S›ra Sizde 1
Bütünlük yasas›na göre, evrendeki her varl›k ve her olay birbiriyle iliflkili, ba¤›ml› ve karfl›l›kl› etkileflim için-dedir. Bu yüzden hiçbir fley birbirinden ba¤›ms›z olarak ele al›namaz. Çeliflme yasas›na göre, her varl›k ve her olay kendi karfl›t›n› ve çeliflkisini kendi içinde tafl›r ve iç çeliflme yarat›r. Bu karfl›t ö¤eler birbirlerin dönüfltürür. Hareket yasas›na göre, evrendeki her varl›k ve her olay do¤ufl, geliflme, yenileflme ve farkl›laflma ve yeniden bir olufl yaflar. Diyalektik hareket düflüncenin diyalek-tik hareketidir. Nitel de¤iflme yasas›na göre, diyalekdiyalek-tik geliflme ve hareket nicel de¤iflimlerdir. ‹ç çeliflkiler so-nucu oluflan bu nicel hareket ve de¤iflimler bir nokta-dan sonra nitel olarak köklü de¤iflimlere neden olurlar. Nitel de¤iflmede varl›k, olay ve olgu kedisini nitel ola-rak aflaola-rak yeni bir sentez oluflturacakt›r. Bu süreç diya-lektik olarak varl›¤› sürdürür.
S›ra Sizde 2
Frederick Engels’in “Devletin ve Özel Mülkiyetin Köke-ni” isimli eseri Marksist kuram içinde devletin ortaya ç›-k›fl› üzerine yap›lan tart›flmalar için temel referans kay-nakt›r. Bu çal›flmada devletin ortaya ç›k›fl› ekonomik anlamda art› de¤erin üretilmesine dayand›r›lmaktad›r. Yani, devletin ortay ç›k›fl› ilk kez art› de¤erin üretilme-sine denk düflmektedir. Devletin ortaya ç›k›fl› ilkel-ko-münal üretim tarz›ndan daha ileri bir üretim tarzlar›na geçiflin bir sonucudur. Bu tarihsel süreçte art› de¤eri kontrol etme mücadeleleri devletin ortaya ç›kmas›n› sa¤lam›flt›r. Devlet hakim s›n›flar›n di¤er s›n›f üzerinde egemenliklerini ve hakimiyetlerini kurduklar› bir araç-t›r. Devlet zenginli¤in ve toplumsal s›n›flar›n geliflme-siyle ortaya ç›km›flt›r. Modern toplumda da devlet, ka-pitalist s›n›f›n ç›karlar›n› temsil etmektedir. Bu yüzden modern toplumda devlet kapitalist devlet olarak tan›m-lan›r (Berbero¤lu, 2009).
S›ra Sizde 3
Kapitalist üretim tarz› ve iliflkileri içinde insanlar›n ya-banc›laflma deneyimlerini flöyle s›ralayabiliriz: (a) Birin-cisi, ifl alan›ndaki yabanc›laflmada insan üretti¤i nesne-den yabanc›lafl›r. Üretilen nesnenesne-den yabanc›laflma üre-tim sürecinin yani üreüre-tim faaliyetinin bir sonucu olarak ortaya ç›kar. Üretilen mallar/emtialar insan eme¤inin yabanc›laflm›fl ürünleridir. (b) ‹kincisi, insan üretim sü-recinden yabanc›lafl›r. ‹nsan üretim sürecinde, neyin, nerede, nas›l, hangi koflulda, niçin ve ne sonuçlarla üre-tilece¤ine dair karar verme gücünden tamamen yoksun b›rak›l›r. ‹fl koflullar› tamamen insan›n d›fl›nda ve ona ra¤men belirlenir. (c) Üçüncüsü, insan üretti¤i ürün kar-fl›l›¤›nda hak etti¤i de¤erden yoksun b›rak›larak yaban-c›laflmas›. Yani, insan›n ald›¤› ücretin hak etti¤i de¤erin alt›nda almas›d›r. (d) Dördüncüsü, insan›n kendi ken-dinden yabanc›laflmas›. Yani, üretim sürecinde d›flsal zorunlu koflullar alt›nda çal›flarak insan›n kendini ger-çeklefltirememesi. (e) Son olarak insan di¤er insanlar-dan yabanc›lafl›r (Forum, 2007, s.202).
