Otel İşletmelerinde Liderlik

İşletmeler kullandıkları tüm üretim yollarında başarıya ulaşmak ve varoluşlarını sürekli kılmak isterler. Bu sonuçlara ulaşabilmek için geniş kapsamlı yönetim düşüncelerinin getirdiği yönetim kurallarının yeterli seviyede kullanılması

gerekli görülmektedir. Bütün sektörlerde olduğu gibi otel işletmelerinde de teknolojik gelişmelerin beraberinde getirdiği üretim artışı, belirli bir seviyeye geldiğinde verimliliği yükseltmek için birçok farklı yöntem denenmektedir (Çolakoğlu, 2018, s. 13). Yönetim fonksiyonları esasında yöneticilerin neler yaptığının birer göstergesidir. Fakat yöneticiler için birçok gelişmenin yaşandığı sektör koşullarında, neyin daha geçerli olduğunu bulabilmek, daha büyük ehemmiyet taşıyabilmektedir. Değişken bir süreç olan yönetimde yöneticilerin gelişmelere pasif bir şekilde tepki göstermek yerine bu gelişmelere, yeniliklerle ayak uydurmaları gerekmektedir. Zira yöneticilerin görevi örgütleri amaçlarına ulaştırmaktır (Met, 2016, s. 117). Örgüt ve yönetim kavramları birbirinden ayrılamaz kavramlar olarak kabul edilebilmektedir. Örgütün olmadığı yerde yönetime ihtiyaç olmadığı gibi yönetim olmadan da örgüt amaçlarına ulaşmak imkânsız olabilecektir. Yöneticiler, örgüt amaçlarına ulaşmaya yönelik faaliyetler göstermektedir. Yöneticiler bunu yaparken örgüt yapısını oluşturmak, süreçlerde değişiklikler yapmak, ortak amaç etrafında insanları örgütlemek gibi misyonları da yüklenmektedir (Göral, 2014, s. 5).

Yönetimde, işletme ve örgütlerde, liderlik ve yöneticilik kavramı önemli bir konumda yer alır. Nitekim liderlerin birçok özelliği işlemelerin başarılı bir performans göstermesinde etkili olabilecektir. Drucker’ın liderlik konulu makalesinde liderlikle ilgili öne sürdüğü ve günümüzde de geçerliliği kabul edilen beş madde bulunmaktadır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir (Drucker, 1996, s. 9);

• İnsanlara, güçlerinin farkında olunduğunu hissettirilen bir tavırla yaklaşmak • Standartları yüksek tutarken insanlara işlerini yapmalarında özgürlük ve

sorumluluk vermek

• Performans değerlendirmeyi adil, net ve işin vazgeçilmez bir parçası olarak ele almak

• En iyi öğrenme yolunun, başkalarına öğretmekten geçtiğini bilmek

• Başarılı liderlerin bir saygınlık sahibi olması gerektiğini bilmek, bunu yaparken sevilmek şartını aramamak

Konaklama sektörü ağırlıklı olarak emek yoğunluğu olan bir sektördür ve çok büyük oranlarda tüketicinin doğrudan üretim ve hizmet sürecine dahil olması sebebiyle çoğu zaman heterojen olarak nitelendirilir (Pittaway vd., 1998, s. 411). Diğer sektörlerde de olduğu gibi turizm sektörü içinde, özellikle otel işletmelerinin başarılı olabilmeleri, çalışanların kalitesine ve onların etkin bir biçimde yönetilmesiyle ortaya

çıkabilecek olan katkının sağlanmasına bağlıdır. Bu durum, otel işletmeleri için etkin bir liderlik tarzının gerekliliğini ortaya koymaktadır (Küçükaltan ve Karalar, 2014, s. 172). Yazın geçmişinde otel işletmelerinde yapılan liderlik konulu birçok çalışma mevcuttur. Ancak otel işletmeleri için ideal bir liderlik tarzı konusunda ortak bir kanaat henüz oluşmamıştır.

Örgütlerde, liderin alt çalışanları belirli amaçlar doğrultusunda güdüleyebilmesi için bir güce ihtiyaç duyulabilmektedir. Liderin takipçilerinin davranış şekillerini yönlendirebilme yeteneği olarak tanımlanabilen güç unsuru, farklı birçok kaynağa dayanabilmektedir. Bu kaynakları “geleneksel güç, biçimsel güç, cezalandırma gücü, uzmanlık gücü ve beğeniye dayanan güç” olarak sıralamak mümkündür (Akoğlan Kozak, 2016, s. 143). Bu kaynaklar daha önceki bölümlerde incelenen etkileşimci liderlik ve dönüşümcü liderlik özellikleriyle önemli ölçüde örtüşebilmektedir.

