ADİ ORTAKLIK PAYININ PARAYA ÇEVRİLMESİ
C. PARAYA ÇEVİRMENİN SONUÇLARI
III. Adi Ortaklık Sözleşmesinde Ortaklığın Diğer Ortaklarla Devam Edeceğinin Kararlaştırılmış Olması
Adi ortaklık sözleşmesinde “ortaklardan birinin adi ortaklık payının cebri icra ile paraya çevrilmesi halinde” ortaklığın diğer ortaklarla devam edeceği kararlaştırılmış olabilir. Bu durumda TBK'nın 633. maddesine göre diğer ortaklar tarafından yapılacak yazılı bir bildirimle “adi ortaklık payı cebri icrayla paraya çevrilen ortak”, ortaklıktan çıkarılabilecektir. Ayrıca “payı cebri icrayla paraya çevrilen ortak” da ortaklıktan çıkabilecektir. Böylece adi ortaklık sona ermeyecek, “payı cebri icrayla paraya çevrilen ortağın” ortak sıfatı sona erecek ve diğer ortaklar ortaklığı devam ettireceklerdir. Bunun üzerine TBK'nın 634. maddesinde öngörülmüş usul uyarınca, adi ortaklık sanki tasfiye ediliyormuş gibi tasfiye payları belirlenecek ve çıkarılan ortağa düşen pay, borçlu ortağın adi ortaklıktaki payını cebri icra ile satışta edinen kişiye ödenecektir. Ayrıca daha sonrasında, TBK'nın 636. maddesi uyarınca “çıkan veya çıkarılan ortağın ortak olduğu dönemde henüz sonuçlanmamış işlerden doğan kazancı” da ortaklık payını satın
69 alan kişiye ödenecektir. Buna karşın “payı cebri icrayla paraya çevrilen ortağa” bu hesap sonucunda bir şey düşmeyebilir. Hatta bu ortak borçlu da çıkabilir249.
249 Bkz. yuk. Üçüncü Bölüm, C, II.
70 SONUÇ
Adi ortaklık, en az iki kişinin paralarını, alacaklarını veya emeklerini ya da diğer bir malvarlığı hakkını birleştirmeyi üstlenerek ortak bir amaca erişmek üzere sözleşmeyle birleşmeleridir. Bu tanımdan anlaşılacağı üzere adi ortaklık; “kişi”,
“sözleşme”, “ortak amaç”, “katılım payı taahhüdü” ve ayrıca doktrin tarafından kazandırılmış “affectio societatis” unsuru olmak üzere beş unsurdan oluşmaktadır. Bu unsurlar bütün ortaklık (şirket) ilişkilerinde aranmaktadır.
Adi ortaklığın tüzel kişiliği yoktur. Buna ilaveten adi ortaklıkta elbirliği mülkiyetinin belirlenmiş olması, ortakların ortak bir amaç çevresinde birleşmiş olmaları ve ortakların kişisel borçlarından dolayı ortaklık malvarlığına başvurulamıyor olması onu tüzel kişiliğe yaklaştırmaktadır.
Adi ortaklıkta, ortaklık ilişkisi gereğince ortağın “ortak sıfatı” vardır. Bu sıfat ortağa, haklar sağlar. Ayrıca ortağın bu sıfattan kaynaklanan yükümlülükleri de vardır.
Adi ortaklıkta, bu haklar ile yükümlülükleri ifade eden ve bu haliyle devre konu olan bir pay başka bir deyişle adi ortaklık payı vardır. Bu pay ortak sıfatına bağlıdır. Kıymeti belirlenebilen ve devredilebilen bu pay, İİK'nın 85. maddesinin birinci fıkrası uyarınca haczedilebilir. Adi ortaklık payının haczi ise icra müdürünün iradesini açıkladığı anda tekemmül edecektir.
Adi ortaklık payının haczine, payın gelirleri dâhil olmayacaktır. Adi ortaklık payının haczi kendiliğinden ortağın kazanç payının da haczi sonucunu doğurmayacaktır.
Ayrıca ortağın varsa adi ortaklıktaki ücreti, avans ve gider veya üstlenilen borca ilişkin alacağı, üçüncü bir kişinin adi ortaklıktan olan alacağı gibidir. Bu alacaklar pay sahipliği mevkiinden kaynaklanmamaktadır. Bu nedenle söz konusu alacaklar adi ortaklık payına ve bu payın haczine dâhil değildir.