S›ra Sizde 4
Marx’›n çal›flmalar›nda ideoloji, en genel anlamda yan-l›fl bilinç olarak tan›mlan›r. Bu aç›dan ideoloji bireylerin gerçeklik hakk›nda sahip olduklar› yanl›fl bir bilinç ve/ya yanl›fl bilgi anlam›na gelmektedir. Marx’a göre s›-n›fl› toplumlarda hakim s›n›f, üst yap› kurumlar› arac›l›-¤› ile yönetti¤i s›n›flara kendi s›n›f ideolojisini empoze etmeye çal›fl›r. Bu da bireylerin gerçeklik hakk›nda yan-l›fl bilince sahip olmalar›na yol açar.
86 Klasik Sosyoloji Tarihi
At›lan, G. (2001) “Marx’ta ‹deoloji: Kapitalizmin Dev-rimci Bir Elefltirisinin Olana¤›”, Praksis (4), 11-34. Aron, R. (2006) Sosyolojik Düflüncenin Evreleri,
‹s-tanbul: K›rm›z› Yay›nc›l›k.
Berbero¤lu, B (2009) Klasik ve Ça¤dafl Sosyal
Teori-ye Girifl: Elefltirel Bir Perspektif, Çeviren: Can Cemgil, ‹stanbul Bilgi Üniversitesi Yay›nlar›. Bilgin, V. (2009) Bizi Kuflatan Toplum: Sosyolojiye
Girifl,Bursa: Düflünce Da¤›t›m.
Bilton, T. ve di¤. (2008) Sosyoloji, Ankara: Siyasal Ki-tabevi.
Bozkurt, V. (2007) De¤iflen Dünyada Sosyoloji, Bur-sa: Ekin Kitapevi.
Coser, L.A. (2008) Sosyolojik Düflüncenin Ustalar›:
Tarihsel ve Toplumsal Ba¤lamlar›nda Fikirler.
Ankara: De Ki Bas›m Yay›m Ltd. fiti.
Cuff, W. E.C., Sharrock, W.W., ve D. W. Francis, (2006)
Perspectives in Sociology, Routledge, 5. edition, 2006 Çeviri: Ümit Tatl›can. Eriflim tarihi: 10.10.2009 http://www.umittatlican.com/files/Emile-Durkhe-im_Cuff.-vd.pdf
Ercan, F. (1998) Toplumlar ve Ekonomiler, ‹stanbul: Sarmal Yay›nevi.
Ergun, D. (1982) Sosyoloji ve Tarih, ‹stanbul: Der Yay›nlar›.
Forum. (2007) “Karl Marx, ‹nsan, Toplum ve ‹letiflim”,
‹letiflim Kuram ve Araflt›rma Dergisi,Say› 25, Yaz-Güz, 199-228.
Giddens, A. (2000) Sosyoloji, Ankara: Ayraç yay›nlar›. Haralambos, M. ve Holborn, M. (1995) Sociology:
The-mes and Perspectives, London: Harper Collins Publishers.
Haralambos, M. ve Holborn, M. (2004) Sociology:
The-mes and Perspectives: AS-and A- Level Student Handbook,London: Harper Collins Publishers. K›z›lçelik, S. (1994) Sosyoloji Teorileri I ve II, Konya:
Yunus Emre Yay›nc›l›k.
Knapp, P ve Spector, A. (1997) Crisis and Change, USA: Nelson Hall.
