Otel øúletmelerinin SÕnÕflandÕrÕlmasÕ

e) Otel øúletmecili÷inde ³Risk Faktörü´ Oldukça Yüksektir: Turizm endüstrisi

talebi; ekonomik, sosyal ve politik koúullara ba÷lÕdÕr. Turizm endüstri kÕrÕlgan bir yapÕya sahiptir. Bu kÕrÕlganlÕk turizm endüstrisinde oluúan talebin dalgalanmasÕna neden olmaktadÕr. Bu nedenden dolayÕ talebin önceden kesin bir úekilde bilinmemesi endüstri için risk arz etmektedir (Batman, 2008: 27).

f) Otel Hizmetleri Otel Personeli ArasÕnda YakÕn øúbirli÷i ve KarúÕlÕklÕ YardÕmlaúmayÕ Gerektirir: Otellerin müúterilerine kaliteli hizmet sunabilmesi için,

personelin etkileúim halinde, yardÕmlaúan ve iúbirli÷i içerisinde bulunan bir tutumda olmasÕ gerekmektedir. Çünkü oteller birbirine ba÷ÕmlÕ bölümlerden meydana gelen, ekonomik ve sosyal iúletmelerdir (ùener, 2006: 12).

g) Otel øúletmelerinde Sermayenin Büyük Bir KÕsmÕ Sabit De÷erlere Ba÷lanmÕútÕr: Otel iúletmelerinin kurulmasÕ ve iúletilebilir hale getirilmesi için çok

büyük miktarlarda sermayeye ihtiyaç vardÕr. Bu sermayenin büyük bir bölümünün iúletme daha faaliyete geçmeden önce sabit de÷erlere ba÷lanmasÕnÕ gerektirir. øúletme belgeli bir otel iúletmesinin varlÕklarÕnÕn da÷ÕlÕmÕ úu úekildedir; duran varlÕklar: % 85-90, dönen varlÕklar: % 10-15¶dir (ùener, 2006: 13).

1.4. Otel øúletmelerinin SÕnÕflandÕrÕlmasÕ

Otel iúletmelerinin sÕnÕflandÕrÕlmasÕ konusunda de÷iúik görüúler bulunmaktadÕr. Bu görüúler ülkelerin kendi endüstrilerinin özelliklerine göre biçimlenmektedir. ÇalÕúmanÕn bu bölümünde ülkemizin úartlarÕ ve endüstrinin durumu göz önüne alÕnarak sÕnÕflandÕrma úu úekilde yapÕlabilmektedir:

1.4.1. Geliúme AúamalarÕ BakÕmÕndan Otel øúletmeleri

Otel iúletmeleri tanÕmlarÕnda da belirtti÷imiz gibi; iúletmelerin geliúmesinin nedeni olarak verilen kiúinin zevki ve modaya ba÷lÕlÕ÷Õ olabilmektedir. ønsanlarÕn zevkleri zamanla de÷iúmektedir ve bu de÷iúim konaklama ihtiyacÕ yanÕnda birçok hizmeti veren otellerinde geliúip de÷iúmesine ve farklÕ úekillere dönüúmelerine sebep olmuútur.

Geliúme aúamalarÕ bakÕmÕndan otel iúletmelerini sÕnÕflandÕrmaya tabi tuttu÷umuzda otelleri üç baúlÕk altÕnda toplayabiliriz; bunlar lüks, vasat oteller ve yan konaklama tesisleridir (Gürkan, 2008: 16-17):

17 a) Lüks Oteller:

19. YüzyÕlÕn ortalarÕnda Birinci Dünya SavaúÕna kadar seyahatler azÕnlÕk kitlelere hitap ederdi ve seyahat edenler genel olarak toplumun çok yüksek gelir sÕnÕfÕna mensup kiúilerdi. Bu kiúilerin maddi güçlerine hitap etmek amacÕyla o dönemde oteller çok lüks özellikler taúÕmÕúlardÕr.

b) Vasat Oteller:

