Öğrenci 9’ un sanal ve gerçek görüntü için yaptığı bu açıklama bir önceki başlık altında verilen Öğrenci 1’ in söyledikleri ile aynıdır. Gerçek görüntü için Öğrenci 1’ in açıklaması “yani resmen olduğum gibi görüyorum o yüzden gerçektir” şeklindeydi. Kısacası her iki öğrenci de gerçek görüntünün, cisminle aynı biçimde görünen görüntü olduğunu söylemişlerdir. Daha önce görüşme alıntısı verilen Öğrenci 7’ nin de benzer bir açıklama yaptığı görülmektedir.
Bunların dışında, Şekil 4.16’ da gösterilen ve Öğrenci 6’ nın çizdiği çukur aynada görüntü oluşumuna ilişkin çizim, sınıf öğretmenliği öğrencilerinin de ilköğretim öğrencileri gibi merceklerle aynaları karıştırdıkları konusunda bir ipucu olabilir. Fazla olmasa da ilköğretim öğrencilerinin de aynalarla mercekleri karıştırdıkları kavramsal anlama testine verdikleri yanıtlarda ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla bu açıdan da öğrencilerin düşünce biçimleri ve verdikleri yanıtlar arasında benzerlikler görülmektedir.
4.1.3.4 Geleneksel Öğretimin Lise Son Sınıf Öğrencilerinin Kavramsal Anlamaları Üzerine Etkisi
Çukur ayna sorusu ile ilgili olarak lise son sınıf öğrencilerinin verdikleri yanıtlar Tablo 4. 15’ te görülmektedir.
Tablo 4.15 “Çukur ayna” sorusuna lise son sınıf öğrencilerinin verdikleri yanıtlar
YANIT TÜRLERİ
A. Bilimsel Olarak Kabul Edilebilir Yanıtlar ÖN TEST SON TEST
1. Tam Yanıt N % N %
(D) Merkezdeki cismin görüntüsü merkezde oluşacaktır. Ancak P harfinin bir kısmı merkezin dışında olduğundan görüntüsü odakla
merkez arasında oluşacaktır. 8 5.45 21 14.29
2. Kısmi Yanıt
(D) Merkezdeki bir cismin görüntüsü merkezde ve terstir. 25 17 42 28.57
Toplam 33 22.45 63 42.86
B. Bilimsel Olarak Kabul Edilemez Yanıtlar
1. Çukur aynada görüntünün sadece başaşağı döndüğü düşünülüyor
(C) Merkezdeki cismin görüntüsü ters, merkezde aynı boyda
görünür. 46 31.29 65 44.22
2. Sadece sağ-sol tersinmesi olacağı düşünülüyor (Düzlem ayna ile karıştırılıyor)
(B) Çukur aynalar da düz ayna gibi görüntünün simetriğini aynanın
arkasında oluşturur 32 21.77 16 10.88
3. Tek bir ışın çizerek, görüntünün ışının asal ekseni kestiği yerde oluşturulduğu durum
(A) Çukur aynaya paralel gönderilen ışın odaktan yansır. 23 15.65 2 1.36
Toplam 101 68.71 83 56.46
C. Kodlanamaz Yanıtlar 6 4.08 0 0
D. Yanıtsız 7 4.76 1 0.68
147 100 147 100
Öğretim öncesinde öğrencilerin %22.45’ i, öğretim sonrasında ise %42.86’ sı bilimsel olarak kabul edilebilir yanıtlar verirken, öğretim öncesinde bilimsel olarak kabul edilmeyen yanıt veren öğrencilerin oranı %68.71, öğretim sonrasında ise bu oran %56.46 olmuştur. Bu sonuçlar incelendiğinde, öğrencilerin öğretim sonrasında bilimsel olarak kabul edilebilir yanıtlarının arttığını göstermektedir. Ancak bilimsel olarak kabul edilebilir yanıtlara bakıldığında, öğrencilerin öğretim öncesinde ve sonrasında çoğunlukla kısmi yanıt verdikleri görülmektedir. Dolayısıyla öğrencilerin çukur aynanın merkezindeki bir cismin görüntüsü ile ilgili olarak yeterince açıklayıcı yanıtlar veremedikleri ortaya çıkmıştır.
