Ortaöğretim Müzik Dersi Öğretim Programı

Müzik dersi öğretim programı içerik ve kazanımlarına paralel olarak öğrenme-öğretme sürecinde, öğrencilere konu hakkında bilgi verme, konuşma ve müzik eseri seslendirme çalışmaları yer almaktadır. Araştırma yapma ve elde edilen ses, görüntü kayıtları, resim, fotoğraf, belge vb. materyalleri paylaşma; türkü öykülerini araştırma ve canlandırarak sunma etkinlikleri tespit edilmiştir (Ortaöğretim Müzik Dersi Öğretim Programı 9-12 Sınıflar, 2009).

Programın öğrencinin bilgi okuryazarlığı becerilerini geliştirmeye yönelik içerdiği unsurlar arasında araştırma yapma, bilgi problemini tanımlama, bilgiyi bulma ve bilgiyi sunma ve bilginin organizasyonuna yönelik etkinlikler yer almaktır. Görsel ve işitsel ortamdaki bilgi kullanımının programda yer aldığını görmekteyiz.

Tablo 23. Ortaöğretim Müzik dersi öğretim programında bilgi okuryazarlığı

İçerik Öğrenci Kazanımları Öğrenme-Öğretme Süreci BOY Becerileri

Söyleme- Çalma

Sesi uygun tekniklerle kullanır. Eserleri hız, gürlük ve anlatım terimlerine uygun seslendirir. İstiklal Marşı’nı nefes yerlerine uygun söyler. Kanon seslendirmeye istekli olur. Müzikte deşifre yapar. İki sesli eserleri, Majör-minör tonalitelerden oluşan eserleri, ülkemizden müzik örneklerini ve Türk müziğine ait makamsal örekleri, dünyanın farklı bölgelerindeki müzik eserlerini seslendirir.

Sesin konuşma ve şarkı söylemede doğru teknikle kullanımını sağlayan çalışmalar yapılır. Hazırlanan eserlerin öğrenciler tarafından terimlere uygun seslendirmesi istenir. İstiklal Marşı’nın sözleri tahtaya yazılır ve nefeslere dikkat ederek söylenmesi istenir. Öğrencilerden hatırladıkları kanonlardan örnekler sunmaları istenir. Deşifre kavramını araştırmaları istenir ve örnek eserler üzerinde deşifre çalışmaları yapılır. Öğrenci seviyesine uygun seçilmiş iki sesli eser çalışmaları yapılır. Öğretmen, majör-minör tonalitelerde çalışma örnekleri sunar. Öğrencilerden ülkemizde var olan müzik türlerinden örnekler vermeleri istenir. Türler arası farklılıkları söylemeleri istenir ve seslendirme etkinlikleri düzenlenir. Öğretmen dünyadaki farklı müzik türlerine ait çalışma yaprakları hazırlar dağıtır ve öğrenciler seslendirir. Öğretmen tarafından seçilen buselik, rast, kürdi makamlarında bestelenmiş eser örnekleri dinletir ve söyleme çalışmaları yaptırır.

Araştırma yapma

Dinleme Sesin temel özelliklerini açıklar. Eserlerin gürlük ve anlatım terimlerini ayırt eder. Uluslararası müzik türlerini tanır ve dinlemeye istekli olur.

Öğretmen sesin temel özellikleri hakkında bilgi verip, farklı ses kayıtları dinleterek sesin temel özellikleri hakkında yorum yapmaları istenir. Öğrencilere seçilen eserler dinletilir ve hız, gürlük ve anlatım terimlerine dikkat etmeleri sağlanır. Öğrencilerin dünyadaki farklı müziklere ait araştırma yaparak elde ettikleri ses, görüntü kayıtları, resim vb. materyallerle açıklamalı dinleti etkinliği düzenlemesi istenir.

Bilgiyi bulma, araştırma yapma, bilgiyi sunma Müziksel Algı ve Bilgilenme

Müzikte kullanılan anahtarları, basit ölçüleri, ikili ve üçlü yatay ve dikey aralığı, İki diyezli ve iki bemollü majör-minör tonaliteleri, Türk müziği ses sistemini ve usullerini, iki ve üç bölümlü biçimlerini tanır.

