Osmanlıda Ġzcilik

Osmanlı Devleti‟nde Ġzcilik çalıĢmaları II. MeĢrutiyet Dönemine rastlar. II. MeĢrutiyet dönemi eğitim-öğretim alanındaki geliĢmelerin yanı sıra, Batılı

kurumların da Osmanlı toplumuna girmesinde önemli rol oynamıĢtır. Batıda ortaya çıkmıĢ olan “KeĢĢaflık”(Ġzcilik) daha sonra Osmanlı toplumuna da ulaĢmıĢtır. II. MeĢrutiyet döneminde, okullara beden eğitimi dersinin girebilmesi için çabalar gösterilmiĢ beden eğitimi dersleri ve paralel olarak izcilik etkinlikleri 1910‟da (Sultani) Liselerin 1911 ise Ġdadilerin programına girmiĢtir. Bu nedenle beden eğitimi alanındaki geliĢmelerin getirdiği yenilikler arasında Ġzcilik de vardır. 1910 yılının sonlarına doğru “Sayi ve Terakki” Mecmuası, Lozan‟da bulunan Ragıp Nurettin‟in izcilik hakkındaki yazılarını ilk olarak basmaya baĢlamıĢ, izciliği Osmanlı toplumuna tanıtmaya çalıĢmıĢtır (40,69).

 Ġzciliğe o zamanki adıyla “KeĢĢaflık” adı verilmekteydi. KeĢĢaflık giriĢimi ilk aĢamada birçok ailenin Ģikâyetine yol açmıĢtır. Büyük ölçüde özel elbiselerle haftada bir-iki kez kentin sokaklarında boru ya da trampet çalarak gezmek olarak algılanmıĢtır (40,101).

 Gerek Galatasaray gerekse diğer okullarda yapılan izcilik çalıĢmaları, Baden Powell‟in kurduğu yapıyı örnek almıĢlardır. KuruluĢunun üçüncü senesinde Robenson kardeĢlerin çabasıyla Ġstanbul‟da oymaklar oluĢturulmuĢtur. Üsküdar Sultanileri, Vefa, Kadıköy ve NiĢantaĢı idadilerinde de benzer kurumlar kurulmuĢtur. Bu arada bir kız izcilik örgütü de HaydarpaĢa Ġttihat Mektebinde oluĢturulmuĢtur. Bütün ilkeleri belirlenen izcilik ilk olarak 1912 yılında yapılan küçük bir gezi çalıĢmasıyla halka duyurulmuĢ oldukça da ilgi çekmiĢtir. Fakat bu geliĢmeler, Balkan SavaĢı nedeniyle yayılamamıĢtır. Bu çalıĢmalarda Ġttihat ve Terakki Cemiyetinin etkisi de büyüktür. Ġttihat ve Terakki Cemiyeti, ülke gençliğinin daha iyi yetiĢtirilmesi için Avrupa Okulları

içinde uygulanan sistemi tanıtması ve uygulaması için Partfitt‟i çağırmıĢtır. Ġlk çalıĢmaların askeri alanda olması oldukça ilginçtir. 9 Nisan 1914‟de “Ġzci Büyük Ortası” kurulabilmiĢtir ve Enver PaĢa BaĢ Ġzci seçilmiĢ, Partfitt ise vekil olmuĢtur. Orta koldaĢlıklarına Doktor Nazım, Eyüp Sabri (Toprak) ve Burdur Milletvekili, Atıf, Trabzon Milletvekili Resuhi ve Ziya Beyler seçilmiĢtir (40,69).

