Yönetim kurulu görevini yerine getirirken yönetmelik çerçevesinde, okul yönetimiyle iş birliği içinde görev ve sorumluluklarını yerine getirmektedir. Okul Aile Birliğinin yapacağı etkinlikler yönetim kurulu aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Yönetim kuruluna ilişkin yönetmeliğe incelediğimizde,
MADDE 13 – (1) Yönetim kurulu birlik adına görev yapar; genel kurulda alınan kararları okul yönetimiyle iş birliği yaparak bir plan dâhilinde yürütür. (2) Eğitim ve öğretimin kalitesinin yükseltilmesine ilişkin önerilerde bulunmak, karşılaşılan güçlüklerin giderilmesine katkı sağlamak üzere okul müdürlüğü ve velilerle iş birliği yapar. (3) Eğitim ve öğretim yılı içinde en az dört üyenin katılımı ile ayda bir toplanır ve karar yeter sayısı üçtür. Toplantılar gerektiğinde okulun eğitim ve öğretime açık olmadığı zamanlarda da yapılabilir. (4) Başkan yardımcısı, başkanın bulunmadığı zamanlarda başkana vekâlet eder. Muhasip, birliğin gelir-gider işlemlerini, sekreter de yazışmalarını yürütür. Birlik adına yapılan her türlü harcama ile iş ve işlemlere ilişkin yazışmalar okul müdürü ile koordineli yapılır. (5) Yönetim kurulu kararları, karar defterine el ile yazılarak imzalanır. (6) Özürsüz olarak üst üste üç toplantıya katılmayan yönetim kurulu üyesinin görevi sona erer. Bu şekilde görevi sona erenler ile öğrencisinin okuldan ayrılması veya öğrenciliğin sona ermesi nedenleriyle yönetim kurulu üyeliği sona eren velinin yerine yedek üyeler, aldıkları oy sırasına göre asıl üye olarak göreve çağırılır. (7) İhtiyaç hâlinde eğitim kampüsü yönetimine birliği temsilen başkan veya yönetim kurulu üyelerinden biri görevlendirilir. (8) Yönetim kurulu üye sayısının, yedeklerle birlikte karar yeter sayısının altına düşmesi hâlinde, öncelikle başkan veya okul müdürü tarafından bir ay içinde genel kurul olağanüstü toplantıya çağrılır. Olağanüstü genel kurul tarafından seçilen yönetim kurulu, olağan genel kurul toplantısına kadar görevine devam eder. Yönetim kurulu, yaptığı iş ve işlemlerden dolayı genel kurula karşı sorumludur. (9) Yönetim kurulu, birlik tahmini bütçesini hazırlar ve genel kurulda görüşülen bütçeyi okul ilan panosu ve internet sayfasında duyurur. (10) İlgili mevzuatına göre tutulan gelir gider kayıtları, eğitim öğretim yılında her dönem en az birer defa velilerin görebileceği şekilde okulun ilan panosunda ve internet sayfasında duyurulur (MEB Mevzuat, 09.02.2012, 28199).
III. BÖLÜM
YÖNTEM
Bu bölümde; araştırma modeli, çalışma grubu, veri toplama araçları, verilerin analizi alt bölümleri ele alınacaktır.
3.1. Araştırmanın Modeli
Proje çalışmamızda nitel araştırma modeli kullanılmıştır. Araştırma yüz yüze yapılan görüşme tekniğiyle yapılmıştır. Bu araştırmanın verileri görüşme türlerinden yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile toplanmıştır. Araştırmada nitel araştırma çalışma deseni kullanılmıştır. Nitel araştırma deseninin seçilmesinin nedeni daha detaylı bilgi edinmektir. Nitel araştırma, gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel bir sürecin izlendiği araştırma olarak tanımlanabilir. Başka bir deyişle nitel araştırma, kuram oluşturmayı esas alan bir anlayışla sosyal olguları bağlı bulundukları çevre içerisinde araştırmayı ve anlamayı ön plana alan bir yaklaşımdır (Yıldırım ve Şimşek, 2008:39)
3.2. Çalışma Grubu
İstanbul ili Büyükçekmece İlçesindeki üç ortaöğretim okulundaki her okulun; okul müdürü, bir okul müdür yardımcısı, okul aile birliği başkanı ve bir okul aile birliği üyesi çalışma grubumuzu toplam 12 kişi oluşturmaktadır.
Okul müdürlerine ait bilgiler Tablo 1’de, okul müdür yardımcılarına ait bilgiler Tablo 2’ de, okul aile birliği başkanlarına ait bilgiler Tablo 3’te, okul aile birliği üyelerine ait bilgiler ise Tablo 4’te yer almaktadır.
