Bilgi Okuryazarlığı Standartları

2.2.2.1. Öğrenen Öğrenciler İçin Bilgi Okuryazarlığı Standartları (AASL/AECT Information Literacy Standards for Student Learning)

Amerika Okul Kütüphanecileri Derneği (American Association of School Librarians-AASL) ve Eğitim İletişimi Teknolojisi Derneği (Association for Educational Communications and Technology-AECT) öğrencilerin bilgi okuryazarlığı gereksinimlerine yönelik olarak Öğrencilerin Öğrenmeleri İçin Bilgi Okuryazarlığı Standartları (Information Literacy Standards for Student Learning) çalışmasını 1988 yılında hazırlamış ve 1998 yılında geliştirilmiş son hali yayınlamıştır (Caffarella, 1998, s.2). Üç kategori altında toplam dokuz standart ve yirmi dokuz gösterge bulunmaktadır. Bu standartlar, “bilgi okuryazarlığı”, “bağımsız öğrenme”, “sosyal sorumluluk” kategorileri altında toplanmaktadır (AASL/AECT, 1998b). Standartlar ve göstergeler Tablo 7 ile gösterilmiştir.

AASL (2007) tarafından 21. yüzyılda temel eğitimde öğrencilerinin bilgi gereksinimleri göz önünde bulundurularak “21. yy öğrenenler için standartları” yayınlamıştır. Bilgi okuryazarı öğrenci beceri, kaynak ve araçları “sorgulayarak, eleştirel düşünerek bilgi edinme”, “yeni durumlar ve yeni bilginin üretimi için bilgiye dayalı karar verme ve sonuç çıkarma”, “demokratik toplumun üyesi olarak etik bilgi paylaşımı yapma” ve “kişisel ve estetik gelişimi sürdürme” için kullanır.

AASL (2018) tarafından “Öğreneneler için Standartlar” (AASL Standards Framework for Learners) başlıklı yeni bir standart yayınlamıştır. Bu standart öğrenciler ve diğer öğrenenler için çerçeve oluşturarak öğrencileri, okul kütüphanecilerini ve okul kütüphanelerini etkilemektedir. Öğreneneler için standartlardaki temel yetkinlikler düşünme, yaratım, paylaşım ve gelişimin nasıl sağlanacağına yöneliktir. Burada öğrenciler sorgulayarak, çok yönlü düşünerek, işbirliği yaparak, elde ettiği bilgiyi düzenleyerek ve paylaşarak, deneyimlerden çıkan bilgiyi keşfederek ve bunları etik bir şekilde kullanarak yetkinliklerini geliştireceklerdir.

Tablo 7. Öğrenen öğrenciler için bilgi okuryazarlığı standartları

Bilgi Okuryazarlığı Standartları Göstergeler

Standart 1: Bilgi okuryazarı olan öğrenci bilgiye etkin

bir şekilde erişir.

1. Bilgi ihtiyacını tanır;

2. Doğru ve kapsamlı bilginin mantıklı karar verme süreci için bir temel oluşturduğunu anlar;

3. Soruları bilgi ihtiyaçlarına göre formüle eder; 4. Potansiyel anlamda çeşitli bilgi kaynaklarını belirler; 5. Bilgiyi bulmak için başarılı stratejiler geliştirir ve kullanır. Bilgiyi eleştirel bir şekilde değerlendirir ve bilgiyi etkin ve yaratıcı bir şekilde kullanır.

Standart 2: Bilgi okuryazarı öğrenci bilgiyi yetkin ve

eleştirel bir şekilde değerlendirir.

