Otistik Çocukların Ebeveynlerine İlişkin Demografik Bulgular 53

Bu bölüm, anketi cevaplayan ebeveynlerin otistik çocuğa yakınlık durumu, eğitim durumu, anne ile baba arasındaki akrabalık durumu, ebeveynin başka özürlü çocuğunun olup olmadığı, ailenin gelir durumu, ebeveynin çocuğun otistik olma nedeni hakkındaki düşüncesi, ebeveynlerin eğitim durumuna göre otistik çocukların giysi kullanma beceri düzeyleri konularını içermektedir.

Tablo 4

Otistik Çocukların Ebeveynlerine İlişkin Demografik Bulgular

Resmi Özel Toplam S % S % S % Yakınlık Anne 24 40,0 24 40,0 48 80,0 Baba 5 8,3 7 11,7 12 20,0 Eğitim Üniversite ve üzeri 11 18,3 11 18,3 22 36,7 Lise 4 6,7 7 11,7 11 18,3 İlköğretim 14 23,3 13 21,7 27 45,0 Akrabalık (anne-baba arasında Yok 23 38,3 26 43,3 49 81,7 Var 6 10,0 5 8,3 11 18,3

Başka Özürlü Çocuk Olup – Olmama Durumu Yok 25 41,7 31 51,7 56 93,3 Var 4 6,7 - - 4 6,7 Gelir 600 TL- 1800 TL 16 26,7 19 31,7 35 58,3 1800 TL- 2400 TL 2 3,3 6 10,0 8 13,3 2400 TL ve üzeri 11 18,3 6 10,0 17 28,3

Çocuğun Otistik Olma Nedeni Hakkındaki Düşüncesi

Duyma problemi(kulak iltihabı) 7 11,7 1 1,7 8 13,3

Geç Tanı 14 23,3 18 30,0 32 53,3

Cevapsız 8 13,3 12 20,0 20 33,3

Resmi ve özel okullarda eğitim gören otistik çocuğun bakımını üstlenen ebeveynlerin çocuğa yakınlık durumlarına ilişkin bulgulara göre; otistik çocukların bakımını üstlenen ebeveynleri en fazla anneler oluştuğu, babaların ise anne oranlarının dörtte birini oluşturduğu görülmektedir. Tablo okulların resmi-özel durumlarına göre incelendiğinde; resmi ve özel okullarda eğitim gören otistik çocuğun bakımını üstlenen kişinin eşit oranla yine annelerden oluştuğu görülmektedir.

Yapılan bir araştırmaya göre; genellikle ailenin geçimi ile ilgili maddi sorumlulukları baba üstlenirken, anne daha çok evde kalmakta, arkadaş ilişkileri de daha sınırlı olmakta ve gün boyu çocukların bakımını üstlenmek zorunda kalmaktadırlar. Bu nedenle annelerin babalara göre daha yoğun stres yaşamakta olduğu görülmüştür (Toros, 2002: 46). Tablodaki sonuçlar ve daha önce yapılmış olan çalışmalar değerlendirildiğinde otistik çocuğun bakımını daha çok annelerin

üstlenmesinin nedeni olarak babaların aile içerisinde çalışan konumunda olmasından dolayı bakıma muhtaç olan otistik çocuğun bakımını daha çok annelerin üstlendiği düşünülmektedir.

Resmi ve özel okullarda eğitim gören otistik çocukların ebeveynlerinin (anne- baba) eğitim durumlarına ilişkin bulgular incelendiğinde; en fazla yığılımın ilköğretim, en az yığılımın ise lise öğreniminde olduğu görülmektedir. Tablo okulların resmi-özel durumlarına göre incelendiğinde; özel ve resmi okullarda eğitim gören otistik çocukların ilköğretim düzeyindeki oranlarının %2 farklılıkla eşite yakın dağılım gösterdiği, resmi okullarda eğitim gören çocukların ebeveynlerine bakıldığında ise en az dağılımın lise öğreniminde olduğu görülmektedir.