20. YüzyÕlÕn birinci yarÕsÕnda gerçekleúmiú olan seyahatlerin yapÕsÕndaki, úeklindeki ve

seyahat eden insanlarÕn kalitesindeki büyük de÷iúim vasat tipte otellerin ortaya çÕkmasÕna zemin hazÕrlamÕútÕr.

c) Yan Konaklama Tesisleri:

økinci Dünya SavaúÕndan sonra seyahatlerin toplu olarak yapÕlmasÕ ve popüler bir kimlik kazanmasÕ asÕl konaklama tesisleri yanÕnda; tatil köyü, kamping, pansiyon gibi yan konaklama iúletmelerinin ortaya çÕkmasÕna sebep olmuútur.

1.4.2. Faaliyet Sürelerine Göre Otel øúletmeleri

Faaliyet sürelerine göre otel iúletmelerini sÕnÕflandÕracak olursak bu sÕnÕflandÕrmayÕ iki baúlÕk altÕnda toplayarak yapabiliriz. Bu iki baúlÕk devamlÕ olarak hizmet veren oteller ve mevsimlik olarak hizmet veren otellerdir. Bunlar úu úekilde açÕklanabilmektedir (Gümüú, 2005: 17);

a) DevamlÕ Olarak Hizmet Veren Oteller:

Bu sÕnÕflamaya giren iúletmeler, yÕl boyunca faaliyetlerine devam eden iúletmelerdir. ùehir merkezlerinde yer alan oteller, mevsim ve çalÕúma úartlarÕnÕn bütün yÕl boyunca faaliyet göstermeye olanak sa÷ladÕ÷Õ di÷er konaklama iúletmeleri de bu sÕnÕflama içinde yer alabilirler.

b) Mevsimlik Olarak hizmet Veren Oteller:

YÕlÕn belirli dönemlerinde faaliyet gösteren, yaz mevsiminde veya kÕú mevsiminde hizmet veren bu oteller yÕlÕn di÷er dönemlerinde faaliyetlerini durduran otellerdir. Bu tür konaklama iúletmelerinin bazÕlarÕ bütün yÕl boyunca faaliyetlerini devam ettirmek isteyebilirler. Bu iste÷in nedeni ise kaliteli personelini iúletmede tutmak, duran

18

varlÕklarÕndan azami ölçüde yararlanmak, sezona hazÕrlÕk yapmak gibi sebeplerle faaliyetlerini devam ettirmeyi amaçlarlar.

1.4.3. KarúÕladÕklarÕ Konaklama øhtiyacÕ Türü BakÕmÕndan Otel øúletmeleri

Otel iúletmelerini karúÕladÕklarÕ konaklama ihtiyacÕ türü bakÕmÕndan da sÕnÕflandÕrabiliriz. Bu sÕnÕflandÕrma otel iúletmesinin sundu÷u konaklama hizmetinin amacÕna yönelik yapÕlan bir tasniftir. Buna göre aúa÷Õdaki gibi bir sÕnÕflandÕrma yapÕlabilmesi mümkündür. Sayfiye, kongre, kaplÕca- kür, da÷ ve spor amaçlÕ olarak dört ana baúlÕk altÕnda toplayabiliriz.

a) Sayfiye Otelleri:

Tatil, e÷lence, dinlenme ve sa÷lÕk amacÕyla turizme katÕlanlara hizmet sunan iúletmelerdir. Sayfiye iúletmeleri birer tatil merkezi durumundadÕr. Bu iúletmeler genellikle deniz, da÷, kaplÕca, göl, yayla gibi bir turistik çekicilik yakÕnÕnda kurulurlar (Kozak ve di÷., 2006: 50).

b) Kongre Otelleri:

Kongre, seminer, panel, kurs, çalÕúma gruplarÕ, komisyon toplantÕlarÕ, bilgi úöleni ve konferans gibi toplantÕ hizmetlerini sunan iúletmelerdir. Hizmetteki sÕnÕrÕn kongre organizatörleri tarafÕndan belirlendi÷i ve oda sayÕsÕnÕn 250±2000 arasÕnda olmasÕnÕn arzu edildi÷i, yüzme havuzu, disko, bekleme salonlarÕ ve çeúitli oyun odalarÕ gibi çeúitli aktivite hizmetlerinin de olmasÕnÕn istendi÷i dev iúletmelerdir (Gün, 2008: 20).