Öğretmen müzikte kullanılan anahtarları tahtaya çizerek gösterir ve öğrencilere yönelik çalışmalar yapılır. Öğrencilere seslerin yüksekliğinin ayırt edilmesine yönelik uygulamalar yaptırılır. Öğretmenin vereceği sesler ve klavyeli bir çalgı çalınarak aralıkları duyma çalışmaları yapılır. Türk müziğinde kullanılan ses değiştirici işaretler, Türk müziği ses sistemini ve işaret tablosunu tanımaya yönelik çalışmalar yapılır. Öğrencilere örnek eserlerle seslendirme ve vuruş çalışmaları yaptırılır.

Bilgi probleminin tanımlanması

Müzik

Kültürü ^{Müzikte İlk Çağ, Ortaçağ ve Rönesans dönemleri} özelliklerini açıklar. Türk müziği tarihi dönemlerinin genel özelliklerini, milli bilinç kazandıran marşları, Atatürk’ün müzik görüşleri doğrultusunda yapılan çalışmaları bilir.

Öğrencilerin, İlk Çağ, Orta Çağ ve Rönesans dönemi müzik gelişmeleri hakkında araştırma yapmaları ve elde edilen bulguları paylaşmaları istenir. Öğrencilere dinletilen müzik türlerini bilmeleri istenir ve buna göre tahtada bir şema oluşturulur. Öğrencilerden Türk halk müziği hakkında araştırma yaparak sunmaları istenir. Atatürk’ün müziğe verdiği öneme ilişkin araştırma yapmaları ve sunmaları istenir. Cumhuriyetin ilk yıllarından günümüze müzik alanında yapılan çalışmaları araştırarak resim, fotoğraf, belge, ses ve görüntü kayıtlarından yararlanarak sunum yapmaları istenir.

Araştırma yapma, bilgiyi sunma, bilgiyi bulma, bilginin organizasyonu

Müziksel Yaratıcılık

Yatay aralıklarla ezgi, ritim-ezgi çalgısı, basit eserlere uygun ritim eşliği oluşturur. Türk halk müziğinin yaşanmış öykülerini canlandırır.

Yatay aralıklı kalıplara ilişkin ezgi oluşturmaları ve seslendirmeleri istenir. Öğrencilerden ürettikleri seslere uygun çalgılarına şekil vermeleri ve seslendirdikleri eserlere eşlik etmeleri sağlanır. Halk türkülerinin öyküleri hakkında araştırma yapmaları ve gruplar halinde canlandırarak sunmaları istenir.

Araştırma yapma, bilgiyi sunma

Araştırmamız kapsamında 9. sınıf 13 öğretim programı, kazanımlar ve öğrenme-öğretme süreci etkinlikleri belirlenmiş bilgi okuryazarlığına ilişkin temalar altında belirlediğimiz unsurlar açısından değerlendirilmiş ve sonuçlar tek bir tabloda sunulmuştur. Elde edilen verilere göre 9. Sınıf öğretim programları içerisinde en az yer alan bilgi okuryazarlığı unsurları “bilgiyi kaydetme” ve bilgi merkezlerini kullanmaya yönlendirme” olarak tespit edilmiştir. Tüm öğretim programları içerisinde var olan unsurlar “bilgi probleminin tanımlanması” dır. Genelde öğretim programlarında (Türk Dili ve Edebiyatı dersi hariç olmak üzere) bilgi okuryazarlığı aşamalarının unsurlarını gerçekleştirme sırası dahilinde bir bütün olarak yer almamaktadır. Bu durumun dersin doğası dahilinde olduğunu düşündürebilir.

Öğretim programlarının bilgi okuryazarlığı unsurları açısından değerlendirmesi Tablo 24 ile verilmiştir.

Tablo 24: Öğretim programlarının bilgi okuryazarlığı unsurları açısından

değerlendirmesi

Bilgi Okuryazarlığı Unsurları

Tü rk Di li v e Ed eb iy atı Din K. v e Ah lak B . Tarih Co ğra fy a M atem ati k Kim y a F izik Biy o lo ji S ağ lı k Bil gisi Ya b an cı Dil Be de n Eğ iti m i Gö rse l S an atl ar M üz ik

Araştırma yapmaya yönlendirme            Bilginin probleminin tanımlanması             

Bilginin bulunması          

Bilgiyi seçme ve değerlendirme           

Bilginin organizasyonu        

Bilgiyi kaydetme 

Bilgiyi sunma          

Bilgi merkezleri kullanmaya

öğretim programlarına oranla bilgi okuryazarlığı unsuruna daha fazla yer verdiği görülmüştür.