 Parfitt‟in ilk dersleri Darülmuallimin-i Aliye‟de (yüksek öğretmen okulu) baĢlar. YürüyüĢler ve kamplar yapılır. Oymak beyleri kursları açılır. Mezunlar diplomalarını Enver PaĢa‟nın ellerinden alırlar, huzurda yemin ederler. "izciler Ocağı" nın Nizamnamesi de hazırlanır. (22 Mayıs 1914), 35 maddelik bu nizamnameye göre; izci oymakları (tabur) teĢkil edilerek, bunlar vasıtasıyla gençliğin açıkgöz, çevik, becerikli, yiğit, tehlikeci, fedakâr, vatanperver olarak yetiĢtirilmeleri, aynı zamanda tesanüd (dayanıĢma), yasacılık (disiplin), mesuliyet perverlik ve namus perestlik duygularıyla mütehallik olmalarını sağlamak amaçlanır. (Madde:2). Ocak bu gayesini elde etmek için: her yerde izci oymakları tesisine çalıĢır, izcilik hakkında kitaplar ve mecmualar neĢreder, ve istanbul‟da ve taĢrada izciliğe dair konferanslar verdirir. (Madde:3). Ocağın büyük ortası (Merkez-i Umumisi) Ġstanbul‟dadır. (Madde:4). Ocak dine muhalif ve siyasî muhiti haiz uygulamaların dıĢında tutulmaktadır. (Madde:14). Ocağın en büyük amiri baĢbuğ‟dur, vekili ise Kalgay unvanlı kiĢidir. (Madde:15-16). Büyük orta 9 koldaĢtan oluĢur ve BaĢbuğ‟a sorumludur. BaĢbuğ istediği koldaĢı değiĢtirme yetkisine sahiptir. Ġzciler Ocağı‟nın

ayrıca "izciler iç Nizamnamesi" bulunur. Ġzciler, iç Nizamnamedeki Ģartlara göre bulundukları yerlerdeki oymak teĢkilatına tabi olurlar (46).

 Parttiff izciliğin daha çabuk yayılması amacıyla, çalıĢmalarına öğretmen okulunda baĢlamıĢ, ilk izcilerin yetiĢtirilmesinde önceliği öğretmenlere vermiĢ, öğretmen okulundan seçilen öğrencilere yani genç ve yeni oymak beylerine, mors, semafor, topografya gibi izciliğe iliĢkin yararlı bilgileri ve türlü izci oyunlarını öğretmiĢtir. Osmanlı Toplumu içinde izciliğe baĢlamak, devam ettirmek aslında önemli bir Sosyolojik olaydır Ġzcilerin kısa pantolon giymeleri öncelere tutucu kesimlerce tepkiyle karĢılanmıĢ ancak Darülfünun Emini (Rektör) nin izciliği desteklemek amacıyla izci kıyafetini giyip kısa pantolonla dolaĢması bu tepkileri azaltmada rol oynamıĢtır. Aynı dönemde 12 Mayıs 1914‟de izcilerin “Altın Ordusu”nun geçit töreni yapmaları öngörülmüĢtür. Oymakların Tümüne Altın Ordu adı verilirdi. Mahalli ortalar izcilerine kuramsal ve uygulamalı dersler için bir yer ayrılırdı ve her ay baĢında mahalli ortalar önceki ayın etkinliklerini bir raporla bildirirlerdi. Beyaz tenis Ģapkası giyen bu gruplar, kimi çevrelerce Müslüman çocukların Ġngilizler tarafından HıristiyanlaĢtırılması olarak algılanmıĢlardır. Bu tür yargıları kırmak için Ġttihatçılar gazetelerde karĢı propagandalara da giriĢtiler (40,47,101).

 Ġttihat ve Terakki Cemiyeti‟nin ülkenin özellikle askeri yapısını güçlendirecek böyle bir hareketi desteklemesi oldukça önemlidir. Ġzcilik çalıĢmaları için somut çalıĢmalar yapılmaya devam edilmiĢ, tanıtım çalıĢmalarının yanı sıra 1914 Haziran ayında Maltepe‟de bir kamp kurulmuĢtur. 22 Mayıs 1913‟de izcilik kurulu toplanmıĢ 35 maddelik bir

yönetmelik hazırlanmıĢ ve izciliğin iĢleyiĢ kuralları belirlenmiĢtir(17,40). Bu kitapçıkta (KeĢĢaf/Boyscout) keĢĢaf rütbelerine de yer verilmiĢtir. BaĢ keĢĢaf, baĢ keĢĢaf zabiti, mıntıka keĢĢaf zabiti, keĢĢaf takım reisi, keĢĢaf takım baĢı, kurt keĢĢaf, ehliyetli keĢĢaf, birinci sınıf keĢĢaf, ikinci sınıf keĢĢaf ve müptedi keĢĢaf gibi terimler keĢĢaflık için kullanılan rütbe karĢılıklarıdır (40,101).