c) KaplÕca-Kür Otelleri:

Bu oteller, kaplÕca ve de÷iúik banyo kürü imkânlarÕ sa÷layan konaklama tesisleridir. ùifalÕ sularÕn bulundu÷u yerlerde; kaplÕca, ÕlÕca, içme gibi sa÷lÕk turizmi için yapÕlmÕú, tedavi ve dinlenmenin bir arada yapÕldÕ÷Õ tesisleridir. Kür tesislerinde kaplÕca içme suyu, deniz suyu, çamur gibi maddelerle, solunum yoluyla ya da mekanik ve elektrikli araçlarla masaj ve beden e÷itimi gibi yöntemlerle insan sa÷lÕ÷ÕnÕ koruma hizmetleriyle tedavi amacÕnÕ taúÕyan hizmetler de verilmektedir (YenipÕnar, 2004: 8).

19 d) Da÷ ve Spor Otelleri:

Dinlenmek, da÷ havasÕ almak ve özellikle kÕú sporlarÕ yapmak amacÕyla seyahat eden elit kiúilere hizmet veren iúletmelerdir. Bu iúletmelerin iúlevlerine uygun bir mimari yapÕda ve uygun bir malzeme ile donatÕlmÕú olmasÕ gerekmektedir (Toker, 2006: 7).

1.4.4. Büyüklüklerine (Ölçeklerine) Göre Otel øúletmeleri

Bir otel iúletmesinin büyüklü÷ünü belirlemeye imkân veren kriterler (Aktaú, 2002: 26): ¾ YapÕlan yatÕrÕmÕn büyüklü÷ü,

¾ Yatak sayÕsÕ,

¾ øúletmenin etkinliklerinden ayrÕ olarak, seyahat acentalarÕna, kuaförlere, kuyumculara, markete ve satÕú ma÷azasÕ olarak di÷er teúebbüslere kiralanan yerlerin kapladÕ÷Õ alan,

¾ øúletmede çalÕútÕrÕlan personel sayÕsÕ veya belirli bir dönemde otel personeline ödenen ücretler ve maaúlar toplamÕ,

¾ Sosyal ve kültürel faaliyetlere ayrÕlan kÕsÕmlarla, konferans, ziyafet, balo ve toplantÕ salonlarÕnÕn kapladÕ÷Õ alanlar olarak sÕralanabilir.

a) Çok Küçük Otel øúletmeleri:

25 ve daha az sayÕda odaya sahip olan ve 25 kiúiden daha az personelin çalÕútÕ÷Õ konaklama iúletmelerine çok küçük otel iúletmeleri denir (Gümüú, 2005: 18).

b) Küçük Otel øúletmeleri:

Küçük otel iúletmeleri ise en az 25 ve en fazla 99 odaya sahip olan ve ortalama 25- 30 personelin istihdam edildi÷i konaklama iúletmeleridir (Bekçi, 2003: 7).

c) Orta Büyüklükte Otel øúletmeleri:

Gümüúe göre; ³Orta ve küçük otel iúletmeleri arasÕnda kesin bir ayrÕm yapÕlmamakla birlikte; 100-300 odasÕ bulunan, 100-300 arasÕ personel çalÕútÕran iúletmeler orta büyüklükte kabul edilir´ (Gümüú, 2005: 18).

d) Büyük Otel øúletmeleri:

Bu iúletmelerin ölçüleri úunlardÕr (OlalÕ ve Korzay, 1993: 55):

20

¾ Ortalama oda sayÕsÕnÕn 300 ve 300¶den yukarÕ olmasÕ. Bu sebeple asgari olarak 600 yatak kapasiteli olmalÕdÕr.