Araştırma sonucunda otistik çocuğa sahip ebeveynlerin çoğunlukla ilköğretim mezunu oldukları görülmektedir. Yapılan bir araştırmaya göre; aile eğitim programının uygulanması sonucunda, ebeveynlerin çocuklarında uygun olmayan farklı davranışların azaltılmasına ve uygun olan uyuşmayan davranışların artmasına yol açtığı saptanmıştır (Gültekin, 1999; Zeteroğlu, 2006). Buna göre; otistik çocuğun gelişiminin daha hızlı ilerleyebilmesi için, ebeveynlere bilinçlendirme eğitimi verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

Resmi ve özel okullarda eğitim gören otistik çocuğa sahip anne-baba arasında akrabalık olup olmadığına ilişkin bulgular incelendiğinde; en fazla yığılmanın anne-baba arasında hiçbir akrabalık bağının bulunmadığı, en az yığılımın ise anne-baba arasında akrabalık bağının bulunduğu yönünde olduğu görülmektedir. Tablo okulların resmi-özel durumlarına göre incelendiğinde; en çok yığılımın özel okullarda öğrenim gören çocukların anne ve babaları arasında hiçbir akrabalık bağının olmadığı, bundan dolayı özel okullarda eğitim gören otistik çocukların anne- babaları arasındaki akrabalık durumunun en az olduğu görülmektedir.

Resmi ve özel okullarda eğitim gören otistik çocuğa sahip ebeveynin başka özürlü çocuğunun olup olmama durumuna ilişkin bulgular incelendiğinde; en fazla yığılımın, ailenin başka özürlü çocuğunun olmadığı yönünde olduğu olduğu görülmektedir. Tablo okulların resmi-özel durumlarına göre incelendiğinde; en çok yığılımın özel okullarda öğenim gören otistik çocukların ebeveynlerinde başka özürlü

çocuk olmadığı yönündedir. Özel okullarda öğrenim gören otistik çocukların ebeveynlerinde ise herhangi bir özürlü çocuğa rastlanmamıştır.

Yapılan araştırma sonucunda otistik çocukların ebeveynlerinde başka özürlü çocuğa çok yüksek oranla rastlanmamıştır. Yapılan bir araştırmaya göre; Otistik çocukların tüm kardeşleri normal gelişim gösterirken, kardeşlerin %10-15’i değişen derecede bilişsel yetersizliklere (dil veya okuma güçlüğü, zihinsel gerilik) sahip oldukları, bazı genetik faktörlerin değişen miktarda bilişsel güçlüklere sebep olabileceğini (bazı kardeşler otistik iken diğeri yalnızca okuma güçlüğü çekmekte) dolayısıyla otizmin genetik bir yanının olduğunu göstermektedir (Grazino, 2002; Yanardağ, 2007). Tablodaki sonuçlarla daha önceki yapılmış olan çalışmalar değerlendirildiğinde sonuçların daha önceki yapılmış olan çalışmalar ile yüksek duyarlılıkta paralellik göstermediği belirlenmiştir. Araştırma kapsamındaki başka özürlü çocuğu olan ebeveynlerin özür teşhisleri ise, otizm, anlama güçlüğü ve mental retardasyon olarak tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre; otizm nedeninin kalıtımsal olmadığı düşünülmektedir.

Resmi ve özel okullarda eğitim gören otistik çocuğa sahip ebeveynlerin gelirlerine göre dağılımı incelendiğinde; ebeveynlerin genellikle gelir düzeylerinin 600-1800 TL arasında olduğu ve bu gelir durumunu sırasıyla; 2400 TL ve üzeri, 1800-2400 TL gelir gruplarının takip ettiği görülmüştür. Tablo okulların resmi-özel durumlarına göre incelendiğinde ise en yüksek oranın 600-1800 TL gelir grubundaki özel okullarda eğitim gören çocukların ebeveynlerinde olduğu belirlenmiştir. Resmi ve özel okullar içerisinde en az paya sahip gelir durumunu ise; 1800TL-2400TL aralığındaki ebeveynlerin oluşturduğu görülmektedir.