Marx, K. (1964) Early Writings, Çev ve Der. Tom Bot-tomore, New York, McGraw-Hill)
Öngen, T. (2002) “Marx ve S›n›f”, Praksis 8 Güz, s: 9-28. Ritzer, G. (1992) Sociological Theory, McGraw-Hill, Third Edition. Çeviren: Ümit Tatl›can. Eriflim tarihi: 10.10.2009
http://www.umittatlican.com/files/Emile-Durkhe-im_Cuff.-vd.pdf
Savran, G. (1987) Sivil Toplum ve Ötesi. Rousseau, Hegel, Marx, ‹stanbul: Alan.
Schellenberg, W. (1999) Kapital Üzerine Temel
Kurs-lar, ‹stanbul: Sosyal yay›nlar.
Slattery, M. (1991) Key Ideas in Sociology, Macmillan, London
Swingewood, A. (1998) Sosyolojik Düflüncenin K›sa
Tarihçesi,Ankara: Bilim ve Sanat Yay›nlar›.
Tolan, B. (1996) Toplum Bilimlerine Girifl, Ankara: Murat ve Ad›m Yay›nc›l›k.
Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek
Kaynaklar
Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;
Durkheim’›n sosyolojik yönteminin temel özelliklerini s›ralayabilecek, Durkheim’›n birey ve toplum anlay›fl›n› özetleyebilecek,
Durheim sosyolojisinde mekanik ve organik dayan›flmaya dayal› toplum tip-lerinin özelliklerini ay›rt edebilecek,
Durkheim sosyolojisinde yer alan temel kavramlar› tan›mlayabilecek, Durkheim’›n inceledi¤i intihar tiplerini karfl›laflt›rabilecek,
Durkheim’›n din olgusuna bak›fl›n› aç›klayabileceksiniz.
‹çindekiler
• Toplumsal olgu • Toplumsal iflbölümü • Mekanik dayan›flma • Organik dayan›flma • Anomi • Kolektif bilinç • ‹ntihar • DinAnahtar Kavramlar
Amaçlar›m›z
N
N
N
N
N
N
Klasik Sosyoloji Tarihi • G‹R‹fi • EMILE DURKHEIM • SOSYOLOJ‹K YÖNTEM‹N KURALLARI • B‹REY VE TOPLUM • TOPLUMSAL ‹fiBÖLÜMÜ • ‹NT‹HAR OLGUSU • D‹N OLGUSU • SONUÇ Klasik Sosyolojide Temel Yaklafl›mlar-II Emile DurkheimG‹R‹fi
Bu ünitede, klasik dönemde sosyolojinin toplumsal yaflam› analiz etmeye yönelik ba¤›ms›z bir disiplin olarak geliflimine katk›da bulunan; Emile Durkhein’›n temel düflünce ve yaklafl›mlar› ele al›nmaktad›r. 19. ve erken 20. yüzy›lda yaflayan çok say›da düflünürün çal›flmalar› sosyolojinin geliflimine katk›da bulunmakla birlikte, bunlar aras›nda özellikle Durkheim’›n çal›flmalar› da (Karl Marx ve Max Weber gi-bi) çok daha fazla ön plana ç›kmaktad›r. Durkheim’›n teorik yaklafl›m ve yöntemi günümüzün sosyolojik teori ve araflt›rmalar›n› halen önemli ölçüde etkilemektedir. Bu nedenle bu ünitede, klasik dönem sosyolojinin en önemli üç büyük düflünür-lerinden biri olarak kabul edilen Emile Durkheim’›n (1858-1917) temel çal›flmalar› ile bu çal›flmalarda benimsedi¤i teorik yaklafl›m ve yönteminin temel özellikleri in-celenmektedir. Bu inceleme, sosyolojik yöntemin kurallar›, birey ve toplum, top-lumsal iflbölümü, intihar ve din olgusu bafll›klar› alt›nda yap›lmaktad›r.