Otistik Çocuklara Giyinme Öz-bakım Becerilerini Kazandırmada

Normal gelişim gösteren çocuklarda giyinme öz-bakım becerilerinin kazandırılması yaş ile birlikte gelişim gösterirken, otistik çocuklarda yetersiz kas gücü, ince motor gelişimde görülen zayıflık gibi nedenlerden dolayı yaşamın sürdürülmesi için gerekli olan becerilerin kazanılmasında otistik çocuklar zorluk yaşamaktadır. Tüm bu hedeflenen davranışları otistik çocuğun gerçekleştirebilmesi için tek eylem bildiren komutlarla çocuğa gerekli olan davranışlar kazandırılmalıdır. Normal gelişim gösteren çocuklar için temel öz-bakım becerilerini gerçekleştirmek kolay olmasına rağmen, otistik çocuklar tüm bu becerilerin kazanılmasında zorluk yaşamaktadır. Otistik çocuklara giyinme öz-bakım becerilerini kazandırabilmek için çocuklara verilen

eğitimde belirlenen temel hedef davranışların kazanılabilmesi için gerekli olan öğrenmeye hazırlık becerileri;

1. Göz kontağı kurabilmeleri,

2. İstenilen süre kadar sırasında oturabilmeleri,

3. Tek eylem bildiren komutları yerine getirebilmeleridir (Güneş, 2005: 78).

Temel öz-bakım becerilerinin kazanılmasında, eğitimciler tarafından belirlenen hedef davranışlar yaş ile birlikte değişim göstermektedir. Hedef davranışların gerçekleştirilmesinde 3-6 yaş ve 7-11 yaş çocukların gerçekleştirmesi beklenen öz- bakım becerilerine ait hedef davranışlar aşağıda verilmiştir.

3-6 Yaş Aralığındaki Otistik Çocuklarda Beklenen Öz-bakım Becerileri

Çocukların öz-bakım becerilerini gerçekleştirme düzeyleri yaş ile birlikte değişim göstermektedir. 3-6 yaş grubunda bulunan çocuklardan; el yüz yıkama, bardaktan su içme, tuvalet becerisi kazanma, çatal kullanarak yemek yeme, kaşık kullanarak yemek yeme gibi öz-bakım becerilerini gerçekleştirmeleri beklenmektedir (Güneş, 2005: 79-96).

7-11 Yaş Aralığındaki Otistik Çocuklarda Beklenen Öz-bakım Becerileri

Öz-bakım becerilerinden olan giyinme becerisi günlük yaşamı kolaylaştırma açısından önemlidir. Bir çok otistik çocuğun yaşıtlarından farklı gelişime sahip olması giyinip soyunma becerilerini kazanmasını ya tamamen engellemekte ya da gerektiği şekilde bu becerileri gerçekleştirmekte problem oluşturmaktadır. Bu nedenle normal gelişim gösteren bireylere göre otistik çocukların giyinme becerisini bağımsız olarak gerçekleştirebilmesi çok daha önemlidir. Normal gelişim gösteren çocukların giyinme öz-bakım becerilerini 7-11 yaşında gerçekleştirebiliyor olmasından dolayı araştırmaya alınan otistik çocukların yaş sınırı 6-12 yaş olarak belirlenmiştır (Güneş, 2005: 105- 106).

Terlik giyme/çıkarma, bere giyme/çıkarma, çorap giyme/çıkarma, lastikli pantolon giyme/çıkarma, bağcıksız ayakkabı giyme/çıkarma, diş fırçalama, ceket, palto, mont giyme/çıkarma, saç tarama, fermuar açma/kapama, kazak giyme/çıkarma gibi giyinip soyunma ile ilgili becerilerin gerçekleştirilmesi otistik çocukta giyinme becerisi

için hedeflenen davranışlardır (Güneş, 2005: 105-106). Çocuğun giyinme ile ilgili olan temel öz-bakım becerilerini kazanabilmesi için gerçekleştirmesi beklenen hedef davranışlar aşağıda verilmiştir.

Giysi Türüne Göre Giysi Giyme/Çıkarma Beceri Basamakları

Otistik çocuklarda giyinme/soyunma öz-bakım becerilerini gerçekleştirme giyim türlerine göre aşağıda verilmiştir.

Pantolon Giyme Beceri Analizi

 Ayak bileğine kadar giydirilmiş pantolonunu beline kadar çeker.

 Bir paçası giydirilmiş pantolonunun diğer paçasından ayağına geçirir ve pantolonunu beline kadar çeker.

 Pantolonunun kemer kısmını tutan kopçayı/düğmeyi kapatır.  Pantolonunun düğmelerini/fermuarını kapatır (MEGEP, 2009: 40).

Pantolon Çıkarma Beceri Analizi

 Kemer kısmını tutan kopçayı/düğmeyi açar.  Pantolonun fermuarını/düğmelerini açar.  Pantolonu bileklerine kadar indirir.

 Pantolonun içinden ayaklarını çıkartır (MEGEP, 2009: 40).

Ceket Giyme Beceri Analizi

 Ceketin ön kısmını kendisine bakacak şekilde tutar, yakanın ortasından tutar.  Ceketi tutan elinin bulunduğu taraftaki omzuna ceketi yerleştirir.