Tablo1: Okul Müdürlerine Ait Bilgiler
M Görevi - Mesleği - Branşı - K - M.K. - Ö.S - ÖRT.S - E.D. – G.S M1 Okul müdürü - Öğretmen - Edebiyat - 18 - 6 - 920 - 44 - Yüksek Lisans - 2
M2 Okul müdürü - Öğretmen – Tarih - 21 - 4 - 900 - 55 - Yüksek Lisans - 4
M3 Okul müdürü - Öğretmen - Tarih - 35 - 27 - 860 - 50 - Lisans - 7
K. : Kıdemi (Müdürler İçin) M.K. : Müdürlük Kıdemi
Ö.S: Öğrenci sayısı (Müdürler için) ÖRT.S : Öğretmen sayısı (Müdürler İçin) E.D. : Eğitim durumu
G.S. : Görev Süresi
Tablo 1’e baktığımızda; okul yöneticilerinin 2’si Tarih branşında, 1’i Türk Dili ve Edebiyatı branşında öğretmen olduğu görülmektedir. İkisi yüksek lisans biri ise lisans mezunudur. Okul müdürlerinin 18- 35 yıl aralığında öğretmenlik mesleğini icra ettikleri görülmektedir. Bir müdürün 6 yıldan az kıdemi mevcut iken diğer müdür 6- 10 yıllık yönetici, bir müdür ise 20 yılın üzerinde yöneticilik yapmıştır. Bütün müdürler 4 - 7 yıl aralığında şu andaki okullarında
yönetici olarak görev yapmaktadırlar. Okulların öğretmen sayısı 44 - 55 aralığındadır. Okulların Öğrenci sayısı 860 - 920 aralığındadır.
Tablo 2 : Okul Müdür Yardımcılarına Ait Bilgiler
MY Görevi - Mesleği - Branşı - Eğitim Durumu - Görev Süresi MY1 Müdür Yardımcısı - Öğretmen - Edebiyat - Lisans - 8
MY 2 Müdür Yardımcısı - Öğretmen - Sosyal Bilgiler - Lisans - 3
MY3 Müdür Yardımcısı - Öğretmen - Felsefe - Lisans - 4 ay
MY : Müdür Yardımcısı
Tablo 2’e baktığımızda; okul müdür yardımlarının 1’i Türk Dili ve Edebiyat branşında, 1’i Sosyal Bilgiler, 1’i ise Felsefe branşında öğretmen olduğu görülmektedir. Müdür yardımcılarının üçü de lisans mezunudur. Müdür yardımcılarının 4 ay - 8 yıl aralığında şu andaki okullarında yönetici olarak görev yapmaktadırlar.
Tablo: 3 Okul Aile Birliği Başkanlarına Ait Bilgiler
B Görevi - Mesleği - Eğitim Durumu - Görev Süresi B1 O.A.B. Başkanı - Ev Hanımı - Üniversite - 2
B2 O.A.B. .Başkanı - Ev Hanımı - Lise - 2
O.A.B. Başkanlarına baktığımızda, İki kişinin ev hanımı, bir kişinin emekli olduğu gözlenmektedir. Eğitim durumlarına bakıldığında; bir kişinin üniversite, iki kişinin lise mezunu olduğu gözlenmektedir. Görev sürelerine baktığımızda üç kişinin de iki yıldır bu görevde bulunduğu gözlenmektedir.
Tablo: 4 Okul Aile Birliği Üyelerine Ait Bilgiler
Ü Görevi Mesleği Eğitim Durumu Görev Süresi Ü1 O.A.B. Üyesi Ev Hanımı Lise 1 Ü2 O.A.B. Üyesi Ev Hanımı Ortaokul 1 Ü3 O.A.B. Üyesi Ev Hanımı Lise 1
Tablo 3’e baktığımızda O.A.B. üyelerinin üçü de Ev Hanımıdır. İkisi Lise mezunu biri ise ortaokul mezunudur. O.A.B’ deki görev sürelerine baktığımızda, üçünün de bir yıllık görev yaptıkları gözlenmektedir.
3.3 . Verilerin Toplanması
Araştırmada veri toplama aracı olarak okul aile birlikleri tarafından düzenlenmiş basılı evrakların - tutanakların incelenmesi ve Milli Eğitim Bakanlığı Okul Aile Birliği Yönetmeliği çerçeve olarak kabul edilerek geliştirilen görüşme formu uygulamasından yararlanılmıştır. Çalışma grubumuz; İstanbul ili Büyükçekmece İlçesindeki üç ortaöğretim okulundaki her okulun; okul müdürü, bir okul müdür yardımcısı, okul aile birliği başkanı ve bir okul aile birliği üyesidir.