Bilimsel olarak kabul edilemez yanıtlara bakıldığında ise, bu grupta üç ayrı kategorinin yer aldığı görülmektedir. Bunlardan en yüksek orana sahip kategori, öğrencilerin çukur aynada görüntünün sadece başaşağı döndüğünü düşündükleri kategoridir. Bu türden yanıt veren öğrencilerin %31.29’u öğretim öncesi %44.22’ si ise öğretim sonrasında yer almıştır. Çukur aynada oluşan görüntünün sadece başaşağı döndüğünün düşünülmesinin en büyük nedeninin, gerek öğretim sırasında yapılan uygulamalarda gerekse sorulan sorularda genelde cisim olarak ok şeklinde bir nesnenin kullanılıyor olması gösterilebilir. Çünkü öğrenciler görüntünün merkezde oluşacağını ya çizim yaparak göstermişler ya da açıklamalarında belirtmişler ancak, P harfinin merkezin dışında kalan kısmı ile ilgili olarak hiç bir açıklamada bulunamamışlardır. Bu grupta yer alan diğer bir kategoride öğrencilerin çukur aynada oluşan görüntüyü düzlem ayna ile karıştırdıkları durumdur. Öğrencilerin %21.77’ si öğretim öncesinde, %10.88’ i ise öğretim sonrasında düzlem ayna ile çukur aynada görüntü oluşumunu karıştırmışlardır. Bu grupta yer alan son kategori ise, öğrencilerin sadece tek bir ışın kullanarak görüntüyü çizdikleri durumdur ki öğretim öncesinde öğrencilerin %15.65’ i, öğretim sonrasında ise %1.36’ sı bu türden yanıtlar vermişlerdir. Öğrenciler asal eksene paralel olarak bir ışın göndermişler ve bu ışının odaktan yansıtarak asal eksenle kesiştiği yeri birleştirmişler ve görüntünün orada oluştuğunu belirtmişlerdir. Bu türden verilen yanıtların öğretim sonrasında önemli bir oranda azalması yapılan öğretimin bu yanılgı üzerine etkisinin büyük olduğunu göstermektedir. Yapılan görüşmeler de, öğrencilerin yaptıkları çizimlerde pek çok hatayı ortaya çıkarmıştır. Bunlardan bir tanesi de Öğrenci 14’ ün yaptığı çizimdir ve Şekil 4.17’ de verilmiştir.
Öğrenci 14 çukur aynayı, bir mum ve görüntüsünü Şekil 4.17’ de görüldüğü gibi çizmiştir. Bu çizimde öğrencinin herhangi bir ışın kullanmaması ve odak, merkez gibi noktaların belirsiz olması dikkati çekmektedir. Öğrencinin sadece aynayı ve asal ekseni doğru bir biçimde çizdiği söylenebilir. Şekil 4.18’ de çukur ayna için Öğrenci 12 tarafından çizilen şekil verilmektedir.
Şekil 4.18 Öğrenci 12’ nin çizdiği çukur aynada görüntü oluşumu şekli
Öğrenci 12, Şekil 4.18’ de ve aşağıda verilen alıntıda da görüldüğü gibi çukur ayna için odak noktası, merkez, asal eksen gibi kavramları belirlemiş ve ardından özel ışınları kullanarak görüntüyü çizmeye çalışmıştır. Ancak öğrenci görüntüyü odak noktasına çizmiş ve aşağıda verilen görüşme alıntısında da belirttiği gibi gönderdiği ışınların kesişim noktası olarak yerini ifade etmiştir. Dolayısıyla Öğrenci 12, aynadan yansıyan ışınların değil aynaya gönderilen ışınların görüntü oluşumunu gerçekleştirdiğini düşünmektedir.
Görüşmeci: Çukur aynada gördüğün bu görüntü nasıl oluşuyor ışın diyagramını
çizerek gösterir misin?