Orta öğretim T.C Ġnkılâp Tarihi Dersinin Tarihi GeliĢimi

Her millet, eğitim çarkından geçirmekte olduğu kuĢakların kültürlenmesi ve sosyalleĢmesi doğrultusunda eğitim-öğretim faaliyetlerini düzenlemektedir. Her millette olduğu gibi Türk Eğitim sisteminin içinde tarih öğretiminin kökleri bir hayli eskiye dayanmaktadır. Türk devriminin varlığını sürdürmesi, pek çok alanda yapılan değiĢimin (Siyasal, Sosyal, Ekonomik, Toplumsal) sağlam temeller üzerinde yükselmesi, onu benimsemiĢ bireylerin varlığına bağlı idi. Bunu sağlamak için eğitim sistemi özellikle tarih eğitimi toplumun zihinsel yapısını planlanan hedefler doğrultusunda

Ģekillendirmek için yeniden düzenlendi (Aslan, 2007: 295). Bir baĢka ifade ile Milli Bağımsızlık savaĢı sonucunda kurulmuĢ olan yeni devletin ideolojik yapısının topluma benimsetilmesi ve Türk Ġnkılâbı ile kurulan yeni rejimin sağlam temeller üzerine yükselebilmesi, her Ģeyden önce getirmiĢ olduğu siyasal ve toplumsal yaĢam biçimini benimsemiĢ bireylerin varlığına bağlı idi. ĠĢte Ġnkılâp tarihi alanı ve bu alanın öğretimi hem Yeni kurulan Türk Devletinin rejimini benimsemiĢ bireyler yetiĢtirmek, hemde Türk Milletinin XX. Yüzyılın baĢında yaĢadığı zorlukların yeni nesillere aktarılmasının bir aracı olarak ortaya çıkmıĢtır.

Atatürk Ġlkeleri ve Ġnkılâp Tarihi dersinin kökeni 1925 yılında verilen “Ġhtilaller Tarihi” dersine kadar götürülebilir. 1925 yılında Cumhuriyet döneminin ilk yüksek öğretim kurumu olan “Ankara Adliye Hukuk Mektebi” açılmıĢtır. Mustafa Kemal PaĢa ile Ġsmet PaĢa‟nın kurulması için özel olarak uğraĢtıkları bu yüksekokul, Türk Hukuk Ġnkılâbının düĢünsel ve kuramsal hazırlıklarını yapacak, yeni hukukun ilk uygulayıcılarını yetiĢtirecekti. Kuruculardan Adliye Vekili Mahmut Esat (Bozkurt) Bey ile Yüksekokulun baĢına getirilen Cemil Bey (Bilsel), öğretim programı hazırlıklarını yaparken yeni bazı derslerin programa konulmasını kararlaĢtırmıĢlardı. Bunlardan biri de “Ġhtilaller Tarihi” dersidir. Mahmut Esat Bey tarafından kesintili olarak verilen bu dersin amacı, Türk Ġnkılâbının özelliklerini anlatmak ve kendisinden önce yapılan inkılâp hareketleriyle karĢılaĢtırmalı olarak incelemekti (Doğaner, 2005; Mumcu, 1985:45).

13 Ocak 1926‟da alınan Bakanlar Kurulu kararıyla Dârülfünun yönetmeliğinin 6. maddesine dayalı olarak Edebiyat Fakültesi dersleri arasına “Türkiye Ġnkılâbı Tarihi” dersinin konulması kararlaĢtırılmıĢtır. 1929‟da ortaya çıkan ekonomik kriz, Serbest Cumhuriyet Fırkası tecrübesi ve hemen ardından yaĢanan Menemen Olayının, meydana getirdiği travmatik etki gibi iç ve dıĢ sosyo- ekonomik geliĢmeler ve siyasal çalkantılar, Türk Ġnkılâbının halka ve gençliğe anlatımı ve aktarımı ihtiyacını hızlandırdı (ErdaĢ, 2006: 11). Dersin ortaya çıkıĢında üç sebep etkili olmuĢtur. Bunlardan birincisi 1930‟lu yıllarda tarihin yeniden yapılandırılması sonucu oluĢan yeni tarih anlayıĢı ile dersin devletin ideolojik örgüsünü topluma yaymak için bir araç olarak düĢünülmesidir. Ġkincisi, dersin vatandaĢlık eğitiminin bir parçası olarak düĢünülmesi ve yeni rejimin kendine bağlı vatandaĢ yetiĢtirmek için tarihten faydalanmasıdır. Üçüncü ise Avrupa‟da yükselen rejimlerden (FaĢizm, Nazizim, BolĢevizm) ülkenin, özellikle gençlerin olumsuz etkilenmesini önlemektir (Safran 2006: 101–102; Doğaner, 2006:3).