Okul Aile Birliklerini konu alan literatür taraması yapılmıştır. Alan uzmanlarının görüşü alınır. Veriler yüz yüze yapılan görüşme formu ile toplanmıştır. Veriler toplanırken olumlu bir ortamda, görüşmenin seyrini etkilemeden, tarafsız bir şekilde toplanmıştır.
Okul Yöneticileri, Okul Aile Birlikleri başkan ve üyelerine ait kişisel bilgilere ilişkin sorular hazırlanmıştır. Kişisel bilgiler mesleki, eğitim düzeyi ile ilgili bilgileri içermektedir. Yöneticilere ilişkin kişisel bilgileri içeren soruların bazıları okul aile birliği başkan ve üyelerine sorulmamıştır.
Okul yöneticilerin görüşlerinden, Okul Müdürü M1, M2, M3 şeklinde ve Müdür Yardımcıları MY1, MY2, MY3, ele alınmıştır. O.A.B Başkanlarının görüşleri B1, B2, B3 şeklinde verilmiştir. O.A.B Üyelerinin görüşleri ise, Ü1, Ü2, Ü3 şeklinde verilmiştir.
Okul Aile Birliklerinin işleyişi ve sorunlarına ilişkin sorular dokuz maddeden oluşmaktadır. Okul yöneticileri ve okul aile birliği üyelerine sorulan sorular aynıdır.
3.4. Verilerin Analizi
Araştırmanın verilerinin analizinde tarama modelinden betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Görüşmelerde elde edilen veriler analiz edilmiş, konu ile ilgili eserlerden alıntılar alınmış bütüne ilişkin sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır. Araştırmada açık uçlu sorular sorulmuş ve yanıtlar alınmaya çalışılmıştır. Sorulara verilen cevapların analizi tarafsız bir şekilde yapılmıştır.
3.5. Geçerlilik ve Güvenirlik
Araştırmanın geçerlilik ve güvenirliğine önem verilmiştir. Soruların standart şekilde hazırlanması, konuyu kapsaması, çalışma grubuna uyarlanması çalışmanın geçerliliğini gösterir. Sorulara verilen cevapların olduğu gibi aktarılması, tarafsız olarak değerlendirilmesi güvenirlik derecesini göstermektedir.
Tümüklü’ye göre ( 2000), geçerlik, ulaşılan yargının ve bilginin doğruluğu ve gerçekliği anlamına gelmektedir. Görüşme tekniğinin kullanıldığı çalışmalarda geçerlik, görüşme yapılan kişinin vermiş olduğu yanıtlara ve bu yanıtların analizi sonrasında okuyucuya sunulan bilgilere ve yargılara yönelik bir pozisyon alıştır (Öngören, 2014 ).
IV.
BÖLÜM
BULGULAR VE YORUM
Bu başlık altında görüşmeler yoluyla elde edilen verilerin analizi yapılmıştır. Elde edilen bulgular aşağıdaki başlıklar altında ele alınıp incelenmiş ve yorumlanmıştır.
Araştırma kapsamında, katılımcılar ile yapılan görüşmelerde katılımcılara dokuz adet soru yöneltilmiştir. Bu sorular OAB’ nin amaçları ve en yaygın faaliyetleri, mevzuatın okul ihtiyacını karşılayıp karşılamadığı, OAB’ nin üyelerin seçimi ve işleyişi hakkında, okul yönetimi ile OAB’ i arasında yetki-yönetim- iletişim - kaynak kullanımı vb. konular ile ilgili sorular olup bunlara yönelik bulguları ve bunların analizini içermektedir.
4.1. Okul Aile Birliklerinin İşleyiş ve Sorunlarına İlişkin Okul
Yöneticilerinden Okul Müdürlerinin Görüş ve Önerileri
1. Mevcut durumda OAB’ nin okullardaki amaçları ve en yaygın faaliyetleri nelerdir?
“ Mevcut durumda OAB’ nin okullardaki en yaygın faaliyetleri okula ihtiyaçlarının karşılanması, maddi gelir sağlayacak etkinlikleri planlamak. Okul yönetimi, veliler ve öğrenciler arasındaki iletişimi sağlamak ve güçlendirmek.”(M1)
“ Okulun mali durumuna katkıda bulunmaktır. Eğitim öğretim sürecinde okul idaresi ve öğretmenlere yardımcı olmaktır. ” ( M3)
Okul müdürlerinin 1. Soruya verdikleri cevaba baktığımızda, genel olarak şunları söyleyebiliriz: OAB’ nin temel amacı öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılamak, okul yönetimine, öğretmen ve öğrencilere destek olmak, okula maddi gelir sağlamak olduğunu ifade etmişlerdir.