Yapılan araştırma sonucunda otistik çocukların ebeveynlerinin gelir durumları genel olarak değerlendirildiğinde ebeveynlerin gelirlerinin düşük olduğu görülmektedir. Otistik çocuğa sahip ebeveynlerin gelir düzeyinin genellikle düşük olmasının sebebi daha önceki bulgularla değerlendirildiğinde; otistik çocuğun bakımını çoğunlukla annenin üstlenmesi nedeniyle anneyi eve bağımlı hale getirerek çalışmasına engel oluşturması yanında otistik çocuğa sahip ebeveynlerin büyük bir çoğunluğunun öğrenim durumunun ilköğretim düzeyinde olması sebebiyle aile

bireylerinin genellikle maddi getirisi az olan işlerde çalışmasından dolayı gerçekleştiği düşünülmektedir.

Resmi ve özel okullarda eğitim gören otistik çocukların otistik olma nedenlerinin sebebi hakkındaki ebeveynlerin düşünce durumlarına ilişkin bulgular incelendiğinde; ailelerin çocukların otistik olma nedenini çoğunlukla geç tanı olarak düşündükleri belirlenmiştir. Ebeveynlerin vermiş oldukları cevaplardan en az orana sahip olan problemin ise duyma problemi (kulak iltihabı) olduğu belirlenmiştir. Tablo okulların resmi-özel durumlarına göre incelendiğinde; en yüksek oranın resmi okullarda eğitim gören çocuklarda geç tanı, en az oranın ise özel okullarda eğitim gören çocuklarda duyma problemi (kulak iltihabı) olarak belirlenmiştir.

Yapılan araştırma sonucunda çocukların otistik olma nedenlerinin sebebi genel olarak değerlendirildiğinde ebeveynlerin düşüncelerine ilişkin bulguların geç tanı olduğu görülmektedir. Bu sonuca göre; ebeveynlerin çocuklarının otistik olma nedenini geç tanı olarak görmelerinde, çocukların özellikle ilk 3 yaşa kadar ki dönemde normal gelişim görülürken fark edilen herhangi bir gariplik sonrasında doktora götürülen çocuğa doktor ya da hemşire tarafından otizm tanısı koymuş olmalarını kabullenememelerinden kaynaklandığı düşünülmektedir.

Otistik çocukların ebeveynlerin eğitim durumuna göre otistik çocukların giysi kullanma beceri düzeyleri cinsiyet değişkenine göre analiz edilmiş ve uygulanan ² ilişki analizi sonucunda sadece anlamlı ilişki bulunan maddeler Tablo 5’de verilmiştir.

Tablo 5

Ebeveynlerin Eğitim Durumuna Göre Otistik Çocukların Giysi Kullanma Beceri Düzeyleri Özellikler Eğitim Durumu S(%) Hiçbir Zaman Yapamıyor Bazen Yapıyor Her Zaman Yapabiliyor ² P Düğmeyi açabilir Üniversite ve üzeri 5(8,3%) 3(5,0%) 14(23,3%) 10,615 0,031* Lise 4(6,7%) - 7(11,7%) İlköğretim 16(26,7%) - 11(18,3%) Toplam 25(41,7%) 3(5,0%) 32(53,3%)

Ebeveynlerin eğitim durumuna göre otistik çocukların giysi kullanma beceri düzeylerine ilişkin bulguların yer aldığı Tablo 5’e bakıldığında; eğitim durumu Üniversite ve üzeri olan ebeveynlerin çocuklarının her zaman düğmeyi açabildiği, eğitm durumu ile ilköğretim düzeyinde olan ebeveynlerin çocuklarının hiçbir zaman düğmeyi açamadığı görülmüştür. Tablo 5’den elde edilen sonuçlara göre ebeveynlerin eğitim durumuna göre otistik çocukların giysi kullanma becerisi arasında Tablo 4‘de belirtildiği gibi ebeveynlerin eğitim durumu ve buna bağlı olarak gelişen bilinçlenme düzeyleri arttıkça otistik çocuklardaki giysi kullanma problemlerinin azalma gösterdiği düşünülmektedir.

Yapılan ² ilişki analizi sonucunda; ebeveynlerin eğitim düzeyleri ile düğme açma becerisi (*p=0,031) değişkeni arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur.

4.3 Otistik Çocukların Temel Öz-bakım Becerilerini Gerçekleştirme