Liselerdeki, Cumhuriyet Ġdeolojisi ve Türk Ġnkılâp tarihi öğretimi, büyük ölçüde tarih dersleri aracılığıyla gerçekleĢtirilmiĢtir; çünkü liselerin programlarında, ilkokul ve ortaokullarda Cumhuriyet Ġdeolojisinin öğretiminde hayati bir rol üstlenen “Yurt Bilgisi” dersleri bulunmamaktadır. Liselerde tarih eğitimi, bütünüyle Cumhuriyet Ġdeolojisi‟nin yeni nesiller tarafından öğrenilmesini ve benimsenmesini amaçlamaktadır. Ġlköğretim ve ortaöğretim kurumlarında Türk Ġnkılâp Tarihi öğretimi, yüksek öğretimde “Ġnkılâp Dersleri”nin baĢlayıĢını izleyen yıllarda daha da ağırlık kazanmıĢtır. Ġnkılâplara bağlı kuĢakları yetiĢtirme düĢüncesi ile 1931- 1932 öğretim yılında lise ve öğretmen okullarının son sınıflarına “Türk Ġnkılâbı ve Cumhuriyet Devri Tarihi” dersi konulmuĢtur. 1933 yılı sonunda Maarif Vekâleti liselerin tüm sınıflarında inkılâp dersleri verilmesini istemiĢ, 9 Ekim 1934 tarihinde de bütün ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında Yurt Bilgisi, Tarih ve Coğrafya derslerinde öğrencilere “Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Ġnkılâbı hakkında dersler” verilmesini talep etmiĢtir (Öztürk, 2006: 108-109). Bu giriĢimle gençlerin, Türk Milli Devletinin kuruluĢu, Milli Ġstiklal mücadelesi, Cumhuriyet devrinde memleketin terakki ve inkiĢafı hakkında daha geniĢ bilgilerle donatılması amaçlanmaktadır.

15 Nisan 1942‟de 4204 Sayılı Kanunla Ankara‟da Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi‟ne bağlı Türk Ġnkılâp Tarihi Enstitüsü‟nün kurulması ve Türk Ġnkılâp Tarihi ve Türkiye Cumhuriyeti Rejimi Dersi Müfredatı‟nın yayınlanması inkılâp tarihi ve öğretimi alanında önemli bir adım olmuĢ ve dersin adı da “Türk Ġnkılâp Tarihi ve Türkiye Cumhuriyeti Rejimi” Ģeklinde belirlenmiĢtir (Yılmaz, 2005: 26; Eroğlu, 1990: 5). Enstitünün kuruluĢu ile birlikte inkılâp tarihi derslerinin serbest konferanslar Ģeklinde verilmesi uygulaması da sona ermiĢtir. Enstitü, sadece ders vermekle kalmamıĢ, aynı zamanda; Ġnkılâplar, Milli Mücadele ve Cumhuriyet Tarihi ile ilgili tüm belgeleri toplayıp araĢtırma ve bilgilendirme merkezi olacak, yurt içi ve yurt dıĢı konferansları da kapsayacak bir boyut da kazanmıĢtır. Atatürk devrini izleyen yıllarda dersler ilk, orta ve yüksek öğretim kurumlarının programlarında değiĢik adlarla yer almaya devam ederken, bu derslerin etkililiği sorgulanmaya baĢlanmıĢtır. Özelikle 1960‟lardan itibaren, gençliğin Atatürkçü düĢünceden uzak sağ ve sol uçlara yönelmesi, bu derslerin etkisiz hale geldiği kanaatini güçlendirmiĢtir (Öztürk, 2005: 52). Mart 1968‟den itibaren dersin adı “Türk Devrim Tarihi” olarak değiĢtirilmiĢ, 12 Eylül askeri müdahalesini yapan kadro, Atatürkçü bir gençlik yetiĢtirmek kaygısıyla “Devrim”

kelimesinin yerine “Ġnkılap”ı tercih ederek dersin adını “Türk Ġnkılap Tarihi”ne dönüĢtürmüĢtür (ErdaĢ, 2006:18-19).

Ortaokul ve liseler için dersin adı, 1981‟de “Türkiye Cumhuriyeti Ġnkılâp Tarihi” Ģeklinde belirlenmiĢ, 1982‟de dersin adının sonuna “Atatürkçülük” eklenerek “Türkiye Cumhuriyeti Ġnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük” Ģeklinde değiĢtirilmiĢtir (Yılmaz, 2005:32). Ortaöğretim ve yükseköğretim kurumlarında okutulan inkılâp tarihi dersleri, bu dönemden sonra eskisine nazaran farklı bir yaklaĢımla yeniden düzenlenirken, Cumhuriyetin tarihsel geliĢimi ile ilgili açıklamaların yanı sıra daha çok güncel kaygıların ağırlığını taĢıyan bir Atatürkçülük çerçevesinin üzerine oturtulmuĢtur. Dönemin askeri siyasal iktidarı, ülkenin 12 Eylül‟e geliĢinin en önemli nedenlerinden biri olarak Atatürkçülüğün yeterince bilinmemesine görüldüğünden, “Atatürkçülüğe yeniden dönüĢ” olarak sloganlaĢtırdığı siyasal tezini gerçekleĢtirmek için Atatürk‟e ve Atatürkçülüğe tutunma yolunu seçmiĢtir. Bu amaç doğrultusunda Türk Ġnkılâbı ve Atatürk ile ilgili bilgiler, ortaokul üçüncü sınıftan üniversitelerin son sınıflarına kadar zorunlu hale getirilmiĢtir. Bu da yeterli görülmemiĢ olmalı ki, ortaöğretimdeki “Türkiye Cumhuriyeti Ġnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük” derslerinin amaçlarının gerçekleĢebilmesi, öğrencilerin “Atatürkçü olarak yetiĢebilmesi ve Atatürkçülüğü davranıĢ haline getirebilmelerinin, öğretim sistemi içinde sadece bu derslerde ve bu derslerin öğretmenlerinin belli saatlerdeki öğretim programlarını uygulamaları ile sınırlı kalacağı” ileri sürülerek, “Türkiye Cumhuriyeti Ġnkılâp Tarihi” programlarının yanı sıra, diğer ders programlarının da öğrencileri Atatürk‟e bağlayıcı esaslar üzerinde durması kararlaĢtırılmıĢtır (Aslan, 2007: 300).

1.3. Orta Öğretim T.C. Ġnkılâp Tarihi Dersinde Öğretim Yöntem ve