71 Adi ortaklık payının haczi, payın devri sonucunu doğurmadığından ortaklık kararlarına katılma ve dolayısıyla oy hakkı kural olarak takip borçlusu ortak tarafından kullanılacaktır. Buna ilaveten adi ortaklık payının haczine ilişkin bir muhafaza tedbiri olarak, takip borçlusu ortağın oy hakkının sınırlanması haczin amacına ulaşması açısından zorunludur. Zira takip borçlusu ortağın oy hakkı kullanımıyla beraber adi ortaklık payının değerini azaltabilecek tasarruflar söz konusu olabilir. Ayrıca diğer bir muhafaza tedbiri olarak borçlu ortağın varsa adi ortaklığı yönetme ve temsil etme hakları da kısıtlanmalıdır. Bu durumda bu haklar yalnızca icra dairesinin onayı ile kullanabilecektir.
Haczedilmiş adi ortaklık payının muhafazası ise İİK'nın 94. maddesine göre sağlanacaktır. İcra müdürü bu madde uyarınca diğer ortaklara veya ortaklığın temsilcisine yapacağı ihbarda öncelikle “ortağın adi ortaklık payını devretmek istemesi halinde buna izin verilmemesi gerektiğini ve borçlu ortağa payı ile ilgili yapılacak olan her türlü tebligatın bundan sonra icra dairesine yapılması gerektiğini” bildirecektir.
Buna ilaveten “borçlunun onayını gerektiren ortak tasarrufların tamamında borçlu yerine icra dairesinin onayı alınması gerektiği” ihbarda yer almalıdır. Ayrıca ihbarda
“borçlu ortağın, adi ortaklığı yönetme ve temsil etme haklarının kısıtlandığına ve bu haklarını yalnızca icra dairesinin onayı ile kullanabileceğine” ilişkin bir kayıt bulunmalıdır.
Haczedilmiş adi ortaklık payının paraya çevrilmesi talebi ise, taşınırlarda veya alacaklarda olduğu gibi, hacizden itibaren altı ay içinde yapılmalıdır. Adi ortaklık payının paraya çevrilmesi Kanun’un 121. maddesine göre yapılacaktır. Bu maddeye göre icra müdürü, paraya çevirmeyi nasıl yapacağını icra mahkemesine soracaktır. İcra müdürünün paraya çevirmenin nasıl yapılacağını sorması üzerine mahkeme “yerleşim yerleri malum olan alakadarları” davet eder ve gelenleri dinler. Bunun üzerine icra
72 mahkemesi adi ortaklık payının, açık artırma veya pazarlık ile satışına karar verebilir, yahut mahkeme iktiza eden diğer bir tedbiri de alabilir.
Takip alacaklısı adi ortaklık payının cebri icra ile satışı sonucunda elde edilecek para ile tatmin edilecektir. TBK'nın 639. maddesinin birinci fıkrasının üçüncü bendi uyarınca aksi kararlaştırılmamışsa ise adi ortaklık payının cebri icra ile satışıyla adi ortaklık sona erecektir.
73 KAYNAKÇA
Akın, Levent : Maaş ve Ücret Haczi, AÜHFD, C. 44, S.
1, 1995, s. 335-363.
Akıntürk, Turgut/Ateş, Derya : Medeni Hukuk, Beta Basım, 30. Baskı, İstanbul 2016.
Akil, Cenk : Borçlunun Üçüncü Kişilerdeki Mal ve Alacaklarının Haczi, Yetkin Yayınları, Ankara 2013.
Akipek, Jale G./Akıntürk, Turgut : Eşya Hukuku, Beta Basım, İstanbul 2009.
Arslan, Ramazan/Yılmaz, Ejder /
Ayvaz, Sema Taşpınar/Hanağası, Emel : İcra ve İflas Hukuku, Yetkin Yayınları, 4.
Baskı, Ankara 2018.
Arslanlı, Halil : Kollektif ve Komandit Şirketler, Fakülteler Matbaası, 2. Baskı, İstanbul 1960.
Atalı, Murat/Ermenek, İbrahim : İcra ve İflas Hukuku, Seçkin Yayıncılık Ankara 2018.
Atalı, Murat/Ermenek, İbrahim/
Üçüncü, S. Hilal : Tebligat Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2018.
Ayan, Mehmet : Eşya Hukuku II-Mülkiyet, Seçkin Yayıncılık, 9. Baskı, Ankara 2016.
