF 12 Metre 32
MD 9-LE 9 Metre 7
PRESTİJ 9 Metre 1
MOTAŞ
BMC
MAN MERCEDES
OTOKAR
TEMSA
MOTAŞ BÜNYESİNDE ÇALIŞAN ARAÇLAR
1. BÖLGE ÖHO
3. BÖLGE ÖHO
4. BÖLGE ÖHO
80 Tablo 4.21. MOTAŞ AŞ. Hatlara Göre Yolcu Sayıları
(Kaynak: MOTAŞ AŞ. Arşivi, 2018)
Hatlara göre yolcu sayıları incelendiği zaman en fazla yolcu taşınan hattın Temelli-Merkez ve Temelli-Üniversite hattı olduğu görülmektedir. Bu hatların bu kadar yoğun olmasının bir sebebi de kentteki öğrenci nüfusu ve eğitim öğretim döneminde
TABLO ADI
HAT ADI YOLCU HAT ADI YOLCU
1B İSTASYON-MERKEZ 24.172 16B ARAŞTIRMA-ÜNİVERSİTE 244.375
1C İSTASYON-MERKEZ 41.623 16C MİŞMİŞ PARK 7.311
2B ŞOFÖR OKULU-ÜNİVERSİTE 438.095 401 KALDIRIM-MERKEZ 468.500
3A ÇARMUZU-MERKEZ 300.229 402 ELMASUYU-VAİZPINARI 69.936
5A YEŞİLTEPE-MERKEZ 575.107 403 LEYLEKPINARI-PAZARBAŞI 141.997 5B YEŞİLTEPE-MERKEZ 323.876 404 PINARBAŞI-ŞANLIKAYA 217.519
6A TEMELLİ-MERKEZ 1.214.071 2D MAŞTİ-TOPSAKAL İÖO 300.640
6B ÖZALPER - MERKEZ 734.085 405-PINARBAŞI 72.045
7A ŞEHİR MEZARLIĞI-MERKEZ 129.243 YAZIHAN-FETHİYE 70.640
7B YAKA MAH-MERKEZ 220.221 153 GÜNDÜZBEY-MALATYA 23.662
8A TOKİ-MERKEZ 592.161 27A TOHMA - MALATYA 11.292
8B TOKİ-MERKEZ 838.569 351 ERENLİ - DÜZYOL 47.595
8C TOKİ-MERKEZ 285.136 154 YAKINKENT-YEŞİLYURT 42.652
9A ÇİLESİZ-İPEK CAD. 208.463 406 ŞİŞMAN-KARATEPE 42.457
9B ÇİLESİZ-MERKEZ 854.351 8E KARAGÖZ-TOKİ 743.620
10A T.ÖZAL MAH.-MERKEZ 264.074 3G İLÇE GARAJI-GÖZTEPE 230.741 13A ORGANİZE-MERKEZ 15.194 2E BOSTANBAŞI-Ç.YOLU EMEKSİZ 20.913 13B ÖZALKÖYÜ-MERKEZ 120.859 3D BABUKTU-DOĞU GARAJI 203.214
14A MELEKBABA-AKPINAR 407.205 11B YÜZAKI-ÇÖŞNÜK 644.007
14B KAYNARCA-AKPINAR 25.550 152B YAKINKENT-POLİS LOJMANI 56.067 15A H.HALİL ÇFT-KAPIKAYA 166.553 3C HATUNSUYU-KEŞİFLER 672.853 17B TEMELLİ-ÜNİVERSİTE 1.468.040 256 KULUŞAĞI-AĞILYAZI 21.846
20B KONAK-EMEKSİZ 49.476 258 ÇOLAKOĞLU-KADIÇAYIRI 30.731
21A SÜTLÜCE-MERKEZ 516.620 3S SARAY 47.202
150 YAKINCA-MERKEZ 59.319 3K KIRAÇLAR-UZUNOK 51.425
151 YAKINCA-MAŞTİ 26.905 3P PALABIYIK-KARAOĞLAN 12.839
152 YAKINKENT-MAŞTİ 73.741 4C MERKEZ-ÇÖŞNÜK 15.869
252 BATTALGAZİ-ŞİREPAZARI 6.920 1H DİŞ HAST.-NİKAH SARAYI 151.863 300 YAYGIN-ŞİRE PAZARI 91.473 200 H.ÇİFTLİĞİ-ŞİRE PAZARI 209.852 350 KALE-ŞİRE PAZARI 54.715 24M MASKİ-GÜMRÜK MÜDÜRLÜĞÜ 7.402
301-BULGURLU-ŞİRE PAZARI 120.738 11A KARAKAVAK 138.914
2C MAŞTİ MERKEZ 61.604 20B KONAK-HASTANE 12.487
2018 HATLARA GÖRE YOLCU SAYILARI
81 toplu taşımanın çok sık tercih edilmesidir. Bunun yanı sıra en az yolcu taşınan hat ise Battalgazi-Şire pazarı hattı olarak görülmektedir.
