Ortak Göç Politikası

Lizbon AntlaĢması‘ndan sonra da Birliğin göç alanında ortak politika oluĢturma adına attığı adımlar devam etmiĢtir. Bu kapsamda 2008 yılında sınır dıĢı ve iade koĢullarının insan haklarına yaraĢır Ģekilde olması için usul ve esaslar içeren Ġade KoĢulları Direktifikabul edilmiĢtir.¹⁵³ Aynı yıl bir adım daha ileri gidilerek AB‘yi kalkınmakta olan ülkelerin beyin gücü için cazip hale getirmeyi amaçlayan Avrupa Sığınma ve Göç Paktı kabul edilmiĢtir.¹⁵⁴ Prof. Dr. Beatrice Knerr, Pakt‘ın küreselleĢmenin bir parçası

Avrupa Birliğinin ĠĢleyiĢine ĠliĢkin AntlaĢma‘nın tam metni için bkz.Consolidated versions of the Treaty on European Union and the Treaty on the Functioning of the European Union - Consolidated version of the Treaty on the Functioning of the European Union - Protocols - Annexes - Declarations annexed to the Final Act of the Intergovernmental Conference which adopted the Treaty of Lisbon, signed on 13 December 2007 - Tables of equivalences, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A12012E%2FTXT, EriĢim Tarihi 21.02.2020

152 Kutluhan Bozkurt ve LL. M. Eur.,A.g.e., s.79

153Directive 2008/115/EC of The European Parliament and of the Council of 16 December 2008 on Common Standards and Procedures in Member States for Returning Illegally Staying Third-Country Nationals,https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2008:348:0098:0107:EN:PDF, EriĢim Tarihi 10.09.2019

154―Avrupa Birliği Göç ve Ġltica Paktı TartıĢılıyor‖, 27 Kasım 2018, Deutsche Welle,

https://www.dw.com/tr/avrupa-birli%C4%9Fi-g%C3%B6%C3%A7-ve-iltica-pakt%C4%B1-52

olduğunu ve dünya çapında en iyi beyinleri elde etmek için süren rekabet nedeniyle göçün AB için önemli olduğunu ifade etmiĢtir.¹⁵⁵

2010 ve 2014 yıllarını kapsayan ve ―VatandaĢlarına Hizmet Eden ve Koruyan Açık ve Güvenli Bir Avrupa‖ baĢlığıyla kabul edilen Stockholm Programı, Avrupa‘nın göç politikalarındaki güvenlik odağını bir kez daha yansıtmıĢtır.¹⁵⁶ Bu kapsamda öncelikle güney ve doğu sınırlarında Avrupa Sınır Gözetleme Sisteminin (European Border Surveillance System-EUROSUR) geliĢtirilmesi ve sınır gözetimlerine iliĢkin FRONTEX ile iĢbirliği yapılması planlanmıĢtır.¹⁵⁷ Ayrıca Program‘da Avrupa kimliği oluĢturmanın bir yansıması olarak vatandaĢların güvenliğine, menfaatlerine ve ihtiyaçlarına vurgu yapılması,¹⁵⁸ üçüncü ülke vatandaĢları veya vatansız kiĢilerin haklarında kısıtlamaya gidilmesi olasılığını gündeme getirmiĢtir. Bunun yanında Stockholm Programı‘nda ortak bir sığınma sisteminin oluĢturulması ve uluslararası koruma standartlarının geliĢtirilmesi de vurgulanmıĢtır.¹⁵⁹ Ancak her ne kadar uluslararası koruma alanı vurgulansa da güvenlik her zaman ön planda olmuĢtur. Zira Birlik açısından önemli olan, sığınma sisteminin geliĢtirilmesi ve Cenevre SözleĢmesi‘nin tam olarak uygulanmasından çok göç kontrolünün sağlanabilmesidir.

1990‘larda ve 2000‘li yıllarda AB‘nin ortak göç ve sığınma politikası oluĢturulması amacıyla daha yoğun çaba sarf ettiği görülmüĢtür. Hem bölgesinde hem de küresel çapta yaĢanan olaylar AB‘yi göç konusunda güvenlik odaklı hareket etmeye tart%C4%B1%C5%9F%C4%B1l%C4%B1yor/a-3827099, EriĢim Tarihi 10.09.2019; Paktın tam metni

için bkz.European Pact on Immigration and Asylum,

https://register.consilium.europa.eu/doc/srv?l=EN&f=ST%2013440%202008%20INIT, EriĢim Tarihi 17.01.2020

155 ―Avrupa Birliği Göç ve Ġltica Paktı TartıĢılıyor‖, 27 Kasım 2018, Deutsche Welle,

https://www.dw.com/tr/avrupa-birli%C4%9Fi-g%C3%B6%C3%A7-ve-iltica-pakt%C4%B1-tart%C4%B1%C5%9F%C4%B1l%C4%B1yor/a-3827099, EriĢim Tarihi 10.09.2019