74 Aybar, Zehra Badak : 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’na
Göre Adi Ortaklık Sözleşmesindeki Yenilikler ve Değişiklikler, İTÜSBD, Yıl:12, S. 24, 2013, s.127-147.
Bahtiyar, Mehmet : Ortaklıklar Hukuku, Beta Basım, 13.
Baskı, İstanbul 2019.
Balcı, Şakir : Önalım (Şuf'a) Davaları - Ortak Mülkiyetten Doğan Uyuşmazlıklar, Güncel Yayınevi, İzmir 2008.
Barlas, Nami : Adi Ortaklık Temeline Dayalı Sözleşme İlişkileri, Vedat Kitapçılık, 4. Baskı, İstanbul 2016.
Başözen, Ahmet : İcra ve İflas Hukuku, Adalet Yayınevi, 2.
Baskı, Ankara 2019.
Bilgili, Fatih/Demirkapı, Ertan : Şirketler Hukuku Dersleri, Dora Basım Yayın, 5. Baskı, Bursa 2017.
Bulur, Alper : İcra ve İflas Hukuku, Monopol Yayınları, 7. Baskı, Ankara 2018.
Coşkun, Mahmut : Açıklamalı - İçtihatla İcra ve İflas Kanunu, Seçkin Yayıncılık, C. 25, Baskı, Ankara 2013.
Demirkapı, Ertan : Limited Ortaklıklarda Payın Devri, Güncel Yayınevi, İzmir 2008.
75 Doğanay, Ümit Yaşar : Adi Şirket Akdi (Akdin Unsurları,
Kurulması, Hükümsüzlüğü), İÜHF Yayınları, İstanbul 1968.
Domaniç, Hayri : Adi, Kollektif ve Komandit Şirketler, Fakülteler Matbaası, 3. Baskı, İstanbul 1970.
Eren, Fikret : Mülkiyet Hukuku, Yetkin Yayınları, 4.
Baskı, Ankara 2016.
Ertaş, Şeref : Eşya Hukuku, Barış Yayınları, 10. Baskı, İzmir 2012.
Erturgut, Mine : İcra ve İflas Hukukunda Menkullerin Paraya Çevrilmesi, Yetkin Yayınları, Ankara 2000.
Esener, Turhan/Güven, Kudret : Eşya Hukuku, Yetkin Yayınları, 5. Baskı, Ankara 2012.
Eyuboğlu, İsmet Zeki : Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü, Sosyal Yayınları, İstanbul 1988.
Görgün, L. Şanal/Toraman, Ü. Barış/
Kodakoğlu, Mehmet : İcra ve İflas Hukuku Ders Kitabı, Legem Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara 2018.
76 Güman, Nihat : Elbirliği Mülkiyeti ile Kollektif ve
Komandit Şirket Hisselerinin Haczi ve Paraya Çevrilmesi, Vedat
Kitapçılık, Ocak 2010.
Günay, Cevdet İlhan : Türk Borçlar Kanunu Şerhi, Yetkin Yayınları, 2. Baskı, Ankara 2015.
Hamamcıoğlu, Esra/
Karamanlıoğlu, Argun : Adi Ortaklık Sözleşmesinde Şekil, MÜHFHAD, Prof. Dr. Cevdet
Yavuz'a Armağan, C. 22, S. 3, 2016, s.
1301-1339.
Karahan, Sami : Şirketler Hukuku Mimoza Yayınları, 2.
Baskı, Konya 2013.
Karayalçın, Yaşar : Ticaret Hukuku Dersleri Şirketler Hukuku (Giriş-Şahıs Şirketleri), Güzel İstanbul Matbaası, Ankara 1965.
Karslı, Abdurrahim : İcra ve İflas Hukuku, Alternatif Yayıncılık, 3. Baskı, İstanbul 2014.
Koç, Nevzat : Türk Borçlar Kanunu Tasarısında Vekâlet Sözleşmesine, Havaleye, Kefalete ve Adi Ortaklık Sözleşmelerine İlişkin Olarak Yapılması Öngörülen Yenilik ve Değişiklikler, İTÜSBD, Yıl: 7, S.
1, Güz 2008, 2008, s. 51-63.
77 Kodakoğlu, Mehmet : İcra ve İflas Hukuku, Savaş Yayınevi, 7.
Baskı, Ankara 2018.
Kurşat, Zekeriya : Yeni Borçlar Kanunumuzda Adi Ortaklık Hükümlerinin Değerlendirilmesi, İÜHFM, C. LXX, S. 1, 2012, s. 301-318.