En önemli faaliyetler ise okula maddi destek sağlamak için yapılan etkinliklerdir. Bunun yanı sıra sosyal ve kültürel faaliyetlerdir. Özellikle okul idaresi ve öğretmenlere çalışmalarında yardımcı olmaktır diye ifade etmişlerdir.
Okul Aile Birliğinin çalışmalarını finanse edebilmek için hangi tür kaynakların kullanımına öncelik verilmektedir? Sorusuna öncelik sırasına göre aşağıdaki şekilde yanıt vermişlerdir: Bu soruya müdürlerin 3’ü okulların bünyelerindeki kantinlerden elde ettikleri kira bedelleri, servis kira bedelleri, 2’si velilerin yapmış olduğu bağışlar, 2’si sosyal etkinlikler ( kermes, piknik vb.), 1’i hayırseverlerin yapmış olduğu bağışlardan biçiminde yanıt vermişlerdir (Nural, Kaya& Kaya 2013,62).
2. Yasal görev ve sorumluluklarından en çok hangisi ile ilgileniyorlar?
“ Maddi kaynak üretmektir. “ ( M1 )
“ Özellikle veli ve öğretmen arasında köprü vazifesini görüyorlar. “ ( M2 ) “ Okul ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlamaktır. “ ( M3 )
Yasal görev ve sorumluluk olarak en çok okul bütçesine katkıda bulunmak için kaynak temini sağlamaya çalışmak olarak gördükleri gözlenmektedir. Ayrıca öğretmen ve veli arasındaki iletişimi sağlayan en önemli unsur olarak da gördüklerini ifade etmişlerdir.
3. Okul Aile Birliğinin çalışmalarını finanse edebilmek için hangi tür kaynakların kullanımına öncelik verilmektedir?
“ Kantin geliri, veli ve hayırseverlerden alınan bağışları söyleyebiliriz. “ ( M1 ) “ Velilerden alınan aidatlar “ ( M2 )
“ Spor salonu, kantin, servis ve bağışlar “ ( M3 )
Verilen cevaplara bakıldığında en çok kantin ve velilerden gelen bağışların kaynak kullanımında öncelik taşıdığını belirtmektedirler. M3 ise; hayırseverlerden alınan bağışlar, spor salonu ve servisden gelen kaynaklar daha sonra geldiğini ifade etmiştir.
4. Okulun finansman kaynaklarını karşılamada karşılaştığı güçlükler nelerdir?
“ Okulun giderlerini karşılayacak gelirlerin bulunamaması en önemli güçlüktür. Çünkü veliler okulun tüm ihtiyaçlarının Milli Eğitim Bakanlığı tarafından karşılandığını düşünüyor. “ (M1)
“ Velilerden yeterli manevi ve maddi desteğin sağlanamamasıdır. Veliler toplantıya gelme konusunda bile çok isteksiz düşünün ki maddi kısımda nasıl bir yaklaşımı olduklarını… Yetersiz ve yanlış bilgi sahibi oldukları için ne kadar düzeltmeye çalışsak da ülkenin ve ailelerin maddi durumu daha da güçleştiriyor. “ ( M2 ) “ Velilerin her türlü ilgisizliği gelmektedir. “ ( M3 )
Okul müdürlerinin 4. Soruya verdikleri cevaba bakıldığında üç müdürün en çok üzerinde durduğu velilerin bağış yapmakta isteksiz olması ve herşeyi Milli Eğitimin karşıladığını düşündüklerini ifade etmişlerdir. Ayrıca M2; velilerin yetersiz ve yanlış bilgi sahibi olduğunu söylemiştir.
5. OAB’ nin performans/başarı durumları sizce nasıldır? Amaçlarını ne ölçüde gerçekleştirebiliyorlar? Okullar için OAB sizce başarılı bir uygulama mıdır ?
“ İyi sayılır. OAB amaçlarının birçoğunu gerçekleştirebilmektedirler. Seçilen okul aile birliğine göre değişir. ”(M1)
“ Evet okula faydalıdır. Şu an çalıştığımız OAB üyeleri oldukça gayretli ve istekliler. Her dönem için aynı şeyi söyleyemeyeceğim. OAB okullar için başarılı bir uygulamadır.”(M2)
“ OABN’ nin performans/başarı durumu çok iyi… Amaçları büyük oranda gerçekleştiriyorlar. Kesinlikle başarılı bir uygulamadır.”(M3)
M1’nın dışındaki yöneticilerin hepsi OAB’ nin performansını iyi görmekte ve OAB’ nin başarılı bir uygulama olduğunu ifade etmişlerdir. M1 dışında ki müdürler amaçların gerçekleşme durumunu başarılı gördüklerini ifade etmişlerdir. M1 Okulda seçilen okul aile birliğinin başarısının seçilen üyelere göre değiştiğini söylemiştir.