 Birinci Dünya savaĢının çıkması nedeniyle, yabancı uzman ülkesine geri dönmüĢ, savaĢ yılları içinde Almanya‟dan Albay Fon Hop getirilmiĢtir. Ġzcilik böylece bir kurumsal yapıya dönüĢtürülmeye çalıĢılmıĢtır. Bu uzman da Ġzcilik kuruluĢlarını (Osmanlı Güç, Gücü ve Genç Dernekleri) adıyla yenileĢtirmek yolunu benimsemiĢtir. 1909 yılından itibaren bazı okullarda belirtileri görülen izcilik, önce Osmanlı Gücü dernekleri sonra Osmanlı Genç dernekleri adı ile özellikle Balkan SavaĢları‟nın etkisi ile canlanma göstermiĢtir (2,40).Osmanlı Gücü Derneklerinin yönetmeliğinin beĢinci maddesinde, Osmanlı güç derneklerinin hazırlık Ģubesini oluĢturan izcilik derneklerine 12-17‟ye kadar olan, asil genç derneklerine ise 17‟den yukarı olan Osmanlılar kabul olunur denilerek, bu kurumun yukarıda belirtildiği gibi askeri yönünün vurgulandığı kendiliğinden ortaya çıkmıĢtır. Bu atılım, savaĢ sonunda ülkenin genel durumu dikkate alındığında yine durgunluğa uğramıĢ, fakat okullarda yaĢamaya devam edebilen izci oymakları izciliğin Cumhuriyet Dönemine aktarılmasına yardımcı olmuĢtur (40,19).

 Ġzcilik eğitimin verilmesinde askeri ve yurt savunmasına yönelik ilkelerin önemli rol oynadığı görülür. Bu çalıĢmalar yalnız Ġstanbul ile sınırlı

kalmamıĢ diğer bölgelerde de benzer etkinlerin yapıldığı görülmüĢtür. Bu kiĢisel çabaların öncülerinden biri de Kazım Karabekir‟dir. Ġzcilik çalıĢmalarının ilk kez askeri eğitim adı altında yapılması, Kazım Karabekir‟in “Çocuklar Ordusu TeĢkilatı” çalıĢmalarıyla özdeĢleĢtirilmiĢtir. Kazım Karabekir, 1914 yılında Harbiye Nezareti (Savunma Bakanlığı)‟ne bağlı “Osmanlı Güç Dernekleri Nizamnamesi” nde ordu ve kolordu komutanlarına verilen yetkiye dayanarak, bölgesi içine giren askeri ve resmi okullarından oluĢan “Çocuklar Ordusu” adı verilen bir kurum kurmuĢtur. Bu kurumun iĢleyiĢine bakıldığında Osmanlı Devletindeki çocuk ve gençlik örgütlerinin ve izcilik kurumunun kuruluĢuyla aynı tarihlere denk düĢtüğü görülür. Haziran 1913‟de kurulan Türk Gücü Cemiyeti ile o zamanki deyimiyle keĢĢaflık yani bugünkü “izcilik” çalıĢmaları baĢlamıĢtır(20,40).1915–1916 yıllarında Osmanlı Genç Dernekleri Umum MüfettiĢi olan Mustafa Kemal verdiği raporda “Yurt savunması bakımından fevkalade önemli olan izcilik faaliyeti, ferdi ve milli eğitim bakımlarından da o nispette önemlidir.” diyerek izcilik çalıĢmalarına önem verilmesi gerektiğini vurgular. SavaĢ nedeniyle izcilik çalıĢmaları yeniden duraksar. Osmanlı döneminde izcileri en son, izci alayı olarak katıldıkları KurtuluĢ SavaĢı Sakarya Meydan Muharebesi‟nde görüyoruz (83,105).