156 The Stockholm Programme - An Open and Secure Europe Serving and Protecting the Citizens,https://ec.europa.eu/anti-trafficking/eu-policy/stockholm-programme-open-and-secure-europe-serving-and-protecting-citizens-0_en, EriĢim Tarihi, 30.07.2019

157 Stockholm Programı, s. 56, https://ec.europa.eu/anti-trafficking/eu-policy/stockholm-programme-open-and-secure-europe-serving-and-protecting-citizens-0_en, EriĢim Tarihi, 30.07.2019

158 Sühal ġemĢit, A.g.e., s.103

159 Stockholm Programı, s. 69, https://ec.europa.eu/anti-trafficking/eu-policy/stockholm-programme-open-and-secure-europe-serving-and-protecting-citizens-0_en, EriĢim Tarihi, 30.07.2019

53

yöneltmiĢtir. Bir yanda nitelikli göçmene sahip olmak isteyen AB ülkeleri, diğer yanda istenmeyen göçmenlerin sınırları dıĢında kalabilmesini sağlayabilmek amacıyla düzenlemeler yapmıĢtır. Özellikle 2000‘li yıllarda hayata geçirilen düzenlemelerin hemen hepsinde sığınma konusunda ortak hareket etmek için çaba sarf edilse de üye ülkelerin her birinin farklı Ģartlara sahip olması ve göç sorununa farklı yaklaĢmaları nedeniyle ortak bir politika geliĢtirmek mümkün olamamıĢtır. Dolayısıyla yapılan düzenlemeler de her defasında iĢbirliğine vurgu yapan ve birbirini tekrarı olan kısır döngüden öteye geçememiĢtir.¹⁶⁰

Ortak bir sistemin oluĢturulamadığı Avrupa Komisyonu raporlarında da ortaya konulmuĢtur. Raporlara göre 2000‘li yıllarda kabul edilen Nitelendirme Direktifi‘nin, Kabul KoĢulları Direktifi‘nin ve Sığınma Prosedürlerine ĠliĢkin Direktifi‘nin üye ülkelerce uygulanmasında baĢarı sağlamamıĢtır.¹⁶¹ Bizzat Avrupa Komisyonu tarafından ortak politika oluĢturulmasında baĢarısız olunduğunun kabul edilmesi, AB‘nin göç yönetiminin etkinliğinin sorgulanmasına neden olmaktadır.

BaĢarısız olduğu öne sürülen diğer bir düzenleme ise Dublin II Tüzüğü‘dür.

Uluslararası Af Örgütü‘nün 2010‘da yayınladığı bir raporda, Dublin II Tüzüğü nedeniyle mültecilerin geri gönderme riski altında oldukları ve haklarının ihlal edildiğini belirtilmiĢtir.¹⁶² Buna ilaveten üye ülkelerin sığınma prosedürlerini uyumlaĢtırma sürecinde hala baĢarı sağlayamamıĢ olmaları yeni bir düzenleme

160 Yeliz Yazan, A.g.e., s.97

161Report From the Commission to the Council and to the European Parliament on the Application of Directive 2003/9/EC of 27 January 2003 Laying Down Minimum Standards for the Reception of Asylum Seekers, COM/2007/0745 final, 26.11.2007, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52007DC0745, EriĢim Tarihi 27.01.2020; Report From the Commission to the European Parliament and the Council on the Application of Directive 2004/83/EC of 29 April 2004 on Minimum Standards for the Qualification and Status of Third Country Nationals or Stateless Persons as Refugees or as Persons Who Otherwise Need International Protection and the Content of the Protection, COM/2010/0314 final, 16.6.2010, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52010DC0314, EriĢim Tarihi 27.01.2020; Report from the Commission to the European Parliament and the Council on the Application of Directive 2005/85/EC of 1 December 2005 on Minimum Standards on Procedures in Member States for Granting and Withdrawing

Refugee Status, COM(2010) 465 final, 8.9.2010,

https://ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/1/2010/EN/1-2010-465-EN-F1-1.Pdf, EriĢim Tarihi 27.01.2020

162 ―Greece: Dublin II Trap: Transfers of Asylum- Seekers toGreece‖, Amnesty International, 22 March 2010, https://www.amnesty.org/en/documents/eur25/001/2010/en/, EriĢim Tarihi 14.09.2019

54

ihtiyacını doğurmuĢtur. Özellikle sığınma baĢvurularının yabancıların giriĢ yaptıkları ilk Birlik ülkesi tarafından incelenmesinin ne kadar iĢlevsiz olduğunun anlaĢılması üzerine, 2013 yılında Dublin III Tüzüğü kabul edilmiĢtir.¹⁶³ Yeni düzenlemede çeĢitli Ģartlarda yapılacak sığınma baĢvurularını incelemekten sorumlu ülkeyi belirlemekte kullanılacak kriterlere yer verilmiĢtir (3. Bölüm).