Kentte yürütülen toplu taşımacılık faaliyetleri yalnızca kent merkezinde değil;
ilçelerde de yürütülmektedir. İl merkezlerinde toplu taşım hizmeti genellikle belediye birimleri tarafından verilse de, ilçelerde bu hizmet özel işletmeciler ile karşılanmaktadır.
Tablo 4.22. İlçelerde Faaliyet Gösteren Toplu Taşıma Aracı Sayısı
İlçe Ruhsat Sayısı Süresi Biten Süresi Devam Eden
Akçadağ 139 18 121
Arapgir 60 14 46
Arguvan 21 5 16
Darende 101 22 79
Doğanşehir 164 32 132
Doğanyol 17 6 11
Hekimhan 69 13 56
Kale 31 2 29
Kuluncak 28 2 26
Pütürge 73 5 68
Yazıhan 42 11 31
TOPLAM 906 152 754
(Kaynak: Mevcut Bilgilerin Toplanması Raporu, 2017:302)
İlçelerde faaliyet gösteren toplu taşıma aracı sayıları incelendiği zaman en fazla ruhsatlı araç sayısına sahip olan ilçe Doğanşehir iken, en az ruhsatlı sayısı Doğanyol ilçesindedir. Süresi devam eden toplu taşıma aracı sayısı da en fazla Doğanşehir'de ve onu takip eden Akçadağ'dadır. Süresi devam eden ruhsatlı araç sayısına en az sahip olan ilçe ise yine Doğanyol ilçesidir. Toplamda ilçelerde faaliyet gösteren ve süresi devam eden 754 adet araç mevcuttur.
Bu araçlar, J plakalı araç statüsünde olup toplu taşımacılık hizmeti sunan otobüsler mevcuttur. Malatya Büyükşehir Belediyesi J plaka ile ilgili plaka ile taşıma yönetmeliğinde bu araçların kapsamı;
Kapsam
Madde 2 – (1) Bu Yönetmelik, Doğanşehir, Akçadağ, Darende, Hekimhan, Pütürge, Yazıhan, Arapgir, Kuluncak, Arguvan, Kale ve Doğanyol ilçe sınırları içinde
82 ve/veya bu ilçeler arasında ve/veya bu ilçelerden Battalgazi ve/veya Yeşilyurt ilçe sınırları içindeki yerleşim bölgelerine, Battalgazi ve Yeşilyurt ilçe sınırları içinde ve/veya bu ilçeler arasında ve/veya bu ilçelerden diğer ilçelere motorlu taşıtlarla yolcu taşıma faaliyetlerini yapanlar ile taşıma işinde çalışanları ve yolcu taşımacılık faaliyetlerinde yararlanılan taşıtları kapsar.
(2) S, T, M plakalı taşıtlar, Üniversite hattına çalışan taşıtlar ve MBB meclisince işletmeciliği Malatya Ulaşım AŞ’ye verilen hat ve güzergâhlarda yapılan yolcu taşımacılığı bu Yönetmeliğin kapsamı dışındadır. (Malatya Büyükşehir Belediyesi J Plaka İle Taşıma Yönetmeliği, 2015:1).
olarak belirtilmiştir. İlçelere ulaşım hizmeti götüren bu araçlar 2015 yılında çıkarılan bu yönetmelik ile J plakalı taşıt statüsü almışlar ve bu yönetmelikte işleyiş kuralları düzenlenmiştir.
Tablo 4.23. Malatya Büyükşehir Belediyesi J Plaka Araç Sayısı
İlçeler Köyden İlçeye Giden Araç Sayısı
Köyden Şehre Gelen
Araç Sayısı TOPLAM
Battalgazi - 20 20
Yeşilyurt - 57 57
Akçadağ 5 87 92
Arapgir 7 26 33
Arguvan - 20 20
Darende 25 35 60
Doğanşehir 30 78 108
Doğanyol - 16 16
Hekimhan 3 58 61
Kale - 14 14
Kuluncak 8 19 27
Pütürge 5 55 60
Yazıhan - 30 30
TOPLAM 83 515 598
(Kaynak: Malatya Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Hizmetleri Daire Başkanlığı Arşivi, 2019)
Malatya Büyükşehir Belediyesi bünyesinde toplamda 598 adet J plakalı araç mevcuttur. Bu araçların 83 adedi ilçe merkezine gelmenin de bir araç gerektirdiği ilçelerde mevcut olan köyden ilçeye giden araç sayısı iken, 515 adedi ise direkt kent merkezine gelen araçlardır.
83