 Diğer eliyle yakanın omuz üzerindeki kısmını tutan elini bırakır.  Bıraktığı elini arkaya götürür.

 Elini ceketin diğer kolundan geçirir.  Elleriyle ceketin yakasından tutar.

 Ceketin omuzlarını kendi omuzlarına yerleştirir.  Düğmelerini / fermuarını kapatır (MEGEP, 2009: 40).

Ceket Çıkarma Beceri Analizi

 İki eliyle ceketinin iki yanından tutar.  Ellerini yana doğru açar.

 Ellerini geriye doru iterek ceketi omuzlardan kurtarır.  Bir elini bırakarak, ceketin bir kolunu çıkarır.

 Çıkan eliyle diğer kolun ucundan tutar.  Çekerek çıkarır.

 Diğer eliyle yaka ortasından tutar.  Ceketi asar (Güneş, 2005: 115-116).

Ayakkabı Giyme Beceri Analizi

 Ayakkabıları topuk kısımları kendisine, yanlardaki oyuklar birbirlerine bakacak şekilde getirir.

 Ayak parmaklarını ayakkabının topuklarının arkasına gelecek şekilde durdurur.

 Ayakkabının dilini tutar.

 Ayağının karşısındaki ayakkabının içine sokar.  Topuğunu ayakkabının içine yerleştirir.

 Ayakkabının bağcıklarını bağlar/bantlarını kapatır (MEGEP, 2009: 40).

Ayakkabı Çıkarma Beceri Analizi

 Bantları/bağcığı açar.

 Ayakkabının topuk kısmından tutar.  Ayağını çıkartır (MEGEP, 2009: 40).

Terlik Giyme Beceri Analizi

 Terliği alır.

 Terliği ayaklarına göre eşleştirir.  Tek ayağına uygun terliği giyer  Diğer ayağına öteki terliği giyer.

Terlik Çıkarma Beceri Analizi

 Tek ayağını terlikten çıkarır  Diğer ayağını terlikten çıkarır.

 Terlikleri eşleştirerek yerine koyar (Güneş, 2005: 115-116).

Külotlu Çorap Giyme Beceri Analizi

 Çorabı, topukları alta gelecek şekilde tutar.

 Başparmaklar çorabın içinde kalacak şekilde çorabın bir bacağını elinde toplar.  Çorabın topladığı tarafını aynı taraftaki ayağının parmaklarına geçirir.

 Çorabı topuğuna çeker.

 Çorabı topuğundan geçirerek bileğine kadar çeker.

 Çorabın bel kısmını, başparmaklar içerde kalacak şekilde tutar.

 Çorabı dizine kadar çeker. Çorabı beline kadar çeker (MEGEP, 2009: 40).

Külotlu Çorap Çıkarma Beceri Analizi

 Çorabı başparmak içerde kalacak şekilde bel kısmından tutar.  Çorabın bel kısmını dizlerine kadar indirir.

 Çorabı başparmağıyla iterek topuğundan çıkartır.  Çorabı burun kısmından iterek çıkartır.

 Çorabı burun kısmından çekerek çıkartır (MEGEP, 2009: 40).

Çorap Giyme Beceri Analizi

 Çorabı topuk kısmı alta gelecek şekilde tutar.

 Çorabı başparmak içerde kalacak şekilde koncundan tutar.  Her iki elinin başparmaklarını çorabın koncuna yerleştirir.

 Her iki elinin diğer parmaklarını çorabın koncunun dışına gelecek şekilde yerleştirir.

 Çorabın ucunu ayak parmaklarına geçirir.  Çorabı ayak ucuna geçirir ve çeker.  Çorabın lastiğini yanlara doğru genişletir.  Çorabı ayak ucuna doğru getirir.

 Çorabı ayak topuğundan geçirir.  Çorabı topuğuna kadar çeker.

 Çorabı topuğundan geçirerek yukarı doğru çeker.  Çorabı dizine doğru çeker (MEGEP, 2009: 40).

Eldiven Giyme Beceri Analizi

 Eldivenleri bilek kısmı kendine, başparmakları birbirinin yanına gelecek şekilde yerleştirir.

 Bir eliyle diğer eline giyeceği eldivenin üst kısmından tutar.  Parmak uçlarını eldivenin içine sokar.

 Eldiveni kendine doğru çeker.

 Parmaklarını eldivene doğru yerleştirir (MEGEP, 2009: 40).

Eldiven Çıkarma Beceri Analizi

 Eldiveni parmak uçlarından çekerek gevşetir

 Parmak uçlarından eldiveni çekerek çıkarır (MEGEP, 2009: 40).

Etek Giyme Beceri Analizi

 Eteği başparmaklar içerde kalacak şekilde bel kısmından tutar.  Ayaklarını bel kısmından geçirir.

 Eteği beline kadar çeker.

 Eteğin bel kısmını tutan kopçayı/düğmeyi kapatır.

 Eteğin düğmelerini/fermuarını kapatır (MEGEP, 2009: 38-39).

Etek Çıkarma Beceri Analizi

 Eteğin bel kısmını tutan kopçayı/ düğmeyi açar.  Eteğin düğmelerini / fermuarını açar.

 Eteği başparmaklar içerde kalacak bel kısmından tutar.  Eteği aşağı doğru indirir.

 Eteği ayaklarından çıkarır.  Eteği askıya asar.