6. OAB yasal çerçevesi ile ilgili sorunlar yaşanıyor mu? Mevcut mevzuat ihtiyacı karşılıyor mu? Bununla ilgili gördüğünüz sorunlar ve önereceğiniz değişiklik / düzeltmeler nelerdir?
“ …Herhangi bir sorun yaşanmamaktadır. Yönetmelikte özellikle ihalelerde bütün yekinin OAB’ ne verilmesi çok da doğru değil.” (M1)
“…Sorun yaşanmıyor fakat okul yönetimine daha çok yetki verilmelidir. Okul yönetiminin ihtiyaç alımında biraz daha yetkili kılınması işlerin yürümesi açısından faydalı olur.”(M2)
“… Hayır yaşamıyoruz. Okul müdürlerinin biraz daha aktif görevleri olmalıdır. Üyelerin seçiminde, ihalelerde okul yönetimi yetkileri artırılmalıdır. “(M3)
Okul müdürleri genel olarak mevcut yönetmelikte sorun görmediklerini ifade etmişlerdir. Fakat yönetmelikte bazı konularda değişikliğin gerekli olduğunu düşündüklerini belirtmişlerdir. M1; bütün yetkinin OAB’ ne verilmesinden şikayetçi görünmektedir. M2; okul yönetiminin yetkisinin artırılmasını istemediğini
belirtmiştir. M3; özellikle üye seçimi ve ihalelerde okul yönetimine daha çok yetki verilmesini istediğini belirtmiştir.
7. OAB’ nin yapısı, üye ve yöneticilerinin seçimi ve çalışma sistemi ile ilgili ( varsa) ne tür sorunlar yaşanmaktadır? Örneklerle açıklar mısınız? Bu tür sorunlara yönelik ne tür çözümler önerirsiniz?
“ Herhangi bir sıkıntı yaşanmadı şuana kadar.” ( M1 )
“ Okulumuzda herhangi bir sorun yaşanmamaktadır. “ ( M2 )
“ OAB’ ne genel kuruluna katılım çok az olmaktadır. Bazı veliler yönetim kuruluna aday olmakta, seçilince de bir daha ilgilenmemektedir. “ ( M3 )
M1, M2 herhangi bir sorun görmediklerini ifade etmişlerdir. M3 ise, genel kurula katılımın çok az olduğunu ifade etmiştir. Ayrıca yönetim kurulana seçilenlerin ilgisizliğini de sorunlardan birisi olarak gördüğünü belirtmiştir.
8. Okul yönetimi ile OAB arasında yetki-yönetim-iletişim-kaynak kullanımı vb. konularda sorunlar yaşanıyor mu? En sık ne tür sorunlarla karşılaşılıyor, örneklerle açıklar mısınız? Bu sorunlar sizce nasıl çözülebilir?
“…Herhangi bir sorun yaşanmamaktadır. “ ( M1)
“…Zaman zaman iletişim sorunu ilgisizlik vs olsa da büyük bir sorun yaşanmamaktadır. “ ( M2 )
“ Kaynak kullanımı önceliğinde sorun yaşanmaktadır. Örneğin; Okul idaresi laboratuvara öncelik verirken, OAB mefruşata öncelik vermektedir. “ ( M3 )
M1 problem yaşamadığı söylemektedir. M2, OAB’ nin zaman zaman ilgisiz ve iletişim sorunu olduğunu ama çok büyük problem yaşanmadığını ifade etmiştir. M3 ise kaynak kullanımı önceliğinde okul yönetimi ve OAB’ nin önceliği ile ilgili sorun olduğunu ifade etmiştir.
9. Bir Okul Aile Birliği modeli önerecek olsanız nasıl bir model önerirdiniz?
“ Mevcut model iyi sayılır. “ ( M1 ) “ Şu an olan model uygundur. “ ( M2 )
“ Okul müdürünün eş başkanlığında ve çok şevfaf bir OAB modeli önerirdim. “ (M3)
M1 ve M2 mevcut OAB modelinin iyi olduğunu belirtmiştir. M3 ise Okul müdürünün daha yetkili olduğu ve daha açık bir OAB modeli önermiştir.