Günümüzde büyük oteller büyük ürün yelpazesine sahip, çok yönlü ve yüksek tempolu işletmelerdir. Bu işletmelerde, örgütsel ve operasyonel zorluklar, işletme büyüklüğüne göre değişkenlik gösterebilmektedir. Bu işletmelerde yönetimin zirvesinde bulunan genel müdürler, ortaya konulan stratejilerin ana uygulayıcı mercii ve alt çalışanların, davranışsal rol modeli konumundadır. Bu yönüyle genel müdürler, otel işletmelerinin merkezi yönetim figürü olarak kabul edilir (Met, 2016, s. 120). Rekabet şartlarının ağır olduğu turizm sektöründe otel işletmelerinin ortaya koyduğu amaçlara ulaşmalarında yöneticilerin en önemli hedefleri, müşteri potansiyelini yükseltmek ve rekabet avantajı yakalamaktır. Bunun için yöneticilerin, çalışanlarını örgüt hedeflerine yönelik isteklendirmeleri ve onları etkin yönlendirmeleri beklenmektedir. Otel yöneticilerinin liderlik özellikleri burada önem kazanmaktadır (Taşkıran, 2006, s. 169). Otel işletmelerinde genel müdürlerin yerine getirmesi gereken bazı görev ve sorumlulukları vardır. Bunlar kısa orta ve uzun vadede değerlendirilebilir. Met, (2016, s. 125) bu sorumlulukları çizelge 5’deki gibi sıralamıştır:

Çizelge 5. Otel Genel Müdürlerinin Kilit İş Yükü ve İlişki Yükü Alanları

Zaman Boyutu Kilit İş Yükü Sorumlulukları Temel İlişki Alanları

Kısa vade

Faaliyetlerin günlük olarak hizmet, maliyet ve gelir yönünden kontrolünü sağlamak, iyi kalitede hizmet vermek ve gelir sağlamak için bir baskı oluşturmak

Alt çalışanlarla sıkı ve yoğun, aşağıya doğru sözlü iletişim ve etkileşim sağlamak

Orta vade

Alt çalışanları eğitmek ve onları geliştirmek, dış çevrede yanan değişimlere karşı otelin stratejilerini uyumlu hale getirmek ve örgüt yapısını geliştirmek

Üst kademelerden aşağıya doğru otel içi ve otel dışı çok yönlü iletişim kurmak. İşletme sahipleriyle üstlere ve uzman yöneticilerle yukarıya doğru iletişim kurmak.

Uzun vade

İşletmenin stratejik vizyonuyla aynı yönde sermaye yatırım kararları almak, organizasyonel istikrar ve canlılığı geliştirmek, bunu sürekli kılmak

Üst kademelerden aşağı doğru kalıcı istikrar ve sürdürülebilirliğin sağlanması için işletme için gerekli iletişim imkânı sağlamak. Dış çevreyle çok yönlü ilişkiler sağlanırken yukarıya doğru işletme sahipleriyle yoğun ilişkiler kurmak.

Kaynak: Met, Ömer. L. (2016) Turizm/Ağırlama İşletmelerinde Yöneticilik. Detay Yayıncılık: Ankara

Değişen dünyada buna bağlı gelişen bir sektör olarak turizmde, konaklama işletmelerinin örgütleri de paralel bir şekilde farklılaşmaktadır. Turizm sektöründe üretilen ve tüketiciye sunulan ürün daha çok soyut bir kavramdır. Bu sektörde liderlik, bir ölçüde takipçiler ile yakından ilgilidir. Takipçiler, liderlerin özelliklerini algılamalarına bağlı olarak iş süreçlerine ve müşterilerine karşı tutum ve davranış sergileyebilmektedir (Sandıkçı vd., 2015, s. 166). Konaklama sektörünün iş ve ekonomi çevresindeki değişim, konaklama işletmeleri için büyük bir zorluk teşkil etmektedir. Bu konu aynı zamanda araştırmalarda da önemli derecede dikkat çekmektedir. Personel alımında artan zorluklar, arz fazlası konaklamayla ilgili endişeler ve artan rekabetin karlılığı düşüreceğine ilişkin güçlü kanıtlar bulunmaktadır. Sektörün emek-yoğun bir sektör olmasıyla birlikte artan yoğun rekabet şartları, liderlik yeteneklerinin, mevcut insan kaynaklarını daha etkili kullanmada ve performansı artırmada, örgütlere yardımcı olabileceğine işaret etmektedir. Konaklama sektöründe daha rekabetçi ortamların oluşması ve teknolojik değişimin hızlanmasıyla birlikte bu sektör içerisinde yer alan işletmeler, ayakta kalmak ve finansal performanslarını geliştirmek istiyorlarsa hem ürün hem de insan kaynaklarını birbirine adapte etme noktasında, örgütler üzerinde baskı hissedecektir. Liderlik yaklaşımlarını aktif olarak değerlendiren ve insanları yönetmenin karmaşıklığı noktasında,

yöneticilerin eğitimine yardımcı olmak amacıyla bu yaklaşımları kullanan örgütler, bu süreçten faydalanabileceklerdir. Fakat konaklama sektöründeki araştırmaların çoğu, liderliğin öneminin belirlenmesiyle sınırlıdır. Bu çalışmalar liderliğin daha geniş yelpazede anlaşılmasına önemli bir katkı sunmaktadır. Ancak konaklama personelinin liderlik performansını nasıl geliştirebileceğine veya “daha iyi” liderliğin “daha iyi” iş performansını temin edip etmeyeceğine ilişkin açıklamalardan yoksundur (Pittaway vd., 1998, s. 411). İdeal liderlik tarzını ortaya koymak adına çalışmaların yapılması, bu yüzden büyük önem kazanmaktadır. Liderlik özelliklerinin, yönetim stratejileri üzerindeki etkilerini detaylı analiziyle ve performans yansımalarının ortaya konulmasıyla ideal liderlik tarzına ilişkin fikirlerin ortaya konulabileceği düşünülmektedir. Buradan hareketle otel işletmelerinde daha önceden yapılan çalışmaların incelenmesi, eksikliklerin görülmesi, kullanılan araştırma yöntemlerinin incelenmesi, öngörülerin ortaya konulması ve yeni çalışma alanlarının oluşturulması için oldukça önemlidir.