2015‘te Avrupa Komisyonu BaĢkanı Jean Claude Juncker tarafından ortaya atılan plan¹⁶⁴ üye ülkeler ile Birlik kurumlarının göçe dair farklı yaklaĢımları olduğunu ve ortak göç politikası oluĢturmanın ne kadar zor olduğunu bir kez daha göstermiĢtir.

Juncker, sunduğu planda, AB ülkelerini sığınma politikalarını değiĢtirmeye ve sığınmacı ile mülteci adaylarını sürekli ve bağlayıcı bir formüle göre paylaĢmaya çağırmıĢtır.¹⁶⁵ Planın en dikkat çeken kısmı üye ülkelere mülteci yerleĢtirme iĢlemlerinde zorunlu kota getirilmesidir. Bu Ģekilde AB ülkeleri, 2001‘den bu yana artarak devam eden Suriyeli sığınmacı baskısına karĢı sorumluluk ve yük paylaĢımı temelinde hareket etmeye çağırılmıĢtır. Juncker ayrıca, Suriye ve Libya‘daki olaylar devam ettikçe mülteci sorununun olacağına ve bu krize müdahale etmenin AB‘nin ilk önceliği olması gerektiğini ifade etmiĢtir.¹⁶⁶

Avrupa Komisyonu, 2015 yılında ayrıca göçün tüm açılardan yönetilmesinin bir ihtiyaç olduğunu ortaya koyarak Avrupa Göç Gündemi‘ni kabul etmiĢtir.¹⁶⁷ Gündemle, Birliğin kısa ve uzun vadelerde göçün iyi bir Ģekilde yönetilebilmesi için gerekli yöntemleri

163Regulatıon (EU) No 604/2013 of the European Parlıament and of The Council of 26 June 2013 Establishing the Criteria and Mechanisms for Determining the Member State Responsible for Examining an Application for International Protection Lodged in one of the Member States by a Third-Country

National or a Stateless Person (recast),

https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2013:180:0031:0059:EN:PDF, EriĢim Tarihi 30.07.2019

164 The European Commission's Investment Plan for Europe (EC IPE), Juncker Plan, https://ec.europa.eu/commission/strategy/priorities-2019-2024/jobs-growth-and-investment/investment-plan-europe-juncker-plan_en, EriĢim Tarihi 17.01.2020

165 Bernd Riegert, ―Juncker Devrimi‖, Deutsche Welle Türkçe, 10 Eylül 2015, https://www.dw.com/tr/juncker-devrimi/a-18705311-0, EriĢim Tarihi 31.07.2019

166 Matthew Weaver, ―Refugee Crisis: Juncker Unveils EU Quota Plan- As It Happened‖, The Guardian, 9 September 2015, https://www.theguardian.com/world/live/2015/sep/09/refugee-crisis-junker-unveils-

eu-quota-plan-live-updates?page=with:block-55efe087e4b0fd3fbcd76008#block-55efe087e4b0fd3fbcd76008, EriĢim Tarihi 12.09.2019

167 European Agenda on Migration, https://ec.europa.eu/home-affairs/what-we-do/policies/european-agenda-migration_en, EriĢim Tarihi 10.09.2019

55

izlemesi ve buna göre bir yol haritası ortaya koyması amaçlanmıĢtır. Bu çerçevede öncelikli husus, kaynak ve transit ülkelerle iĢbirliğinin geliĢtirilmesi ve sorumluluk paylaĢımının ortaya konulmasıdır. Bu amaca ulaĢabilmek için öne çıkan en önemli araç ise, bu ülkelerle imzalanacak geri kabul anlaĢmalarıdır. Özellikle 2010‘da baĢlayan Arap Baharı ve sonrasında Suriye‘de meydana gelen olaylar neticesinde göç etmek zorunda kalan milyonlarca insan karĢısında AB, göçü sınırları dıĢında tutmak amacıyla baĢta Türkiye olmak üzere göç rotası üzerindeki ülkelerle iĢbirliğini hızlandırmıĢtır.

Doğu Akdeniz rotası üzerinden AB‘ye gelen göçmen sayısı 2014 yılında 225 bin iken, 2015 yılında bir milyonu aĢarak en yüksek seviyesine ulaĢmıĢtır.¹⁶⁸ Bu geliĢme AB‘nin sınır politikalarını dıĢsallaĢtırmasında kilit önem taĢımıĢtır. 2017 yılında yayımlanan Göç Gündemi Ġlerleme Raporunda da Avrupa Komisyonu, tüm taraflara AB‘nin dıĢ sınırlarını koruyarak ve ön cephede bulunan baskı altındaki ülkeleri destekleyerek, düzensiz göç akıĢını yönetmede sağlanan geliĢmeyi sürdürme ve hızlandırma çağrısında bulunmuĢtur.¹⁶⁹