¾ UluslararasÕ standartlara göre odabaúÕna 1,1 iúçi sayÕsÕ üzerinden istihdam hacminin 300 ve daha yukarÕ bir sayÕda iúçi bulunmasÕ gerekir.

¾ Yemek ve balo salonlarÕ dÕúÕnda ortak kullanÕm alanlarÕna 500 m² den daha çok alan ayrÕlmasÕ gerekir.

Bu kriterlere sahip otellere büyük (zincir) otel iúletmeleri denilmektedir.

1.4.5. Mülkiyet BakÕmÕndan Otel øúletmeleri

Otel iúletmelerinin bir di÷er sÕnÕflandÕrma ölçütü de otel iúletmelerinin mülkiyet úeklidir. Bu de÷erlendirme sonucu yapÕlacak olan sÕnÕflandÕrma otel iúletmelerinin en fazla úahÕs, úirket, kamu, dernek, vakÕf, sendika hizmetleri úeklinde faaliyet gösterdiklerini ortaya koymaktadÕr (Kozak ve di÷., 2006: 50).

Bir baúka yaklaúÕmda otel iúletmeleri, kamu, karma ve özel sektör iúletmeleri úeklinde sÕnÕflandÕrÕlmaktadÕr. Öte yandan bu sÕnÕflandÕrma biçimi içerisinde iúletmelerin sahiplik durumlarÕ, kiralanma biçimleri, yönetim úekilleri gibi mülkiyetten kaynaklanan sÕnÕflandÕrmalar da bulunmaktadÕr (Kozak, ve di÷., 2006: 50). YukarÕdaki açÕklamaya göre oteller mülkiyetleri bakÕmÕndan üç baúlÕk altÕnda toplanabilir:

a) Özel Sektör Otelleri:

Sermayesinin ve bütün varlÕklarÕnÕn tamamÕnÕn özel kiúilere ait oldu÷u otel iúletmeleridir.

b) Kamu Otelleri:

Sermayesinin ve bulunan bütün varlÕklarÕnÕn tamamÕnÕn kamu kuruluúlarÕna ait oldu÷u otel iúletmeleridir. Örnek olarak T.C. Emekli SandÕ÷Õ A.ù¶ yi verebiliriz.

c) Karma Mülkiyetli Oteller:

Sermayesinin ve bulunan bütün varlÕklarÕnÕn bir kÕsmÕnÕn özel sektör, bir kÕsmÕnÕn da kamu kurumlarÕna ait oldu÷u otel iúletmeleridir.

21

1.4.6. UlaútÕrma AraçlarÕ ile Olan Ba÷lantÕlarÕna Göre Otel øúletmeleri

UlaútÕrma araçlarÕ ile olan ba÷lantÕlarÕna göre otelleri dört baúlÕk altÕnda toplamak mümkündür (Gürkan, 2008: 19):

a) HavaalanÕ Otelleri:

UluslararasÕ havaalanlarÕnÕn yakÕnlarÕna kurulan büyük oteller ve birkaç saatlik uyku gereksinimlerini karúÕlamak amacÕyla yolcularÕn yararlandÕ÷Õ küçük otellerdir.

b) østasyon Otelleri:

Avrupa ülkelerinde sÕkça rastlanan klasik otobüs ve demiryolu terminallerine ya da yakÕnlarÕna kurulan otel tiplerinden oluúmaktadÕr.

c) Liman Otelleri:

Büyük liman úehirlerine kurulan ve gemilerin yüklerini boúalttÕ÷Õ zaman sürecinde dinlenme ve uyku ihtiyacÕnÕ karúÕlayan otellerdir.

d) KarayollarÕ Kavúak Otelleri:

Otomobilli yolcularÕn konaklama, yeme-içme ve otomobil bakÕm-onarÕm hizmetlerini karúÕlayabilen otellerdir. KarayollarÕnÕn kesiútikleri noktalarda kurulan küçük iúletmelerdir.