1. Doğruluk, uygunluk ve kapsayıcılık durumunu saptar; 2. Gerçek, bakış açısı ve görüş arasındaki farkı ayırt eder;

3. Yanlış ve yanıltıcı bilgiyi tanımlar;

4. Eldeki sorun veya soruya uygun bilgiyi seçer.

Standart 3: Bilgi okuryazarı öğrenci bilgiyi doğru ve

yaratıcı bir şekilde kullanır. ^{1. Bilgiyi pratik uygulama için düzenler;} 2. Edinilen yeni bilgiyi kendi bilgi dağarcığına katar; 3. Bilgiyi eleştirel düşünme ve problem çözme sürecine uygular;

4. Bilgi ve fikirleri uygun formatta üretir ve iletir.

Bağımsız Öğrenme Standartları Göstergeler

Standart 4: Bağımsız öğrenme becerilerine sahip olan

bilgi okuryazarı öğrenci kişisel ilgi alanlarını ile ilgili bilgiyi takip eder.

1. Kariyer çıkarları, toplumsal katılım, sağlık konuları ve eğlence amaçlı aktiviteler gibi kişisel refahın çeşitli boyutları ile ilgili bilgi araştırır;

2. Kişisel ilgi alanlarına hitap eden bilgi ürünleri ve çözümleri tasarlar, geliştirir ve değerlendirir.

Standart 5: Bağımsız öğrenme becerilerine sahip olan

bilgi okuryazarı öğrenci edebiyat ve diğer yaratıcı bilgi ifadelerini takdir eder.

1. Yetkin ve kendini motive eden bir okuyucudur; 2. Çeşitli formatlarda yaratıcı şekilde sunulan bilgiden anlam çıkarır;

3. Çeşitli formatlarda yaratıcı ürünler geliştirir.

Standart 6: Bağımsız öğrenme becerilerine sahip olan

bilgi okuryazarı öğrenci bilgi arayışı ve üretimde mükemmeli hedefler.

1. Kişisel bilgi arayışı ile ilgili süreç ve ürünlerin kalitesini değerlendirir;

2. Kendi oluşturduğu bilginin gözden geçirilip düzeltilmesi, geliştirilmesi ve güncellenmesi için stratejiler tasarlar.

Sosyal Sorumluluk Standartları Göstergeler

Standart 7: Bilgi okuryazarı öğrenci demokratik bir

toplum için bilginin önemini bilir ve öğrenen topluma ve topluluğa önemli katkıda bulunur.

1. Bilgiyi çeşitli kaynaklar, bağlamlar, disiplinler ve kültürler arasında arar;

2. Bilgiye eşit erişim ilkesine saygı duyar.

Standart 8: Öğrenen topluma ve topluluğa önemli

katkıda bulunan bilgi okuryazarı öğrenci bilgi ve bilgi teknolojisi konularında etik davranış sergiler.

1. Düşünce özgürlüğü ilkelerine saygılıdır; 2. Fikri mülkiyet haklarına saygılıdır;

3. Bilgi teknolojisini sorumlu bir şekilde kullanır.

Standart 9: Öğrenen topluma ve topluluğa önemli

katkıda bulunan bilgi okuryazarı öğrenci bilgi toplamak ve üretmek için gruplara etkin katılır.

1. Bilgi birikimi ve yeni edinilen bilgiyi başkalarıyla paylaşır;

2. Başkalarının fikirleri ve geçmiş deneyimlerine saygı duyar, katkılarını kabul eder;

3. Bilgi sorunlarını saptamak ve çözüm aramak için, başkaları ile hem doğrudan hem de teknolojiler aracılığıyla iş birliği yapar;

4. Bilgi ürünleri ve çözümlerini tasarlamak, geliştirmek ve değerlendirmek için, başkaları ile hem doğrudan hem de teknolojiler aracılığıyla iş birliği yapar.