Kuru, Baki : İcra ve İflas Hukuku Ders Kitabı, Yetkin Yayınları, 2. Baskı, Ankara 2018 (Anılış:
Ders Kitabı).
Kuru, Baki : İcra ve İflas Hukuku El Kitabı, Adalet Yayınevi, 2. Baskı, Ankara 2013 (Anılış:
El Kitabı).
Muşul, Timuçin : Tebligat Hukuku, Adalet Yayınevi, 7.
Baskı, Ankara 2018 (Anılış: Tebligat Hukuku).
Muşul, Timuçin :İcra ve İflas Hukuku Esasları, Adalet Yayınevi, 6. Baskı, Ankara 2017 (Anılış:
İcra ve İflas).
Oğuzman, M. Kemal/Seliçi, Özer/
Özdemir, Saibe Oktay : Eşya Hukuku, Filiz Kitabevi, 12. Baskı, İstanbul 2012.
78 Oskoy, Mustafa/ Koçak, Coşkun/
Deynekli, Adnan/ Doğan, Ayhan : İİK Şerhi “Madde 68-99”, Turhan Kitabevi, C. 2, Ankara 2007.
Özekes, Muhammet : İcra Hukukunda Temel Haklar ve İlkeler, Adalet Yayınevi, Ankara 2009.
Özenli, Soysal : Uygulamada Adi Ortaklık ve Neden Olduğu Davalar, Kazancı Hukuk Yayınları, No: 62, İstanbul 1988.
Özsungur, Fahri : Adi Ortaklık Kavramı ve Ticaret Şirketlerinin Tüzel Kişiliği Olmayan Bir Ortaklık Yapısı ile İşlettikleri Ticari İşletmelerin Ticaret Siciline Tescili, ANÜHFD, C. 1, S. 5, 2017, s. 41-56.
Pekcanıtez, Hakan/Atalay, Oğuz/
Sungurtekin, Meral Özkan/
Özekes, Muhammet : İcra İflas Hukuku, Yetkin Yayınları, 11.
Baskı, Ankara 2013.
Poroy, Reha/Tekinalp, Ünal/
Çamoğlu, Ersin : Ortaklıklar Hukuku, Vedat Kitapçılık, 14.
Baskı, İstanbul 2019.
Postacıoğlu, İlhan E./Altay, Sümer : İcra Hukuku Esasları, Vedat Kitapçılık, 5.
Baskı, İstanbul 2010.
79 Ruhi, Ahmet Cemal : Sözleşmeler Hukuku, Seçkin Yayıncılık,
2. Baskı, C. 1, Ankara 2013.
Serozan, Rona: Tüzel Kişilikler, Özellikle Dernekler ve Vakıflar, Filiz Kitapevi, İstanbul 1990.
Sevi, Ali Murat : Anonim Ortaklıkta Payın Devri, Seçkin Yayıncılık, 3. Baskı, Ankara 2014.
Sirmen, A. Lale : Eşya Hukuku, Yetkin Yayınları, 4. Baskı, Ankara 2016.
Şener, Oruç Hami : Adi Ortaklık, Yetkin Yayınları, Ankara 2008 (Anılış: Adi Ortaklık).
Şener, Oruç Hami : Teorik ve Uygulamalı Ortaklıklar Hukuku Ders Kitabı, Seçkin Yayıncılık, 4. Baskı, Ankara 2019 (Anılış: Ders Kitabı).
Tercan, Erdal : İcra ve İflas Hukuku, Gazi Kitabevi, Ankara 2010.
Topuz, Gökçen : Hisse Haczi ve Satışı, Yetkin Yayınları, Ankara 2009.
Ulukapı, Ömer : İcra ve İflas Hukuku, Mimoza Yayınları, Konya 2015.
Uyar, Talih : Kooperatif Şirketler ile Adi Şirketlerde;
“Şirket”ten ve/veya “Şirket Ortağı”ndan Alacaklı Olan Üçüncü Kişilerin “Şirket”i ve/veya “Şirket Ortağı”nı Takip Hakkının
80 Kapsamı, ABD, 2016/1, s. 525-536 (Anılış:
Takip Hakkının Kapsamı).
Uyar, Talih : İcra ve İflas Kanunu Şerhi -C. 5; İİK.
82-97-, Ankara 2006 (Anılış: Şerh).
Uyar, Talih/Uyar, Alper/
Uyar, Cüneyt : İcra Hukukunda Haciz, Bilge Yayınevi, 3.