1.4.7. Yönetim ùekline Göre Otel øúletmeleri

Yönetim úekillerine göre otel iúletmelerini sÕnÕflandÕracak olursak, bu sÕnÕflandÕrmayÕ iki ayrÕ úekilde yapabiliriz (Bardako÷lu, 2006: 22):

a) Ba÷ÕmsÕz Otel øúletmeleri:

Ba÷ÕmsÕz otel iúletmelerin finansal yükümlülükler, politikalar, süreçler vb. açÕdan herhangi bir yere ba÷ÕmlÕlÕ÷Õ yoktur. Yani herhangi bir iúletme ile sahiplik veya yönetim iliúkileri bulunmamaktadÕr.

b) Zincir Otel øúletmeleri:

Zincir otel iúletmeleri yönetim, birlik anlaúmalarÕ ve imtiyaz ile bir zincire ba÷lÕ olarak çalÕúan otellerdir. AyrÕca belirtmek gerekirse, politikalarÕ, finansal yükümlülükleri,

22

hiyerarúik yapÕlarÕ, yaúanÕlan süreçler açÕsÕndan birbirlerine ba÷lÕ olan ve yayÕlma politikasÕ üstlenmiú iúletmelere zincir otel iúletmeleri denilmektedir

1.4.8. Hukuki Özellikleri BakÕmÕndan Otel øúletmeleri

Bu tür sÕnÕflandÕrma, belgelendirme úekli belirleyici olmakta ve ülkelerin konu ile ilgili düzenlemelerine bakÕlmaktadÕr. Türkiye¶de hukuki statüleri bakÕmÕndan otel iúletmeleri iki úekilde ele alÕnmaktadÕr. Kültür ve Turizm BakanlÕ÷Õ tarafÕndan açÕlÕú izni verilen denetlenen otellere ³Turizm øúletme Belgeli Oteller´ adÕ verilmektedir. Yerel yönetimler tarafÕndan açÕlÕú izni verilen ve denetlenen otellere ise ³Belediye Belgeli Oteller´ adÕ verilmektedir (Kanten, 2001: 18). Hukuki özellikleri bakÕmÕndan otel iúletmelerinin sÕnÕflandÕrÕlmasÕ úu úekilde yapÕlabilmektedir.

a) Turizm øúletme Belgeli Otel øúletmeleri: Ülkemizdeki belgelendirme úekli olarak

kullanÕlan ³Turizm øúletme Belgeli´ ibaresi, otel iúletmelerinin kriter ve statülerinin belirlenmesinde önem arz etmektedir. 1983 yÕlÕnda yürürlü÷e giren ve sonraki yÕllarda birtakÕm de÷iúikliklere u÷rayan, Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine øliúkin 2005/ 8948 sayÕlÕ yönetmelik kararÕna göre; ülkemizde oteller aúa÷Õdaki úekilde sÕnÕflandÕrÕlabilmektedir (Resmi Gazete,2005):

¾ Bir yÕldÕzlÕ, ¾ øki yÕldÕzlÕ, ¾ Üç yÕldÕzlÕ, ¾ Dört yÕldÕzlÕ ve

¾ Beú yÕldÕzlÕ olmak üzere sÕnÕflandÕrÕlmÕútÕr.

b) Belediye Belgeli Otel øúletmeleri:

Turizm iúletme belgesine sahip olmayan bütün otel iúletmeleri bu sÕnÕflandÕrma grubuna girmektedir. Bu gruba dâhil olan oteller yerel yönetimlerin tespit etti÷i özelliklere göre sÕnÕflandÕrÕlÕrlar. Bu gruba dâhil olan otel iúletmelerinin denetimleri yerel yönetimler tarafÕndan yapÕlÕr. bu tür iúletmelerdeki fiyatlandÕrmayÕ da aynÕ úekilde belediyeler belirlemektedir. Bu otellerin sÕnÕflandÕrÕlmasÕ genellikle (ùener, 2001: 24):

¾ Birinci sÕnÕf oteller ¾ økinci sÕnÕf oteller

¾ Üçüncü sÕnÕf oteller úeklinde olmaktadÕr.

23