2.2.2.2. IFLA Bilgi Okuryazarlığı Standartları (The IFLA information literacy standards)

Günümüzde bilginin etkin kullanımı ekonomik gelişimin ve eğitimin temel bileşenidir. Teknolojik ve bilimsel gelişmeler için bilgi hayati önem taşımaktadır. Bilgi yoğunluğunun her geçen gün arttığı günümüzde, her türden meslek gurubu ve öğrenciler için güvenilir ve doğru bilgiyi değerlendirmek hayati önem taşımaktadır. IFLA toplumun bilgi okuryazarı olması için daha önce yapılan çalışmaları da referans (AASL, ACRL, SCONUL and the Australian and New Zealand Institute for Information Literacy) alarak aşağıda yer alan üç temel alanda standartları belirlemiştir (IFLA, 2006, s. 6, 16-17):

 Erişim: Kullanıcı bilgiye etkili ve verimli bir şeklide erişir. Bilgi gereksinimini

tanımlar, ilgili kaynaklara erişir. Seçtiği bilgi kaynaklarına erişir. Yeni stratejiler oluşturur ve bilgi kaynaklarını seçer.

 Değerlendirme: Kullanıcı tarafından elde edilen bilgiler bütün ve eleştirel olarak

değerlendirilir ve sınıflanır. Elde ettiği bilgileri seçer, analiz eder, uygunluğunu değerlendirir.

 Kullanım: Kullanıcı bilgiyi doğru ve yaratıcı bir şekilde kullanır. Bilginin

sunumu ve iletiminde yeni yollar arar. Bilginin kullanımında etik ilkelere dikkat eder. Bilginin fikri mülkiyet hakkı ve yasal kullanımına dikkat eder.

2.2.2.3. ALA Yükseköğrenim İçin Bilgi Okuryazarlığı Standartları (The ALA Information Literacy Competency Standards For Higher Education)

Amerika Okul Kütüphanecileri Derneği (AASL) çalışma grubunun bilgi okuryazarlığı standartlarından faydalanılarak genişletilmiş böylece standart ilköğretimden yükseköğretime kadar her seviyede öğrenciye hitap etmektedir. Bilgi okuryazarı bireyi değerlendirmek için bir çerçeve çizen standartlar, her seviyedeki öğrencinin beklentisini karşılamaya yönelik olduğu ifade edilmiştir. Standartlar, performans göstergeleri ve çıktılarından oluşmaktadır. Standartlar şunları içermektedir (ALA/ACRL,2000):

Standart 1: Bilgi okuryazarı öğrenci, gereksinim duyduğu bilginin kapsamını belirler. Standart 2: Bilgi okuryazarı öğrenci, gereksinim duyduğu bilgiye etkin ve yeterli bir

şekilde erişir.

Standart 3: Bilgi okuryazarı öğrenci, bilgi ve bilgi kaynaklarını eleştirel olarak

değerlendirir ve seçilen bilgileri kendi bilgi ve değer sistemiyle birleştirir.

Standart 4: Bilgi okuryazarı öğrenci, bireysel ya da bir grup üyesi olarak belirli

amaçlara ulaşmak için bilgiyi etkin olarak kullanır.

Standart 5: Bilgi okuryazarı öğrenci, bilgi kullanımında ekonomik, yasal ve sosyal

konuları anlar ve bilginin kullanımında yasal ve etik konuları bilir.

Bu güne kadar kullanılan Yükseköğrenim İçin Bilgi Okuryazarlığı Standartları, hızla değişen yükseköğrenim ortamı, öğrencilerin değişen ve dinamik bilgi ortamlarının yapısını anlama ve bilginin etik kullanımı konusunda artan sorumlulukları; öğretim üyelerinin disiplinlerine ait bilgiyi edinme ve öğretim programlarının tasarlanması konusunda daha fazla etkileşime girmesini gerektirmektedir. Uygulamaya yönelik, daha esnek bir çerçeve sunan ACRL (2016) “Yükseköğrenim için Bilgi okuryazarlığı Standartları” (Framework for Information Literacy for Higher Education) bilgi okuryazarlığını merkeze yerleştirmekte olup her bir bireyin öğrenme eğilimleri doğrultusunda uygulamalar yapmasının gerekliliğini vurgulamaktadır.