Baskı, Ankara 2016.
Üstündağ, Saim : İcra Hukukunun Esasları, Fakülteler Matbaası, 8. Baskı, İstanbul 2004.
Yalman, Macit/Taylan, Erbay : Adi Ortaklık, Olgaç Matbaacılık, Ankara 1976.
Yavaş, Murat : Maaş ve Ücret Haczi, TBBD, S. 84, 2009, s. 93-120.
Yeniocak, Umut : Anonim ve Limited Şirket Hisselerinin Haczi, Yetkin Yayınları, Ankara 2009.
Yetik, Nurten : Eşya Hukuku, Bilge Yayınevi, Ankara 2007.
Yıldırım, Ali Haydar : Adi Ortaklıkta Ortakları Denetleme Hakkı, DEÜHFD, C. 13, S. 2, 2013, s.195-236.
Yıldırım, Mehmet Kamil/
Yıldırım, Nevhis Deren : İcra ve İflas Hukuku, Beta Basım, 7.
Baskı, İstanbul 2016.
81 Yılmaz, Ejder : İcra ve İflas Kanunu Şerhi, Yetkin
Yayınları, Ankara 2016.
Yongalık, Aynur : Adi Şirkette Sermaye Pay, BTHAE Yayınları, Ankara 1991 (Anılış: Adi Şirkette Sermaye).
Yongalık, Aynur : Şahıs Şirketlerinde Ortak Davası, BTHAE Yayınları, Ankara 2010 (Anılış:Ortak Davası).
82 KISALTMALAR
aşa. aşağıda
ABD Ankara Barosu Dergisi
ANÜHFD Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi
AÜHFD Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi
BK Borçlar Kanunu
b. bent
BTHAE Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü
C. Cilt
DEÜHFD Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi
E. Esas
HD Hukuk Dairesi
EUYAR http://www.e-uyar.com
İİK İcra ve İflas Kanunu
İTÜSBD İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
İÜHF İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi
İÜHFM İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası
K. Karar
KARARTEK Karartek İçtihat Bilgi Bankası
83 KİBB Kazancı İçtihat Bilgi Bankası
KVK Kurumlar Vergisi Kanunu
m. madde
MÜHFHAD Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi
s. sayfa
S. Sayı
T. Tarih
TBBD Türkiye Barolar Birliği Dergisi
TBK Türk Borçlar Kanunu
TMK Türk Medeni Kanunu
TK Tebligat Kanunu
TTK Türk Ticaret Kanunu
vd. ve devamı
YHGK Yargıtay Hukuk Genel Kurulu
yuk. yukarıda
1 ÖZET
Bu tezin konusunu adi ortaklık payının haczi ve paraya çevrilmesi oluşturmaktadır. Adi ortaklığın tüzel kişiliği yoktur. Buna ilaveten adi ortaklıkta elbirliği mülkiyeti ilkesinin benimsenmiş olması, ortaklığı tüzel kişiliğe yaklaştırmaktadır. Bu nedenle adi ortaklık payının anlamına ulaşmak açısından elbirliği mülkiyetinin hukuki niteliği önemlidir.
Adi ortaklıkta, ticaret şirketlerinde olduğu gibi, ortağın "ortak sıfatı" vardır. Bu sıfat ortağa haklar sağlar. Ayrıca ortağın bu sıfattan kaynaklanan yükümlülükleri de vardır. Adi ortaklıkta, bu haklar ile yükümlülükleri ifade eden bir pay bir başka deyişle adi ortaklık payı vardır. Bir şirket hissesi (payı) olan bu pay, İcra ve İflas Kanun'u bağlamında diğer haklar kategorisine girmektedir. Devredilebilen bu pay, alacaklının alacağına kavuşması için haczedilebilir ve paraya çevrilebilir.
2 ABSTRACT
The subject of this thesis is "the execution procedure of the share of ordinary partnership". Ordinary partnership has no legal personality. In addition adoption of the principle of collective property in the ordinary partnership brings the partnership closer to the legal person. Therefore it is important to know the legal aspects of collective property in order to reach the meaning of share of ordinary partnership.
In the ordinary partnership, as in trading companies, the partner has the "title of partner". This title gives the partner certain rights. Besides, this title creates obligations.
In ordinary partnership, there is a share representing these rights and obligations. The share of ordinary partnership is included in the other rights category as a share of company in the context of execution and bankruptcy law. As the transfer of this share is possible, this share may be executed to collect the creditor credit.